Özellikle ticaretle uğraşan gerçek ya da tüzel kişiler arasındaki alışverişlerde, ödemeler için sıklıkla çek tercih edilmektedir. Kıymetli evrak niteliğine sahip bu ödeme aracı, vadeli alımlar, günlük ödeme-tahsilat işlemleri için yükümlülükten kurtarmak gibi pek çok avantaj sunmaktadır.
Fakat ticareti kolaylaştıran ve taraflar arasında güven ilişkilerini pekiştiren kıymetli evraklar, aynı zamanda taraflar için büyük sıkıntılar yaratabilir. Elbette en büyük sıkıntı, çekin karşılıksız çıkmasıdır.
Yani basitçe, borçlu olan tarafın banka hesabında borcunu ödemeye yetecek kadar parasının bulunmamasıdır.
Peki, adınıza yazılmış olan çekin karşılıksız olduğunu fark ettiğinizde neler yapabilirsiniz, gelin detaylarıyla ele alalım!
Çek Karşılıksız Çıkarsa Ne Olur?
Bankalar aracılığıyla kullanmak isteyenlere verilen çekler, alınan ürün veya hizmet karşılığında belirlenen vadelerde ödeme yapılacağının garantisini vermektedir.
Çek nedir nasıl ve nelere dikkat edilerek kullanılır sorusunun yanıtları arasında yer alan bu bilgi, kıymetli evrağın karşılıksız çıkmaması için kritiktir.
Çek yazan kişi ya da ticari firma, belirlediği tarihte çek bedelinin alım yapan firmanın hesabında olacağını bu şekilde garanti etmektedir. Ancak bazı durumlarda, çekler karşılıksız çıkabilir. Bu durumda çekin karşılığı olan nakit para o hesapta bulunmuyor demektir.
Genellikle bankalar çekin karşılığının tümünün hesapta bulunmaması durumunda borçlu olan tarafı arayarak çekin karşılığının çıkmadığı konusunda bilgilendirirler. Eğer borçlu olan kişi ya da kurum uyarıyı dikkate alarak borcunu öderse çekin karşılığı alınmış olur. Bunun haricindeki durumlarda ise yapılacak işlemler yasalara göre belirlenir.
Çek Kanunu, yani 5941 sayılı Kanun, 14 Aralık 2009’da onay almış ve 20 Aralık 2009 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Çek Kanunu’nun Madde 1’inde şu ifadeler yer almaktadır:
“Bu Kanunun amacı, çek defterlerinin içeriklerine, çek düzenlenmesine, kullanımına, çek hamillerinin korunmalarına ve kayıt dışı ekonominin denetim altına alınması önlemlerine katkıda bulunmaya ilişkin esaslar ile çekin karşılıksız çıkması ve belirlenen diğer yükümlülüklere aykırılık hâllerinde ilgililer hakkında uygulanacak yaptırımları belirlemektir. Bu Kanunda hüküm bulunmayan hâllerde genel hükümler uygulanır.”
Karşılıksız çek düzenleme fiiline ilişkin cezai yaptırımlar Çek Kanunu’nun 5. Maddesinde düzenlenmiştir. Bir yaptırımdan söz edebilmek için suç konusu çekin kanundaki şekil şartlarına uygun olarak düzenlenmiş olması gerekir.
Çekin karşılıksız olduğunun tespit edildiği tarihten itibaren 3 ay içerisinde icra ceza mahkemesine şikayet yoluyla başvurulabilir. Karşılıksız olduğu tespit edilen çeki düzenleyen kişi hakkında şikayet üzerine 1500 güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak hükmedilen para cezası, çekin tahsil edilemeyen kısmından daha az olamaz. Mahkeme yargılama sırasında koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek açma yasağı koyabilir.
Öte yandan çek karşılıksız çıksa bile banka toplam rakamın belirli bir kısmını alacaklıya ödemek zorundadır.
Yani çekin karşılıksız çıkması hakkında bankalar da yükümlülüklere tabidir. Müşterinin çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kapsamında olup olmadığını araştırmak zorunda olan bankalar, karşılıksız çekle karşılaşırlarsa bunu yetkililere bildirmekle mükelleftir.
2016 yılında bazı değişikliklerin yapıldığı Çek Kanunu’na göre çekin karşılıksız çıkması durumunda banka, alacaklı tarafa bir miktar ödeme yapmak zorundadır.
Rakamlar yıldan yıla değişirken 28 Ocak 2023’te Resmi Gazete’de yayımlanan tebliğe göre 31 Ocak 2023 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere bankaların süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için karşılığının bulunmaması halinde ödemekle yükümlü oldukları tutar 3 bin 600 liradan 6 bin liraya artırılmıştır.
Karşılıksız çek düzenleme suçunda İcra Ceza Mahkemeleri görevlidir.
Yetkili mahkemeyse çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği yer, çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer, hesap sahibinin yerleşim yeri ve şikayetçinin yerleşim yeri mahkemesidir.
09.08.2016 yürürlük tarihli Kanun değişiklikleri arasında en önemlisi, çekte idari para cezasının yerine adli para cezasının yeniden getirilmesi ve bu cezanın ödenmemesi halinde, hapis cezasının getirilmiş olmasıdır.
Bu yasa değişikliği ile ayrıca karekodlu çek uygulaması, karşılıksız çek suçunun işlenmesi durumunda icra mahkemelerine müracaat etme gibi düzenlemeler bulunmaktadır.
Karşılıksız Çek Yazmanın Cezası Nedir?
2012 yılına kadar karşılıksız çek yazan kişilere 3 ay ile 2 yıl arasında hapis cezası verilebiliyordu. Ancak 2012 yılında yapılan yeni düzenlemelerle hapis cezası kaldırılmıştır.
Onun yerine bir daha çek düzenleyememe veya hesaplarının inceleme altında tutulması gibi cezalar getirilmiştir. Fakat 2015 yılında karşılıksız çek tutarının yüksek rakamlara ulaşması yetkilileri yeniden harekete geçirmiş, karşılıksız çeke hapis cezası tekrar gündeme gelmiştir.
Yapılan düzenlemeler neticesinde borcun ödenmemesi halinde ödenmeyen kısım hapis cezasına çevrilmiştir.
Şikayet neticesinde, karşılıksız çek düzenleme suçu ile ilgili uygulanacak ilk yaptırım adli para cezası verilmesidir. Bu suç kapsamında, her bir çekle ilgili olarak 1500 güne kadar adli para cezasına hükmedilebilir.
Toparlayacak olursak, çekle yapılan ödemeler; birçok kolaylık sağlasa da karşılıksız çıkması durumunda sizi sıkıntıya düşürecek pek çok sorun yaratabilir.
Karşılıksız çek, tahsil edenin yanı sıra çek yazanın da başına birçok sorun çıkartmaktadır. Bu nedenlerle, piyasada çeklere olan güvenin artması ve karşılıksız çek yazanların durumu kötüye kullanmalarını önlemek amacıyla caydırıcı cezalar vardır.
işlem yapmak için
GCM Yatırım
yanınızda!
Paratic Haber
Paratic Piyasalar
