Dünyanın en büyük iki ekonomisi olan Amerika Birleşik Devletleri ile Çin arasındaki gerilim bir türlü bitmek bilmiyor. Geride bıraktığımız iki yılda bu ülkeler arasında başlayan karşılıklı vergi tarifesi artırımı ile sonuçları çok ağır olan bir ticaret savaşı yaşanmıştı.
Her iki tarafın da bir türlü geri adım atmamasıyla yaşanan gerilim küresel bir ticaret çekişmesine dönüştü. Amerika’nın dünyanın en büyük tedarikçisi olan Çin ile yaşanan ticaret savaşı ithalat ve ihracatta da düşüş olmasına sebep oldu. Ocak ayında yapılan birinci faz anlaşması ile gerilim tam bitti derken bu kez coronavirüs salgını baş gösterdi.
ABD Başkanı Donald Trump önce Çin’in virüsü kasıtlı olarak ortaya çıkardığını, daha sonra kasten olmasa da dünyayı uyarma konusunda geç kaldığını belirtti. Yetkililerin açıklamalarıyla her geçen gün artan gerilimin Kasım ayında yapılacak ABD başkanlık seçimlerinden önce daha da tırmanacağı düşünülüyor.
ABD Başkanı Trump, dün yaptığı Twitter paylaşımında meydana gelen kitlesel ölümlerin Çin’in yetersizliğinden olduğunu yineledi.Some wacko in China just released a statement blaming everybody other than China for the Virus which has now killed hundreds of thousands of people. Please explain to this dope that it was the “incompetence of China”, and nothing else, that did this mass Worldwide killing!
— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) May 20, 2020
John Hopkins Üniversitesi verileirne göre 21 Mayıs itibarıyla dünya genelinde Covid-19 vaka sayısı 5 milyonu geçti. Bunun sadece 1 milyon 551 bini Amerika’da yer alıyor. Toplam ölümlere baktığımızda 328 bin 227 olan ölü sayının 93 bin 439 tanesinin yine ABD’de gerçekleştiğini görmekteyiz.
İngiltere 35.786 ölüm ile salgından en fazla etkilenen ikinci ülke olurken onu; 32.330 ile İtalya, 28.135 ile Fransa ve 27.888 ile İspanya izliyor. Trump, geçtiğimiz günlerde Pekin hükümetini açıkladığı rakamlarda şeffaf davranmadığı ve virüsün Wuhan’daki bir laboratuvarda üretildiği konusunda suçlamıştı.
Çin pandemiyi bilerek ve isteyerek başlattığı yönünde okların hedefi olurken bu suçlamaları reddederek somut kanıtlar istedi. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo da Çin’in yüzbinlerce insanın ölmesine sebep olduğunu söyleyerek Trump’ı destekledi.
Çin Halk Cumhuriyeti Başkanı Xi Jinping’in Pekin hükümetinin şeffaf olduğunu dair söylemini de reddetti. İki ülke arasında geçen yıllarda yaşanan ticaret savaşı nedeniyle, ticaret hacminde de belirgin bir düşüş oldu.
Geçen hafta ABD yönetimi Huawei ve ZTE’ye uyguladığı yaptırımların süresini bir sene daha uzatma kararı almıştı. Zaten ticaret savaşının körüklenmesinde en büyük faktörler arasında teknoloji şirketleri konusunda alınan kararlar olmuştu. Uzmanlar Huawei’ye uygulanan yaptırımların ABD’li şirketlere de zarar vereceğini düşünüyor.
İki ülke arasındaki gerilimin Kasım ayında yapılacak ABD Başkanlık seçimleri öncesinde artması bekleniyor.
Cornell Üniversitesi profesörlerinden Eswar Prasad, Çin’in ABD suçlamalarına karşı sessiz kalmadığını ve diplomatların durumu kontrol altına almak ve ülkeleri kendi taraflarına çekmek için çalıştığını söyledi. Hatırlanacağı üzere Trump Dünya Sağlık Örgütü’nü gereken uyarıları zamanında yapmamakla ve Çin yanlısı olmakla suçlamıştı. Hemen ardından ise fonları tamamen durdurmakla tehdit etti.
Bu gerilimi fırsat bilen Çin ise diğer ülkeleri kendi tarafına çekmek ve küresel boyutta sarsılan imajını düzeltmek adına harekete geçti. Eswar Prasad, Trump hükümetinin pandeminin Çin’de başlamış olmasını bir fırsata çevirmeye çalıştığını fakat karşı taraftan atılan adımların çok daha sert olduğunu belirtti.
Çin’in salgının kontrol altına alınması için elinden geleni yaptığını söyleyen Eswar Prasad, Dünya Sağlık Örgütü’ne aşı çalışmaları için tam destek sözü verdiğini de hatırlattı.
China appreciates the resolution adopted by Senate of Pakistan to thank China for supporting Pakistan during the pandemic. We will never forget Pakistan pooled resources to help China when China was hit hard. We are good brothers sharing weal & woe. pic.twitter.com/NeBF7ETEzU
— Lijian Zhao 赵立坚 (@zlj517) May 15, 2020
Kasım ayında ABD’nin 46. başkanı seçilecek. Kamuoyu araştırmasına bakıldığında Trump gösterdiği gereksiz çıkışlar ve yanlış kararlar nedeniyle puan kaybetmiş gibi duruyor. Ancak tam da pandemi ortasında Çin’i suçlayarak suyu bulandırmaya çalışmasının seçimlerde işine yarayacağını düşünenler de var.
Prasad, seçimlerden önce söz konusu gerilimin daha da artacağını belirterek, “Bu yüzden Trump için Çin’e sert görünmeye çalışmak kesinlikle mantıklı ve üssü muhtemelen olumlu yanıt verecek.” şeklinde değerlendirmede bulundu.
Yale Üniversitesi üyesi Stephen Roach Trump’ın son kozlarını oynadığını söylerken, ithalat, yeni tarife ve Çin’e olan borçlarını temerrüde dönüştürme olmak üzere hiçbir detayı atlamayacağını dile getirdi.
