Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri Nelerdir, Yatırımı Nasıl Yapılır?

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda birçok ürüne standart sözleşmeler aracılığıyla yatırım yaparak birikimlerinizi değerlendirebilirsiniz. Bu anlamda, Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri’nin çoğu yatırımcı tarafından tercih edildiğini söyleyebiliriz. Çünkü endeksler hem piyasa hem de hisse senetlerinin eğilim yönleri hakkında bilgi verir. Bu nedenle doğru zamanda beklentiyi karşılayacak sonuçların elde edilmesi için endekslerin ölçümüne bakılır.

VİOP’ta sadece BIST 30 Vadeli İşlem Sözleşmeleri’ne yatırım yapabilirsiniz. Bunun dışında döviz ve emtia endeksleri de işlem görür. Fakat bu endeksler dayanak varlığının kategorisi altında alınıp satılabilmektedir. Yani döviz endeksine yatırım yapacağınızda Döviz Vadeli İşlem Kontratları üzerinden işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz. Piyasada işlem gören tüm araçlara seans vakitleri arasında yatırım yapabilirsiniz. Bu konuda başarılı olmanız ve para kazanmanız için piyasanın özünü kavramalısınız. Mantığına göre hareket etmelisiniz. Şimdi, BIST 30 Endeks Vadeli İşlem Sözleşmesi’nin hakkında bilgi vererek; yatırımlarının nasıl yapıldığı hususunda durmak istiyoruz.

BIST 30 Vadeli İşlem Sözleşmesi

Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri’nin dayanak varlığı BIST 30 Fiyat Endeksi’dir. Sözleşmelerin büyüklüğü, dayanak varlığındaki endeks değerinin 1000’e bölünmesiyle bulunur. Her bir sözleşmenin değeri bu şekilde bulunur ve 100 adet dayanak varlığını temsil eder. Bu nedenle sözleşmenin büyüklüğünü bulmak için çıkan sonuç 100 ile çarpılır. Örnek vermek gerekirse, BIST 30 Endeksinin değerini 97,017 varsayalım. Bu durumda sözleşmenin büyüklüğü (97,017/1000)*100 = 9,7017 TL olacaktır.

BIST 30 Vadeli İşlem Sözleşmelerinde uzlaşma şekli nakdidir. Nakdi uzlaşmada dayanak varlığın kullanım fiyatı ile vade sonundaki değeri arasındaki fark kadar tutar, alıcı ve satıcı arasında el değiştirir. Bu işlemler vade sonu veya günlük uzlaşma fiyatı üzerinden yapılır. Eğer sözleşmenin bitiş tarihine kadar dayanak varlığı hesabınızda bulundurursanız, kar – zarar hesabınızı vade sonu uzlaşma fiyatı üzerinden hesaplarsınız. İşleminizi daha önce sonlandırırsanız da günlük uzlaşma fiyatına bakarak kaybınız belirlenir. Bu nedenle bu oluşumlar hakkında bilgi edinmeli, sözleşmenin değerinin ne yönde değişeceğini bilmelisiniz.

VİOP’ta günlük ve vade sonu uzlaşma fiyatları tüm dayanak varlıklarında aynıdır. Günlük uzlaşma fiyatları seans içerisinde gerçekleştirilen işlemlerin miktarına göre hesaplanır. İlk olarak işlemlerin sonlanmasına 10 dakika kala yapılan işlemlerin ağırlıklı ortalamaları alınır. Burada dikkat edilmesi gereken 10 adet işlemin yapılmış olmasıdır. İşlemlerin adedi 10’dan az ise en son yapılan işlemlerden başlanarak toplamda 10 tane pozisyonun ortalamaları alınarak günlük uzlaşma fiyatı belirlenir. Seans süresi boyunca 10’dan az sayıda işlem yapılmışsa, yapılan işlemlerin aritmetiğine bakılır. Hiç işlem yapılmamışsa da önceki günün uzlaşma fiyatı, günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.

Yukarıdaki yöntemler sonucunda günlük uzlaşma fiyatı belirlenememişse veya piyasayı yanıltıcı bir sonuç elde edilmişse, farklı yöntemler uygulanır. Seans içinde gerçekleştirilen en iyi alım ve satış kotasyonlarının oranları alınır. Sözleşmenin diğer vade döngüleri içinde almış olduğu günlük uzlaşma fiyatlarına veya spot piyasa değerlerine bakılır. Buna göre “teorik” fiyatlar oluşturulur. Yalnız bu hesaplama işlemlerine Özel Emir Pazarları’nda yapılan alım – satımlar dahil edilmemektedir. Tüm bunların sonucuna göre Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından günlük uzlaşma fiyatları belirlenerek, sisteme iletilir. Platform üzerinde değişen değerler bu yöntemler sayesinde hesaplanır.

Vade sonu uzlaşma fiyatı son işlem gününde belirlenmektedir. Son işlem günü vadenin bitimindeki ayın son gündür. Sözleşmenin değerinin belirlenmesi için spot piyasadaki veriler önemlidir. Şöyle ki sürekli müzayede bölümünün bitimine 30 dakika kala endekslerin zaman ağırlıklı ortalamaları alınır. Aynı şekilde BIST 30 Endeksi’nin de kapanış değerlerinin sırasıyla % 80 – % 20 oranında ağırlıklı aritmetikleri hesaplanır. Çıkan sonuç 1000’e bölünerek vade sonu uzlaşma fiyatı belirlenir. Küsuratlı çıkması nedeni ile en yakın fiyat adımına yuvarlanır. Son işlem gününde piyasanın yarım açık veya kapalı olması durumunda vade sonu uzlaşma fiyatları, Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından belirlenerek sisteme işlemektedir.

BIST 30 Endeks Vadeli İşlem Sözleşmelerinin vade süreleri şu şekildedir; Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık’tır. Sözleşmelere yatırım yapıldığı tarihten itibaren 3 vade döngüsü içerisinde alım – satımlar yapılır. T+1 gün sonunda alıcı ve satıcı takas işlemini gerçekleştirmektedir. Zararlar t; yani aynı gün içerisinde, karlar ise bir gün sonrasında hesaba aktarılır veya çekilir. Fiyat kotasyonu ve minimum fiyat adımları ise 1 adet dayanak varlık üzerinden hesaplanır. Verilen emirler sonucunda fiyat kotasyonları belirlenir. Sözleşmenin değerini bulurken 1.000’e böldüğümüz için virgülden sonraki 3 basamağın değişimi zarar veya kar elde edilebileceğiniz anlamına gelir. Bir defada gerçekleşebilecek minimum fiyat adımının değeri, 0,025’dir. Bu nedenle miktar teklifleri 0,025 üzerinden katlanarak verilmektedir.

Sözleşmelerde baz fiyat ve günlük fiyat değişim değerleri değişmektedir. Örneğin; Pay Vadeli İşlem Sözleşmeleri’nde günlük fiyat değişimi ±%20 iken, Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri’nde ±%15’tir. Günlük fiyat değişimleri baz fiyata göre hesaplanır. Baz fiyat, sözleşmenin işleme açıldığı günde belirlenen ilk fiyattır. Buna göre çıkan sonucun %’ 15’lik dilimi hesaplanır. Böylelikle alt ve üst limit belirlenir. İşlemler belirlenen aralıklarda saat 09:10 ile 17:45 vakitlerinde kesintisiz bir şekilde tek seans süresi içerisinde gerçekleştirilir.

Endeks Vadeli İşlem Sözleşmelerine Nasıl Yatırım Yapılır?

Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri’ni alıp satarak beklentilerinizi karşılamak için yatırım hesabı açtırmanız gerekiyor. Bu hesabı aracı kurumları tarafından açtırabilirsiniz. Bunun için VİOP yatırımı yaptıran kurum seçmelisiniz. Buna karar verirken SPK’nin internet adresindeki bilgilerden faydalanabilirsiniz. Bu sitede yer alan kurumlar, piyasada yasal olarak faaliyet göstermektedir. Bu sayede dolandırılma gibi bir risk olmadan birikimlerinizi güvenilir bir şekilde değerlendirebilirsiniz.

Kuruma karar verdikten sonra, vadeli hesap açma talebinde bulunmalısınız. Talebinizi kurumların şubesine giderek iletebileceğiniz gibi, direkt olarak internet sayfaları üzerinden vakit kaybetmeden iletebilirsiniz. Yatırımcı olmak, gerçek hesap açmak ile ilgili formu doldurduğunuzda tarafınıza geri dönüş sağlanarak; hesap açmak için gereken belgeler tarafınıza iletilir. Böylelikle prosedür gereği iletilmesi gereken evrakları, işlem yapmanızı sağlayacak olan kuruma gönderdiğinizde kısa süre içinde hesabınız açılır. Açılan hesabınıza para yatırarak, alım – satım işlemlerinize başlayabilirsiniz. Bunun için BIST 30 Vadeli İşlem Sözleşmesi’nin minimum teminat bedelinin hesabınızda bulunması gerekir. Çünkü eksik bakiye ile işlem yapılamamaktadır. Bu konu hakkında detaylı bilgilere müşteri temsilcinizden ve aracı kurumun çağrı destek hattından ulaşabilirsiniz.

Sonuç olarak BIST 30 Endeksi’ne, standart büyüklükteki vadeli işlem sözleşmeleri aracılığıyla da yatırım yapabilirsiniz. Böylelikle spot piyasa fiyatlarında yaşanan anlık değişmelerden etkilenmeden yatırımlarınızı yürütebilirsiniz. Fiyatların anlık olarak değişmesi, kontrolü sağlayamayanlar için dezavantajdır. Bu nedenle de risklerin daha düşük olması sebebiyle VİOP yatırımcıların ilgisini çekmektedir. Yüksek işlem hacmine sahip olan piyasada sözleşme sonu gelmeden açılan pozisyonlar kapatılabilmektedir ve nakde çevrilebilmektedir. Tüm bunlar için işlemlerinizi doğru bir şekilde yönetebilmeniz gerekir. Aracı kurumlarının eğitim fırsatlarından yararlanarak bilgi ve deneyimlerinizin oranını artırabilirsiniz. Böylelikle zaman ilerledikçe işlemlerinizi bilinçli olarak yürütebilir, beklediğiniz başarıyı yakalayabilirsiniz.