Endeksler farklı verilerin toplanarak ölçümlenmesi ve hakkında yorum yapılması için önemli göstergelerdir. Borsa endeksleri ise genellikle hisselerin performansını ölçmektedir. Aynı zamanda bir ülkenin borsasının genel göstergesi olarak değerlendirme yapmayı da sağlamaktadır.
Endeksler sadece ekonomi ile ilgili değildir. Örneğin; ultraviyole endeksi, güneşin yaydığı ve dünyanın atmosferine nüfuz eden ultraviyole radyasyonunun standart bir ölçümlemesidir. Hava kirlilik endeksi ise belli bir yerdeki havanın kalitesini ifade eder. Bunlardan da anlayacağınız üzere endeksler, ölçümleme işlemlerinin yapılmasında kullanılan ve sonuçları yorumlamayı sağlayan göstergelerdir.
Endeks nedir konusunu kısaca ele aldıktan sonra borsa endekslerini daha yakından tanıyalım. Aşağıdaki bilgilere geçmeden önce “Endeks Nedir” isimli videomuzu da izlemenizi öneririz.
Paratic Borsa Endeksi Nedir?
Borsa endeksi, belli kriterlere göre belirlenmiş şirketlerin hisse senetlerinin hem sektör hem de performans bazında ölçümünün yapıldığı göstergelerdir.
Örneğin BIST 100 endeksi Borsa İstanbul’da işlem gören en büyük işlem hacmine ve en yüksek piyasa değerine sahip 100 hisse senedinin performansını ölçer. Aynı zamanda Türkiye borsasının genel performansının takip edildiği bir endekstir.
Haberlerde “borsa düştü, BIST rekor kırdı” şeklinde gördüğümüz ifadeler, BIST 100 endeksinin o günkü performansını tanımlamaktadır. Ülkemizin gösterge endeksi olarak kabul edilir ve dünya genelinde takip edilir.
Gelin şimdi Borsa İstanbul’da var olan diğer endeksleri inceleyelim.
Borsa İstanbul Endeksleri
Ülkemiz borsasının genel olarak 3 önemli endeksi olduğunu söyleyebiliriz. Bunlar arasında en çok takip edilen BIST 100 endeksidir ve ülkemizin gösterge endeksi niteliğindedir. Daha önce de belirttiğimiz gibi Türkiye’nin en büyük piyasa değerine ve en yüksek işlem hacmine sahip 100 şirketinin hisselerinden oluşur.
Bunun dışında BIST 30 ve BIST 50 endeksleri de vardır. BIST 50 endeksi, Türkiye’nin en büyük piyasa değerine ve en yüksek işlem hacmine sahip 50 şirketinin hisselerini içerir. Dolayısıyla bu endekste yer alan her hisse senedi, BIST 100 endeksinde de yer almaktadır.
BIST 30 endeksi ise Türkiye’nin en büyük piyasa değerine ve en yüksek işlem hacmine sahip 30 şirketinin hisselerini içerir. BIST 30 endeksinde yer alan hisseler, hem BIST 50 hem de BIST 100 endeksinde de yer alır.
Bu endekslerde yer alan hisseler, aynı zamanda Ulusal Pazar’da işlem gören şirketler ile Kurumsal Ürünler Pazarı’nda işlem gören girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ve gayrimenkul yatırım ortaklıkları arasından seçilmiştir.
BIST 100, BIST 50 ve BIST 30 endekslerinde yer alan hisseler, A ve B grubu olarak tanımlanan hisselerdir. Daha riskli olarak görülen C ve D grubundaki hisseleri içermezler.
Bu endeksler yılda 4 defa yeniden hesaplanır ve dönemsel değişiklikler yapılır. Eğer değişiklik söz konusuyla ilgili dönemin başından en az 10 gün önce ilan edilmesi gerekir.
Ocak – Mart, Nisan – Haziran, Temmuz – Eylül ve Ekim – Aralık aylarında endeksler yeniden belirlenir. Ocak, Nisan, Temmuz ve Ekim ise endeksin yeniden hesaplandığı aylardır.
Borsa İstanbul’un 3 büyük endeksi oluşturulurken bir şirketin hissesine en fazla yüzde 10 oranında yer verilmektedir. Çünkü daha fazla yer verildiği durumlarda, endekslerde büyük değişimler görülebilir. Bunun engellenmesi için böyle bir sınır getirilmiştir.
Bu ana endeksler dışında sektör performanslarının ölçüldüğü borsa endeksleri bulunur. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Bankacılık sektörünün performansını ölçen BIST Banka Endeksi – XBANK
- İnşaat sektörünün performansını ölçen BIST İnşaat Endeksi – XINSA
- Turizm sektörünün performansını ölçen BIST Turizm Endeksi – XTRZM
- Sanayi sektörünün performansını ölçen BIST Sınai Endeksi – XUSIN
- Hizmet sektörünün performansını ölçen BIST Hizmet Endeksi – XUHIZ
- Metal ana sektörünün performansını ölçen BIST Metal Ana Endeksi – XMANA
- Ulaştırma sektörünün performansını ölçen BIST Ulaştırma Endeksi – XULAS
Gördüğünüz gibi Borsa İstanbul kapsamında performans takibinin yapıldığı çok sayıda endeks vardır. Hisse senedi ve sektör endeksleri dışında il bazlı, yıldız pazar, halka arz gibi endeksler de takip edilmektedir.
Dünyanın En Aktif Borsa Endeksleri
Tıpkı Borsa İstanbul gibi dünyanın diğer borsalarının da performansını takip ettiğimiz endeksler vardır. Her borsanın dünya genelinde takip edilen borsa endeksleri dışında biz de olduğu gibi sektörleri ve diğer farklı kriterlerin izlendiği endeksleri vardır.
Dünyanın en aktif borsa endekslerini ise şu şekilde sıralayabiliriz:
S&P 500 Endeksi
ABD’de halka açık en büyük 500 şirketin hissesini kapsayan endekstir. ABD hisse senedi piyasasının yüzde 75’ini kapsayan en iyi göstergedir. Bu nedenle dünyada herkes tarafından takip edilen bir endekstir.
S&P 500 endeksi, büyük şirketlerin getirilerini, risklerini ve borsa performansını raporlar. Şirketlerin bu endekste yer alması için gelirlerinin ve varlıklarının yüzde 50’si ABD’de olmalıdır. Aynı zamanda hisselerin en az yüzde 50’si halka açık olmalı ve en az dört çeyrek dönem boyunca kâr etmelidir. 1 hisse senedinin fiyatı da en az 1 dolar olmalıdır.
Dow Jones Sanayi Ortalaması
İngilizce Dow Jones Industrial Average ve kısaca DJIA olarak adlandırılan Dow Jones Sanayi Ortalaması, 30 büyük ABD şirketinin borsa performansını izleyen endekstir. ABD ekonomisinin sağlığı hakkında bilgi vermesi için tasarlanmıştır.
İlk yayınını 26 Mayıs 1896 tarihinde yapmıştır. New York Menkul Kıymetler Borsası ve Nasdaq’ta işlem gören 30 büyük, halka açık ve blue chip olarak tanımlanan şirketlerin hisselerinden oluşur. Bu nedenle dünyanın en çok izlenen borsa endekslerinden birisidir.
Nasdaq 100 Endeksi
ABD’nin en büyük ikinci borsası olan Nasdaq’ta işlem gören en büyük 100 şirketin hisselerinden oluşan bir endekstir. Finans sektörü dışındaki sektörlere dahil olan şirketlerin hisselerini içerir. Yani perakende, biyoteknoloji, sanayi, teknoloji ve sağlık gibi sektörlerden şirketlerin hisseleri bulunur.
Bir şirketin hissesinin Nasdaq 100 endeksine dahil olması için sadece Nasdaq Borsası’nda işlem görmesi gerekir. Piyasa değerine dayalı olarak Nasdaq hisse senedi piyasasında listelenen 100’den fazla en büyük yerli ve uluslararası finans dışı şirketi içermektedir.
FTSE 100 Endeksi
Londra Menkul Kıymetler Borsası’nın gösterge endeksidir. Financial Times Stock Exchange kelimesinin kısaltmasını temsil eden FTSE, Londra Menkul Kıymetler Borsası’nda işlem gören en yüksek piyasa değerine sahip 100 şirket hissesini kapsar.
Endeks 3 Ocak 1984 tarihinde hesaplanmaya başlanmıştır. Bir hissenin FTSE 100 endeksine dahil olması için Londra Borsası’nda listelenmesi, sterlin cinsinden olması ve minimum halka açıklık ile likidite gereksinimlerini karşılaması gerekir.
DAX 30 Endeksi
Almanya’nın Deutscher Aktien endeksidir. Dünyada DAX 30 olarak takip edilen endeks, Frankfurt Menkul Kıymetler Borsası’nda işlem gören en büyük 30 Alman şirketin hisselerinden oluşur. Endekste yer alan her bir menkul kıymetin ağırlığı, toplam piyasa değeri ile orantılıdır.
Deutsche Börse Group tarafından desteklenen endeks, Temmuz 1988 tarihinde yayınlanmaya başlanmıştır. Almanya iç pazarına ek olarak küresel ekonomi için yüksek düzeyde öneme sahip büyük çokuluslu şirketlerin hisselerinden meydana gelir.
Stoxx Europe 600 Endeksi
Adından da anlayacağınız üzere Stoxx Europe 600 endeksi, Avrupalı hisse senetlerinin göstergesidir. Stoxx Ltd. tarafından tasarlanmıştır. 17 Avrupa ülkesindeki büyük, orta ve küçük sermayeli şirketleri temsil eder. Ayrıca bu şirketlerin yaklaşık yüzde 90’ını kapsar.
Endeksi oluşturan ülkeler; yüzde 22,3 ile Birleşik Krallık, yüzde 16,6 ile Fransa, yüzde 14,9 ile İsviçre, yüzde 14,1 ile Almanya’dır. Bu ülkeler dışında Avusturya, Belçika, Danimarka, Finlandiya, İtalya, Hollanda, Portekiz gibi diğer Avrupa ülkeleri de endekste yer alır.
Endeks 1998 yılında hesaplanmaya başlanmıştır. Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarında yılda dört kez olacak şekilde gözden geçilir. Aynı zamanda endeks, birçok farklı para birimi cinsinden ve getiri bakımından değişken kombinasyonlara sahiptir.
Nikkei 225 Endeksi
Japon hisse senetlerinin önde gelen ve en saygın endeksidir. Tokyo Menkul Kıymetler Borsası’nda işlem gören 225 blue chip şirketin hisselerinden oluşan fiyat ağırlıklı bir endekstir. ABD’nin Dow Jones Sanayi Ortalaması endeksine eşdeğerdir.
Sony, Canon, Nissan, Honda gibi tanınmış şirketlerin hisselerini içermektedir. 1950 yılında hesaplanmaya başlanmıştır ve Asya’nın en eski hisse senedi endeksidir. Tokyo Borsası açıkken her 5 saniyede bir hesaplanmaktadır. Yılda 1 kere gözden geçirilir ve Japon yeni cinsinden işler.
Borsa Endeksi Nasıl Hesaplanır?
Her borsa endeksinin kendine özgü bir hesaplama yöntemi vardır. BIST 100 endeksinin hesaplanma şekline bakacak olursak şu formülü görürüz:
BIST 100 endeksinin hesaplanmasında kapsama alınan hisse senetlerinin piyasa değerlerine göre ağırlıklandırılması yapılır. Yukarıdaki formül ile endeksin belli bir zamandaki değeri, pay sayısından döviz kuruna kadar çok sayıda bileşen kullanılarak hesaplanır.
Borsa endekslerini sizin hesaplamanıza gerek yoktur. Zaten borsa işletmeleri bunları hesaplayıp en güncel verilerini paylaşmaktadır. Piyasa.Paratic.com borsa sayfası aracılığıyla hem yerli hem de yabancı endeksleri ücretsiz bir şekilde takip edebilirsiniz.
Borsa Endekslerine Nasıl Yatırım Yapılır?
Borsa endeksleri tıpkı hisse senetleri gibi kolayca alınıp satılırlar. Ancak bunu doğrudan yapmak yerine bir fon veya CFD olarak kısaltılan fark kontratları üzerinden yapabilirsiniz. Yani doğrudan BIST 100 endeksini alıp satamazsınız.
Örneğin BIST 100 endeksini içeren yatırım fonları bulunur. Bu fonlara yatırım yaptığınız zaman, BIST 100 endeksindeki değişimlere göre kâr – zarar edersiniz.
CFD ise forex piyasasında işlem gören fark kontratlarını ifade eder. Örneğin S&P 500 endeksine dayalı bir CFD’ye bir forex yatırımcısı olarak yatırım yapmanız mümkündür. Bu sadece S&P 500 endeksindeki değişimlerden kazanç elde etme fırsatı bulursunuz. Bunun için SPK tarafından onaylı bir aracı kurum seçerek hesap oluşturmanız yeterli olacaktır.
işlem yapmak için
GCM Yatırım
yanınızda!
Paratic Haber
Paratic Piyasalar
