Paratic Piyasalar Mobil Uygulama Icon
Paratic Haber: Ekonomi, Finans RSS Interactive
İNDİR

Opsiyon Nedir? Opsiyon Sözleşmesi Ne Demek? İşlem Örnekleri

Alıcısına hak, satıcısına yükümlülük getiren opsiyon sözleşmesi nedir, türleri nelerdir, yatırımı nasıl yapılır sorularının cevapları bu yazıda…
Opsiyon Nedir? Opsiyon Sözleşmesi Ne Demek? İşlem Örnekleri
Son Güncelleme: 
Yorum

Türev ürünler arasında dikkat çeken ama hakkında az şey bilenen opsiyonlar, Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda (VİOP) işlem görürler. Vadeli işlem sözleşmesi kadar yoğun ilgi görmese de avantajlı ürünlerdir.

Döviz riskine karşı koruma sağlayan ve zararın ödenen prim kadar olduğu opsiyon sözleşmeleri, alıcısına bir yükümlülük getirmez. Sadece opsiyonu kullanma veya kullanmama hakkını verirler. Satıcılara ise yükümlülük getirirler.

Dilerseniz opsiyon nedir detaylıca anlattığımız videomuzu izleyebilirsiniz. Ardından aşağıda sizlerle paylaştığımız bilgilere geçebilirsiniz:

Opsiyon Nedir?

Belli bir vadede önceden fiyatı belirlenmiş bir malı alma veya satma hakkı veren finansal ürünlerdir. Alıcısına alma veya satma hakkı verirken, satıcısına alma veya satma yükümlülüğü doğuran anlaşmalardır.

Bir başka deyişle;

  • Opsiyonu alan yatırımcı, belirli bir prim karşılığında opsiyonu kullanma hakkına sahip olur.
  • Opsiyonu satan yatırımcıysa alıcının talebi halinde opsiyon şartlarını yerine getirmekle yükümlüdür.

Opsiyon ile İlgili Terimler

Opsiyon piyasası hakkında bilmeniz gereken bazı terimler vardır. Bunlar şu şekilde özetlenebilir:

Opsiyon Primi: Alma veya satma hakkına sahip olmak için ödenmesi gereken bedel.

Kullanım Fiyatı: Opsiyon sözleşmesine konu olan ürünün üzerinde anlaşılan ileri tarihteki alım veya satım fiyatı.

Call Option (Alım Opsiyonu): Sözleşmeyi alan tarafa kullanım fiyatından alma hakkı veren işlem.

Put Option (Satım Opsiyonu): Sözleşmeyi alan tarafa kullanım fiyatından satma hakkı veren işlem.

Kârda Opsiyon: Bir alım opsiyonunda dayanak varlığın spot fiyatı kullanım fiyatından yüksekse kârda diye adlandırılır. Bir satım opsiyonunda ise dayanak varlığın spot fiyatı kullanım fiyatının altında ise kârda opsiyondur.

Zararda Opsiyon: Bir alım opsiyonunda dayanak varlığın spot fiyatı kullanım fiyatının altında ise zararda diye adlandırılır. Bir satım opsiyonunda ise dayanak varlığı spot fiyatı kullanım fiyatının üstünde ise zararda opsiyondur.

Başabaş Opsiyon: Dayanak varlığın spot piyasa fiyatı, kullanım fiyatına eşitse başabaş opsiyon olarak tanımlanır.

Kârda, Zararda ve Başabaş OpsiyonAmerikan Tipi Opsiyon: Sözleşmenin vadeden önce herhangi bir tarihte kullanılabilir olması.

Avrupa Tipi Opsiyon: Sözleşmenin yalnızca vade geldiğinde kullanılabilir olması.

Uzun Taraf (Long): Opsiyon sözleşmesini alan taraftır. Prim ödeme dışında herhangi bir yükümlülüğü bulunmadığı için risk taşımaz.

Kısa Taraf (Short): Opsiyon sözleşmesini satan taraftır. Vadeye kadar veya vade tarihinde alma veya satma yükümlülüğü bulunduğu için risk taşır. Dolayısıyla kısa taraftan teminat talep edilir.

Opsiyon Sözleşmesi Nedir?

Borsa İstanbul’un açıklamasına göre opsiyon sözleşmesi; iki taraf arasında yapılan ve alıcıya ödeyeceği belli bir tutar karşılığında, belirli bir vadeye kadar bugünden belirlenen bir fiyat üzerinden opsiyona dayanak teşkil eden bir malı, kıymetli veya finansal göstergeyi satın alma veya satma hakkı tanıya, satıcıya da alıcının bu sözleşmeden doğan hakkını kullanması durumunda sözleşmeye dayanak teşkil eden malı, kıymetli veya finansal göstergeyi satma veya alma yükümlülüğü getiren sözleşmelerdir.

Alıcı ve Satıcı Açılarından Opsiyon SözleşmeleriBu uzun tanım, opsiyon sözleşmelerini etraflıca açıklamaktadır. Ancak biraz karışık gelmiş olabilir. Özetlemek gerekirse;

  • Alıcı açısından opsiyon sözleşmesi, opsiyon primi karşılığında belirli bir vadeye kadar bugünden üzerinde anlaşılan fiyattan dayanak varlığı alma veya satma hakkı veren sözleşmedir.
  • Satıcı açısından opsiyon sözleşmesi, alıcının sözleşmeden doğan hakkını kullanması durumunda dayanak varlığı satma veya alma yükümlülüğü getiren sözleşmedir.

Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda (VİOP); pay endeksi ve Dolar/TL opsiyon sözleşmeleri işlem görmektedir.

Gelelim opsiyon sözleşmelerini kısaca tanımlayan kodlara…

O_XXXXXE1223P5450

  • O harfi opsiyon olduğunu gösterir.
  • XXXXX kısmı dayanak varlığı tanımlar
  • E harfi Avrupa tipi bir sözleşme olduğunu gösterir. (E – Avrupa ve A – Amerikan)
  • 1223 kısmı vade tarihini gösterir. (Aralık 2023)
  • P harfi put opsiyon olduğunu gösterir. (Put – Satım ve Call – Alım)
  • 5450 kısmı ise kullanım fiyatını ifade eder.

Opsiyon koduna bir örnek daha verelim.

Opsiyon Sözleşmesi Kodları

Opsiyon Piyasası Nasıl Çalışır?

Opsiyon piyasasının çalışmasını en iyi bir örnekle tanımlayabiliriz.

Diyelim ki bir araba alacaksınız ve fiyatı şu anda 500 bin lira. Ancak elinizde bu kadar para yok ve yapacağınız bir iş sonucunda 2 ay sonra bu miktarı tamamlayacaksınız. Bu sefer de arabanın fiyatının yükselme ihtimaliyle karşı karşıyasınız.

Araba satıcısıyla bir anlaşma yapıp 10 bin lira kapora karşılığında arabayı 2 ay sonra 500 bin liradan alacağınızı taahhüt edebilirsiniz. 2 ay sonra arabanın fiyatı 600 bin lira olsa bile bu anlaşma sayesinde siz arabayı 500 bin liradan alırsınız. Arabanın toplam maliyeti ise 510 bin lira olur ve siz 90 bin lira kar edersiniz.

Diyelim ki arabanın fiyatı 2 ay sonra 450 bin liraya düştü. İşte o zaman siz bu sözleşmeyi fes etme hakkına sahipsiniz. Bu durumda zararınız sadece ödediğiniz kapora kadar olacaktır.

Opsiyon Piyasası Nasıl Çalışır?İşte en basit haliyle bu bir opsiyon işlemidir. Sözleşmeyi yaparken ödediğiniz kapora ise opsiyon primidir. Arabayı almak için belirlenen 500 bin lira ile kullanım fiyatıdır.

Arabanın 600 bin liraya ulaşmasıyla alım yapmanız durumunda sözleşmeniz, alım yani call opsiyonu olarak tanımlanır. Eğer fiyatın düşeceğine yönelik bir sözleşme yapsaydınız bu da satım yani put opsiyonu olarak tanımlanacaktı.

Opsiyon Yatırımı Nasıl Yapılır?

Opsiyon yatırımı yapmak istiyorsanız VİOP için aracılık hizmeti sunan bir aracı kurumdan yatırım hesabı açtırmalısınız. Yasal olarak faaliyet gösteren aracı kurumları inceleyerek opsiyon işlemlerine aracılık edip etmediklerini öğrenebilirsiniz.

Yatırım hesabınızı açtırdıktan sonra bir işlem platformu indirmeniz gerekiyor. Bu MetaTrader 5 olarak adlandırılıyor. Bu platformu bilgisayarınıza, telefonunuza veya tabletinize indirebiliyorsunuz. Kurulum işlemlerinin ardından size tanımlanan kullanıcı bilgileri ile giriş yapmalısınız. Ardından opsiyon sözleşmelerinden dilediğinizi seçip al veya sat emri vererek işleminizin gerçekleşmesini sağlayabilirsiniz.

Opsiyon Yatırımı Nasıl Yapılır?Opsiyon işlemlerini gerçekleştireceğiniz platformlarda sözleşme kodları, kullanım fiyatları, vade tarihleri, opsiyon tipleri gibi her detay açıkça görülür. Dilediğiniz sözleşmeyi seçerek platformdan opsiyon primini ödeyerek anında yatırım yapabilirsiniz.

Opsiyon yatırımında dikkat etmeniz gereken önemli konulardan birisi kaldıraç oranlarıdır. Kaldıraç oranları düşük teminatla daha yüksek kazanç elde etmenizi sağlarken, riskinizi de artıracaktır. Aynı zamanda alım opsiyonlarında kullanım fiyatı arttıkça kaldıraç oranları artar. Satım opsiyonlarında ise kullanım fiyatı arttıkça kaldıraç oranı düşer.

Dikkat etmeniz gereken konulardan birisi de opsiyon fiyatına hangi faktörlerin etki ettiğidir. Opsiyon fiyatları;

  • Dayanak varlık fiyatına,
  • Örtük oynaklığa,
  • Vadeye kalan süreye,
  • Faiz beklentisine,
  • Hisse ve endekslerde temettü beklentisine göster değişiklik gösterir.

Opsiyon Örnekleri

ABD’nin büyük şirketlerinin oluşturduğu S&P 500 endeksinin şu anda 3500 dolar kullanım fiyatı olsun. Endekste 1 ay sonra yükseliş olacağına inanıyorsunuz, ancak bu kadar sermayeniz bulunmuyor. Bu durumda S&P 500 endeksine dayalı alım opsiyonuna 30 dolar prim ödeyerek satın alırsınız.

Bu opsiyona 30 dolar ödeyerek, 1 ay sonra S&P 500 endeksini 3500 dolardan alma hakkına sahip olursunuz. 1 ay sonra endeks 3800 dolar olursa bu işlemden 300 dolar (3800 – 3500) uzlaşı ödemesi alırsınız. 30 dolar prim ödediğiniz için net kârını 270 dolar olacaktır.

Diyelim ki öngörünüz yanlış çıktı ve endeks 3300 dolara geriledi. Bu durumda kaybınız ödediğiniz prim olan 30 dolar ile sınırlı olacaktır.

Peki, satım opsiyonu işlemi nasıl gerçekleşir?

Ons altının şu anki fiyatının 1700 dolar olduğunu varsayalım. Siz ise ons için düşüş beklentisine sahipsiniz. Bu durumda 20 dolar prim ödeyerek bir satım opsiyonu alabilirsiniz. Bu şekilde 1 ay sonra ons altını 1700 dolardan satma hakkına sahip olursunuz.

Beklentiniz doğru çıktı ve ons fiyatı 1 ay sonra 1600 dolara geriledi. Bu durumda 100 dolar (1700 – 1600) uzlaşı ödemesi alırsınız. 20 dolar da prim ödediğiniz için net kârınız 80 dolar olacaktır.

Opsiyon sözleşmeleri bir miktar kafa karıştırıcı olsa da kârlı sonuçlar doğurabilmektedir. Diğer yatırımlarda olduğu gibi opsiyonlar hakkında da bilgi ve deneyim sahibi olduktan sonra yola çıkmayı unutmamalısınız.

Size daha iyi hizmet verebilmek için Yasal Mevzuat çerçevesinde, veri politikalarımızda belirtilen amaçlarla sınırlı olmak üzere çerezler (cookies) kullanıyoruz. Detaylı bilgi ve izin iptali ile ilgili olarak Gizlilik Politikamızı inceleyebilirsiniz.

Ayrıntılar
Grafik Aklında yatırım fikri varsa harekete geç!
GCM Yatırım - Ödüllü ve Lisanslı Yatırım Kuruluşu
Sponsorlu