Bilim Nedir? Kısaca Tanımı, Amacı ve Özellikleri

Basitçe içinde bulunduğumuz hayatı açıklama çabaları olarak tanımlanabilecek bilim, yüzyıllar önce ortaya çıkmış, öne sürülen düşüncelerin zaman içerisinde gelişmesiyle birlikte bugünkü halini almıştır.

Sözcük muhtemelen birçok farklı resmi akla getirmektedir. Kalın bir ders kitabı, mikroskoplar, yağmur ormanlarında bir doğa bilimci, Einstein’ın kara tahta üzerinde karalanmış denklemleri, fokurdayan deney şişeleri bilimle bağlantılı şeylerden sadece birkaç tanesi.

Bunlar bilimin bazı yönlerini yansıtsalar da hiçbiri büyük resmi sunmamaktadır. Nedeni ise bilimin çok fazla yönünün bulunmasıdır. Aşağıdaki başlıklar da bilim hakkında ayrıntıları içermektedir.

Bilim Nedir? Kısaca Tanımı

Latince scientia (bilgi) sözcüğünden türemiştir. Birçok tarihçiye göre modern bilim, Galileo Galilei (1564-1642), Johannes Kepler (1571-1630) ve Francis Bacon (1561-1626) tarafından 16. yüzyıldan sonra başlatılmıştır. Çünkü bu dönemde, skolastik düşünce tarzından uzaklaşılmış, deney ve gözlemlerle elde edilen bilgilere yönelme görülmüştür.

Pek çok kişi bilim ve teknolojiyi birbirine karıştırırken teknoloji, edinilen bilgilerin kullanılması sonucunda günlük yaşamımızı iyileştirmeye yönelik uygulanan teknik ve icatlardır. Bilimin ne olduğunu anlamak için neden ve nasıl ortaya çıktığına bakmak gerekir. Ve işin özü kavram, insanın evrendeki bilinmezleri açıklama çabasından doğmuştur.

Çünkü insan, bilmediği şeylerden korkma eğilimi gösteren bir varlıktır. İnsanların yüzyıllar önce şimşek çakmasından, güneş tutulmasından ve benzeri afetlerden korkmaları duruma örnektir.

Korku ve merak ile başlayan öğrenip araştırma süreci, daha iyi yaşam, üstün olma gibi isteklerle devam etmiş, bilim böylece değişik süreçlerden geçerek gelişim göstermiştir.

Çeşitlilik, bilimsel çalışmanın özel kişilere, devletlere ya da kurumlara ait olmadığını, isteyen herkesin ve her kuruluşun bilimle uğraşabileceğini, din, dil, ırk, ülke ayrımın yapılamayacağını, ilgilendiği konulara herhangi bir sınır koyulamayacağını ifade etmektedir.

Bilimin sürekliliği ise; hiçbir zaman durmadığını ve durdurulamayacağını anlatmaktadır. Yenilik niteliği sürekli yeni bilgilerin üretilmesini ya da var olan bilgilerin üzerine yenilerinin konularak farklı buluşlara imza atılmasını göstermektedir.

Son olarak ayıklanma niteliği de bilgilerin her zaman isteyen herkes tarafından denetlenebilme, yanlış bilgilerin ayıklanarak yerine doğruların koyulabilme özelliğini yansıtmaktadır.

Günümüzde; astronomi, kimya, fizik, matematik, geometri, biyoloji, tıp, sosyoloji, psikoloji, antropoloji ve siyaset bilimi olarak başlıca dallara ayrılan bilim, geçmişte matematik, geometri, gök bilimi ve tıp olarak temel dallara ayrılmıştır. Konu ve kullanılan yönteme göre 3’e ayrılan bilim, konu, yöntem ve ulaşılan sonuca göre de 3’e ayrılmaktadır.

• Formel Bilimler: Genelleme ve tümdengelim yöntemleri kullanılmaktadır. Matematik, mantık gibi duyularımızla kavrayamadığımız ilke ve sembolleri konu edinmektedir.
• İnsan Bilimleri: Tümevarımla birlikte tümdengelim yöntemleri de kullanılmakta olup, insan, insanın tarihsel, toplumsal dünyasını konu edinmektedir. Örneğin; psikoloji, sosyoloji, antropoloji…
• Doğa Bilimleri: Tümevarım yönteminin kullanıldığı ve doğayla ilgili olguları inceleyen bilimlerdir. Fizik, kimya, biyoloji bu sınıfta yer almaktadır.

• Normatif Bilimler: Hukuk, mantık, siyaset bilimi gibi sonucunda yönlendirici kurallara ulaşılmaktadır.
• Pozitif Bilimler: Deney yöntemine dayanan fizik, kimya, biyoloji gibi bilim dallarıdır.
• Rasyonel Bilimler: Matematik, mantık gibi akla ve mantığa dayalı olan bilimlerdir.

Bilim Tarihi

Bilimin doğuşu ve gelişme öyküsü olarak tanımlanabilecek bilim tarihinden de kısaca bahsedelim. Çünkü çoğu kişi bilimin, Rönesans’ta ya da Batı dünyasında ortaya çıktığını düşünmektedir.

Oysaki bilimin kökleri, çok daha önce ilkel toplumların yaşadığı dönemlerde atılmıştır. İlk defa bitkilerin özelliklerinin öğrenilmesi, hayvanların sınıflandırılması, makaraların, tekerlerin icat edilmesiyle ortaya çıkan kavram, Eskiçağ’da Bilim olarak şu şekilde kısaca açıklanabilir.

Çin’de Bilim: İlk insan kalıntılarının bulunduğu yerlerden biri olan Çin’de bilimsel faaliyetlerin M.Ö. 2500’lü yıllara kadar uzandığı varsayılmaktadır. Türklerle ve Hintlilerle etkileşime giren Çinliler, On İki Hayvanlı Türk Takvimi’ni benimsemişler, Hintlilerden de matematik alanında etkilenmişlerdir. Ayrıca Çin, diğer uygarlıklardan farklı olarak aritmetik ve cebir bilimlerinde gelişme göstermiştir.

Hindistan’da Bilim: Bilim tarihi Hindistan’da M.Ö. 5000’li yıllara kadar gitmektedir. Sıfır ilk defa Hintli matematikçiler tarafından kullanılmış, böylelikle aritmetiğin gelişimi hızlanmıştır. Cebir ve trigonometri alanlarında da yeni bilgilere ulaşan Hint uygarlığındaki gelişmeler daha sonra İslam ve Hristiyan Dünyası’na aktarılmıştır.

M.Ö. 8000’lere kadar uzanan bilim Orta Asya’da, taş devrinden kalan çanak çömlekler, silahlar ve tarımsal aletler kullanıldığı yapılan kazılar sonucunda kesinleşmiştir. Atı evcilleştiren ve arabayı icat edenler Orta Asya Türkleri olmuştur.

Mısır’da Bilim: Nil Nehri civarında gelişen uygarlığın bilimsel çalışmaları, M.Ö. 2700’lü yıllarda başlamıştır. Matematik, astronomi ve tıp konularda ilerleme gösteren Mısırlılar, gökyüzü olaylarını dini açıdan ifade etmişler, ayrıca bugün gelişmiş şeklini kullandığımız 365 günlük Güneş Takvimi’ni kullanmışlardır.

Mezopotamya’da Bilim: Bilimsel faaliyetler ağırlıklı olarak ölçme, hesaplama, sulama kanalları yapma, takas gibi ihtiyaçlar için astronomi ve matematik alanlarında gerçekleşmiştir. Modern astronominin temellerini atan Mezopotamya Uygarlığı, Ay ve Güneş Tutulması olaylarını tahmin etmişler, ayrıca günü 12 saate, saati 60 dakikaya ve dakikayı 60 saniyeye bölmüşlerdir.

Anadolu’da Bilim: Batı Anadolu’daki Lidya Uygarlığı parayı bulmuş, Frigyalılar ise Fenike alfabesini Batı’ya yaymakta etkili olmuştur. Van Gölü civarında gelişen Urartular çivi ve resim yazısını kullanmış, yaptıkları kapların üzerlerine hacimlerini yazmışlardır. Hititlerse bakır ve tunçtan eşyalar yapmış, çivi ve resim yazısı olmak üzere iki çeşit yazı kullanmışlardır.

Bilimin Diğer Evreleri

Ortaçağ’ın sonlarında daha çok fizik alanında bilimsel çalışmalar yapılmıştır. Daha önce de devrim niteliğinde bilimsel çalışma ortaya koyulmasına rağmen bunların en büyüğü 15. yüzyılda başlayıp 16. yüzyıla kadar devam eden bilimsel çalışmalar olmuştur.

Rönesans’ın etkisi olan bu değişiklik Bilim Devrimi olarak da ifade edilmiş, 17. ve 18. yüzyıl bilimine zemin hazırlamıştır. Ayrıca Kopernik Devrimi’yle güneşin güneş sisteminin merkezinde olduğu, gezegenlerin onun etrafında dolandığı düşüncesi ortaya atılmıştır.

19. yüzyıl ise bilimin her alanında gelişme yaşandığı bir devrin başlangıcı olmuştur. Buhar makinesi gibi önemli icatlar yapılmış, elektrik mühendisliği ortaya çıkmış ve bilim adamı kelimesi ilk kez kullanılmıştır.

Astronomideki gelişmeler yeni evren anlayışını doğurmuş, görelik ve kuantum teorileri de modern nükleer bilimin temellerini atmıştır. Yeni bir bilim anlayışı olarak moleküler biyoloji ortaya çıkmış, matematik, kimya, jeoloji gibi pek çok farklı dalda önemli çalışmalara imza atılmıştır.

1941 yılında Kondrad Zuse tarafından gerçek anlamdaki ilk bilgisayar geliştirilmiş ve bu dönemden sonra bilgisayar teknolojisi hızla ilerlemiştir. 20. yüzyılda bilimsel çalışmaların hızlanması için bilim adamlarına daha elverişli ortamlar sunulmuştur.

Alfred Nobel sayesinde de 1901’den itibaren Nobel Ödülleri verilmeye başlanmış, bilime olan teşvik arttırılmaya çalışılmıştır

Bilimin Amacı Nedir?

Bilimin temel amacı evren hakkında araştırma ve gözlemleme metodu ile tahminler yapmaktır. Bilinmeyenleri cevaplandırmak ve insanlığa yararlı bilgiler ortaya sunmak hedeflenmektedir. Çok eski zamanlardan beri bilimle uğraşılmasının nedeni, insanoğlunun evreni anlamaya çalışma çabalarından kaynaklanmaktadır.

Yani bilim için meraktan doğmuştur denilebilir. Doğayı ve doğa olaylarını anlamak amacıyla kullanılmaya başlanan bilime zaman içerisinde daha iyi yaşama amacı da eklenmiştir. Hem öğrenme hem de doğayla uyum içerisinde yaşama isteğinden kaynaklanan bilim, bunların yanında gerçeği de gözler önüne sermektedir.

Bilimin Özellikleri Nelerdir?

Yukarıda da belirttiğimiz gibi bilimin tanımı konusunda bazı farklılıklar bulunmaktadır. Ancak özelliklerine baktığımızda ortada genel kabul gören belirli nitelikler olduğunu görüyoruz.

Bunlar; olgusallığı, mantıksallığı, nesnelliği, eleştiriciliği, genelleyiciliği, seçiciliği, evrenselliği, kayıtlılığı, birikimliliği, sistematikliliği ve bir bilgi toplama yolundan ziyade bir analiz yöntemi olmasıdır.

Kısaca yukarıdaki niteliklerden bahsedecek olursak ise şunları söyleyebiliriz. Bilim olgusaldır çünkü deneysel yöntemlerle kanıtlanmadıkça hiçbir önermenin geçerliliği yoktur. Mantıksaldır çünkü sonuçların kendi içinde tutarlı olması gerekmektedir.

Eleştiricidir, yani ortada herkes tarafından kabul edilmiş bir sav olsa bile her zaman eleştiriye açık olacaktır. Tek tek olgularla değil, olgu türleriyle uğraşması bilimin genelleyiciliğini ifade etmektedir. Suyun 100 derecede kaynaması gibi! Seçici olma özelliği de bilimin evrendeki her türlü olgu ile uğraşmasının imkansızlığından ve gereksizliğinden kaynaklanmaktadır.

İlgili Haber

En İyi Bilim Kurgu Filmleri

Haberi Görüntüle »

Bilimde birikimsellik vardır, yani bilimsel bilgiler birbirinden bağımsız değildir. Doğru ölçü kullanma özelliği bulunmaktadır yani bilimsel bilgilerin tekrarlanabilir olması gerekmektedir. Bilim nesneldir çünkü bilim nesnel ifadelerle ilgilenmektedir.

Evrenselliği de bilim adamının yaptığı çalışmayı tüm dünyanın ulaşabileceği şekilde açık seçik sunması demektir. Böylece bilim adamı çalışmalarını evrensel seviyede tartışmaya açık ve geliştirilebilir hale getirmektedir.