Şirketlerin hisse senetlerini yatırımcılara açmasına halka arz denir. Şirketler hisselerini borsaya açarak, finansman ihtiyaçlarını karşılarlar. Yatırımcılar ise bu şirketlerin hisselerini alarak şirketin kârından pay alma hakkına sahip olurlar. Borsadaki ilgiye göre bu hisseler, yatırımcılara güzel kazançlar sunmaktadır.
Halka arz işlemi çeşitli prosedürler sonrasında gerçekleşir. Hangi şirketin halka arz olacağı, şartlarının neler olduğu gibi bilgiler tek tek paylaşılır ve bir tarih açıklanır. Bu tarih geldiğinde yatırımcılar bu şirketin hisselerini almaya başlarlar ve talep toplama süreci başlamış olur. Türüne göre birkaç gün sonra işlemler sonuçlar ve hisseler borsada işlem görmeye başlar.
En kısa ve anlaşılır haliyle halka arz nedir diye incelediğimizde; şirketlerin kendine kaynak yaratmak için önceden duyurusunu yaparak hisselerini borsada satışa sunmasıdır.
Borsa İstanbul’a göreyse; payların çok sayıda ve önceden bilinmeyen yatırımcılara çağrı ve ilan yoluyla satışıdır. Elbette bu konuyu daha iyi anlamak için borsa nedir öğrenmeyi ihmal etmemelisiniz.
Bu işlemin yapılabilmesi için şirketin bir aracı kurumla anlaşması gerekir. Bu aracı kurum, aracılık yetki belgesine sahip olmalıdır. Yani bu işlemi yapabilmesi için SPK yetkisi bulunmalıdır.
Yetkili aracı kurum ile anlaşıldığına dair sözleşmeler imzalanmalıdır. Bu sözleşme, tutarın yüksek olması durumunda birkaç aracı kurumla imzalanması da mümkündür.
Diğer bir şart ise şirketin finansal tabloları, sermaye piyasası mevzuatlarına uygun olarak hazırlanmasıdır. Bu tablolar, bağımsız denetçiler tarafından incelenmeli ve uygunluğu onaylanmalıdır. Denetimler için de bağımsız denetim kuruluşları ile sözleşme imzalanmalıdır.
Şartlardan birisi de şirketin esas sözleşmesinde yer alan hükümlerin incelenmesidir. Bu hükümler arasında, halka arz hisseleri konusunda borsada alım satımı açısından kısıtlayıcı ibareler olmamalıdır. Aynı zamanda sermaye piyasası mevzuatına uygun olmayan hükümler düzenlenmelidir.
Yatırımcılar halka arzlara katılmak için bir hisse senedi hesabına sahip olmalıdır. Bu hesabı direkt bankanızdan açabilirsiniz. Hatta bankanın mobil uygulaması üzerinden hesap açılışını birkaç dakikada tamamlarsınız.
Halka arz nedir kısaca bahsettikten sonra konuyla ilgili merak edilen diğer konulara göz atalım:
Şirketler Neden Halka Arz Olur?
Halka arz hem şirket hem de yatırımcı için önemlidir. Şirket için en bilinen nedeni, finansman sağlamaktır. Yani şirket ihtiyaç duyduğu parayı hissesini borsaya açarak bulabilir. Bu şekilde borçlanmadan finansman ihtiyacını karşılamış olur.
Gelin şimdi şirketler neden halka arz olur sorusunun cevaplarını sıralayalım:
- Şirketler alternatif yöntemlere göre daha düşük maliyetle ve geri ödemesi olmayan şekilde finansman sağlarlar.
- Borçlanma yöntemi ile şirketin borçluluk oranı arttıkça, borç kaynak bulması zorlaşır. Hisseleri borsaya açılarak sermaye yapısı güçlenen şirketin ise borçlanabilme kapasitesi artar. Finansman bulması hem kolaylaşır hem de ucuzlar.
- Şirketler halka açıldıktan sonra, borsada işlem gören paylarını teminat göstererek kredi kullanabilme, borç senedi ihraç edebilme imkanlarından yararlanmak şartıyla finansman sağlayabilir.
- Şirketin hisse senetleri, organize bir pazarda istenilen bir zamanda, piyasa arz ve talebiyle oluşan fiyatlardan, şeffaflık içinde alınıp satılabilir. Böylece paylara likidite kazandırılmaktadır.
- Aynı zamanda atıl duran bir varlığı, finansman yaratma aracına dönüştürebilmektedir.
- Şirket ile ilgili bilgiler, borsanın şeffaflık ve kamuyu aydınlatma işlevi çerçevesinde hem yerel hem de küresel tanınırlık sağlamaktadır.
- Şirketin sermaye piyasası disiplini içinde çalışmaya başlamasını sağlar ve hızla kurumsallaşabilir.
- Payları borsada işlem gören şirketler, yabancı ülkelerde de kolayca sermaye piyasası aracı ihraç edebilirler.
Halka Arzda Riskler Nelerdir?
Halka arzlar son yıllarda büyük bir yatırımcı kitlesi çekti. Özellikle 2021 – 2023 döneminde gerçekleşen işlemler 10 günü bulan tavan serisiyle birlikte kazançları artırdı. Bu durum birçok kişinin ilgisini çekerek, katılımı tarihi seviyelere yükseltti.
Borsa İstanbul’da yatırımcı rekoru kırılırken, tavan serisinin bozulması, küçük yatırımcıyı zarara uğratmaya başladı. Bu durum halka arz riskleri ile tanışmamızı sağladı. Riskler şu şekilde sıralanabilir:
- Tarihsel verilerin azlığı
- Fiyat hareketlerinin öngörülebilirliğinin ilk başta düşük olması
- Volatilite yüksek olabilir
- Duygusal hareket edilmesi
Elbette bu risklerden korunmak için hisse senedi nedir gibi temel bilgilere sahip olmanız gerekir. Borsaya ilgi duymaya başladıysanız öncelikle hakkında biraz bilgi edinmek faydalı olacaktır. Diğer türlü borsa riskleri ile kötü bir şekilde tanışabilirsiniz.
Hisse Senedi Fiyatlandırması Nasıl Yapılır?
Halka arz edilecek hisselerin fiyatlarının belirlenmesinde kullanılan çeşitli yöntemler vardır. Genellikle fiyat kazanç oranı (F/K) ve indirgenmiş nakit akımları değerleme yöntemlerinin kullanıldığı bilinir. Aynı zamanda piyasa değeri defter değeri oranı (PD/DD) da hisse senedi değerlemesinde kullanılır.
Ancak bu yöntemlerin her birince yüzde 20 civarında medyan mutlak tahmin hatası olduğu kabul edilir. Hisse senedinin fiyatı, halka arza aracılık eden yatırım kuruluşu tarafından fiyat tespit raporlarıyla belirlenmektedir.
Halka Arz Oransal Dağıtım Nedir?
Talep toplama yöntemlerinden biri olan oransal dağıtımda yatırımcılar, satışa çıkarılan hisse oranında lot talep eder. Yatırımcının verdiği emrin büyüklüğüne göre hisse dağıtımı gerçekleşir.
Eşit dağıtımda tüm yatırımcılara aynı miktarda pay dağıtımı yapılır Oransal dağıtım yönteminde ise satın alma emirleri ve hisse satın alma gücüne göre paylar belirlenir. Küçük yatırımcıdan ziyade büyük yatırımcılar için bir avantaj sunar. Yani 1000 TL ile giren yatırımcı ile 100.000 TL ile giren yatırımcı birbirinden farklı lot alır. Kişiler talep ettikleri miktara bağlı olarak daha fazla pay alırlar.
Oransal dağıtımı daha iyi anlamak için bir örnek verelim. 500 milyon toplam talep miktarı ve 50 milyon halka açılan hisse sayısı olduğunu düşünelim. Bir yatırımcının ise 5000 TL ile maksimum 500 lot alabileceğini varsayalım. Bu durumda yatırımcıya düşecek lot sayısı şu formüllere göre hesaplanır:
- Talep Katı = Toplam Talep Miktarı / Halka Açılan Hisse Sayısı
- Arz Oranı = 1 / Talep Katı
- Yatırımcıya Düşecek Lot Sayısı = Talep Edilen Lot Sayısı * Arz Oranı
Buna göre;
- Talep Katı = 500.000.000 / 50.000.000 = 10
- Arz Oranı = 1 / 10 = 0,1
- Yatırımcıya Düşecek Lot Sayısı = 500 * 0,1 = 50 Lot
Sermaye Piyasası Kurulu’nun 30 Mart 2023 tarihinde aldığı kararla oransal dağıtım yöntemi rafa kaldırıldı. Payların piyasa değeri 750 milyon lira üzeri olanlarda borsa dışında talep toplama yoluyla satış yönteminin kullanılması durumunda, bireysel yatırımcılara eşit dağıtım yapılmasına karar verildi.
SPK’nın aynı kararıyla birlikte halka arz edilen payların piyasa değeri 750 milyon lira ve altında borsada satış yönteminin uygulanması zorunlu oldu. Daha önce bu sınır 250 milyon lira düzeyindeydi.
Halka Arz Nasıl Takip Edilir?
Halka arzları takip etmek, günümüz koşullarında oldukça kolaydır. Sermaye Piyasası Kurulu’nun haftalık bülteninde borsaya girişi onaylanan ve başvuruda bulunan şirketleri bulabilirsiniz. Aynı zamanda bu raporları takip eden web siteleri üzerinden de ilgili bilgilere ulaşabilirsiniz.
Bizlerin sürekli güncellediği halka arz takvimi sayfasını takip edebilirsiniz. Aynı zamanda Halka Arz Takvimi isimli mobil uygulamamız üzerinden takip etme imkanınız vardır. Ücretsiz bir şekilde yeni ve eski halka arzlara dair bilgilere ulaşabilirsiniz.
Halka Arz Çeşitleri Neler?
Halka arz çeşitleri hakkında bilgi ararken fazlasıyla karmaşık sonuçlar elde edersiniz. Ancak bu bilgilerin hepsi doğrudur. Sadece aktarılma şekillerinde bir sorun vardır. Şimdi bunu çözelim.
Normal şartlarda iki çeşit halka arzdan bahsedilir. Bunlar; birincil ve ikincil halka arzdır. Birincil halka arz, şirket hisselerinin ilk kez borsada işlem görmeye başlamasını ifade eder. İkincil halka arz ise borsada işlem görmekte olan hisselerin yeniden satışa çıkarılmasıdır. Bu yöntemle yeni hisse senedi ihraç etmeden daha fazla yatırımcıya ulaşmak hedeflenir.
Halka arzın çeşitlerinden bahsederken, konuyu birkaç ana başlığa daha ayırmak gerekir. Bunlardan birisi halka arzın yapılma şekline göre çeşitlerini içerir. Bu noktada 3 farklı çeşitten bahsedilebilir:
- Mevcut payların satışı
- Sermaye artırımı
- Hem pay satışı hem sermaye artırımı
Bunlar halka arzın yapılma yöntemleridir ve doğal olarak birer halka arz çeşidi olarak değerlendirilir.
Bir diğer ana başlığımız ise halka arz edilecek hisselerin satış yöntemlerine göre çeşitledir. Bunlar da 3 tanedir:
- Borsada satış
- Sabit fiyatla talep toplama
- Fiyat aralığı ile talep toplama
Borsada satış yöntemi, direkt borsada oluşan fiyat üzerinden payların satışını ifade eder. Sabit fiyatla talep toplama ise hisseler için belirlenen bir fiyat üzerinden halka arz gerçekleşir. Fiyat aralığı yönteminde ise hisseler için bir fiyat aralığı belirlenir. Örneğin 10-12 liradan halka arz edilen hisselere, en çok hangi fiyattan talep geldiyse dağıtım o fiyattan gerçekleşir.
Son olarak bahsedilmesi gereken çeşit ise hisselerin dağıtım şekline bağlıdır. Burada iki çeşitten bahsedilir:
- Eşit dağıtım
- Oransal dağıtım
Eşit dağıtımda adından anlaşılacağı üzere her yatırımcıya aynı miktarda hisse verilir. Oransal dağıtımda ise yatırımcının verdiği emir tutarının büyüklüğüne göre hisse dağıtımı gerçekleşir.
Halka Arz Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Halka arz konusunda daha detaylı bilgilere göz atmak için size sıkça sorulan soruların cevaplarını da sıraladık. İşte en çok merak edilen sorular:
Halka Arz Talep Artırım Nedir?
Halka arzlarda talep toplaması süresi boyunca verdiğiniz bir emri düzenleyebilirsiniz. Yani 10 lot talep ettiğini düşünürsek 20 lota çıkarmak istediğiniz zaman girdiğiniz emri düzenleme imkanına sahipsiniz.
Halka Arzdan Sonra Ne Olur?
Halka arzdan sonra toplanan talepler değerlendirilir ve katılıma göre dağıtılacak pay hesaplanır. Daha sonra işlem tarihi açıklanır ve dağıtılan hisseler bu tarihten itibaren borsada işlem görmeye başlar.
Halka Arz Zarar Verir mi?
Halka arzlar son yıllarda kârlı yatırımlar gibi görünse de acemi yatırımcılar için bir risk içermektedir. Hisselerin borsaya girer girmez iyi performans göstererek yükseliş kaydedeceği düşünülür. Son yıllardaki halka arzlar 10 gün kadar tavan serisi yaparak birçok küçük yatırımcıyı borsaya çekmiştir. Ancak daha sonra hisselerin düşüşe geçmesiyle birlikte acemi yatırımcı doğru zamanda borsadan çıkamayarak kazanç yerine zarar edebilmektedir.
Halka Arz Fiyatının Altına Düşer mi?
Nadiren de olsa şirketler borsaya girdikleri fiyatın altına inerek burada seyredebiliyor. 2023 yılının sonunda gerçekleşen bazı halka arzlar çok iyi performans gösterirken, bazıları halka arz fiyatının altında seyrederek portföylerde eksi yazmaya devam ediyor. Aynı zamanda Nasdaq Borsası’nda işleme açılan HepsiBurada hisseleri de halka arz fiyatının altına inerek yatırımcısını üzmüştü.
işlem yapmak için
GCM Yatırım
yanınızda!
Paratic Haber
Paratic Piyasalar
Dinamik ısı halka arz ediliyor.Talep nasıl ve nereye yapılacak