Şirketlerin hisse senetlerini yatırımcılara açmasına halka arz denir. Şirketler hisselerini bu şekilde borsaya açarak, finansman yaratırlar. Yatırımcılar ise bu şirketlerin hisselerini alarak şirketin kârından pay alma hakkına sahip olurlar. Borsadaki ilgiye göre halka arz olan hisseler, yatırımcılara güzel kazançlar sunmaktadır.
Halka arz işlemi çeşitli prosedürler sonrasında gerçekleşir. Hangi şirketin halka arz olacağı, şartlarının neler olduğu gibi bilgiler tek tek paylaşılır ve bir tarih açıklanır. Bu tarih geldiğinde yatırımcılar bu şirketin hisselerini almaya başlarlar ve talep toplama süreci başlamış olur. Halka arzın türüne göre birkaç gün sonra işlemler sonuçlar ve hisseler borsada işlem görmeye başlar.
Yatırımcılar halka arzlara katılmak için bir hisse senedi hesabına sahip olmalıdır. Bu hesabı direkt bankanızdan açabilirsiniz. Hatta bankanın mobil uygulaması üzerinden hesap açılışını birkaç dakikada tamamlarsınız. Talep toplama zamanı geldiğinde hisselerin eşit dağıtım mı, oransal mı olarak yapılacağına göre işleminizi gerçekleştirirsiniz.
Eğer eşit dağıtım ise kesin talep bölümünden paranızı yatırırsınız ve halka arza katılım oranında herkes aynı sayıda payı almış olur. Oransal dağıtımsa normal hisse senedi alır gibi işlem yaparsınız ve yatırdığınız paraya oranla pay alım işleminiz gerçekleşir.
Kısaca halka arz nedir ve nasıl hisse alınır konusuna değindik. Halka arz ile ilgili videomuzu da izledikten sonra aşağıdaki detaylı bilgilere geçebilirsiniz.
Paratic İşte halka arz ile ilgili detaylı bilgiler:
Halka Arz Nedir?
En kısa ve anlaşılır haliyle halka arz nedir diye incelediğimizde; şirketlerin kendine kaynak yaratmak için önceden duyurusunu yaparak hisselerini borsada satışa sunmasıdır.
Borsa İstanbul’a göre halka arz; payların çok sayıda ve önceden bilinmeyen yatırımcılara çağrı ve ilan yoluyla satışıdır. Elbette bu konuyu daha iyi anlamak için borsa nedir öğrenmeyi ihmal etmemelisiniz.
Bu işlem sayesinde şirkete ait hisseler, küçük paylar halinde alınıp satılmaya başlanır. Elbette ilk başta hangi fiyattan işlem göreceği, halka arz işlemi sırasında belirlenir. Şirketlerin paylarını halka arz etme şekli ise farklı koşullara bağlı olarak değişmektedir.
Bu şekilde duyurulan halka arz hisse, Borsa İstanbul Pay Piyasası’nda işlem görürler. Ayrıca borsanın kararına göre Pay Piyasası altında yer alan Yıldız Pazar, Ana Pazar veya Gelişen İşletmeler Pazarında (GİP) işlem görebilirler.
Şirketlerin kendilerine finansman anlamda kaynak yaratmak, faaliyet kollarını geliştirmek amacıyla başvurduğu yöntemlerden biri de ortaklık sayılarını arttırmaktır. Bunun için de paylarını halka arz ederler. Yani satışa sunarlar.
Böylelikle şirketin belirlemiş olduğu oranlarda payları diğer ortaklarla bedelli bir bedel karşılığında paylaşılır. Halka arz yapılabilmesi için şirketin belli bir değerin üzerinde olması gerekir. Bu konuda gerekli bildirnameler TTK’da beyan edilmiştir.
Halka arz ne demek konusunu en özet haliyle anlattıktan sonra şimdi de şirketler için aranan şartlara göz atalım:
Halka Arz için Gerekli Şartlar Nelerdir?
Halka arz işleminin yapılabilmesi için şirketin bir aracı kurumla anlaşması gerekir. Bu aracı kurum, halka arza aracılık yetki belgesine sahip olmalıdır. Yani bu işlemi yapabilmesi için SPK yetkisi bulunmalıdır.
Yetkili aracı kurum ile anlaşıldığına dair sözleşmeler imzalanmalıdır. Bu sözleşme, halka arz tutarının yüksek olması durumunda birkaç aracı kurumla imzalanması da mümkündür.
Diğer bir şart ise şirketin finansal tabloları, sermaye piyasası mevzuatlarına uygun olarak hazırlanmasıdır. Bu tablolar, bağımsız denetçiler tarafından incelenmeli ve uygunluğu onaylanmalıdır. Denetimler için de bağımsız denetim kuruluşları ile sözleşme imzalanmalıdır.
Şartlardan birisi de şirketin esas sözleşmesinde yer alan hükümlerin incelenmesidir. Bu hükümler arasında, halka arz hisse konusunda borsada alım satımı açısından kısıtlayıcı ibareler olmamalıdır. Aynı zamanda sermaye piyasası mevzuatına uygun olmayan hükümler düzenlenmelidir.
Hangi Şirketler Halka Arz Olabilir?
Halka arz ne demek sorusunu yanıtlarken, şirketlerin kendine kaynak yaratma isteğinden bahsetmiştik. Bu kapsamda halka arz olabilecek şirketler incelendiği zaman, anonim ortaklık olmalarının ilk gereklilik olduğu görülmektedir. Payları ilk kez halka arz olacak ortakların mevcut ödenmiş ya da çıkarılmış sermayelerinin tamamının ödenmiş olması da zorunludur.
Bir anonim ortaklığın paylarının halka arz edilebilmesi için öncelikle bir aracı kuruluşla aracılık sözleşmesi imzalanmalıdır. Sözleşmenin ardından Borsa İstanbul’un ilgili pazarında işlem görebilmesi için pay halka arzına dair izahnamenin Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından onaylanması gerekir. Daha sonra payların halka arzı yapılıp, yönetim tarafından borsa kotuna alınmalıdır.
İlgili şartları sağlayan şirketin halka arzına onay çıktıktan sonra isteyen her yatırımcı hisseleri almak için talep oluşturabilir. Peki, halka arz nasıl alınır? Halka arz olan hisselerin alınması için hisse senedi hesabınız olan bankanın halka arz işlemleri bölümüne ulaşarak kolayca katılım sağlayabilirsiniz.
Ek bir bilgi olarak tahvil ve bonoların da halka arzı söz konusudur. İhraççıların tahvili çıkarıp halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satışını belirtmesi gerekir. Buna göre yatırımcısı da uygun işlemi yaparak tahvile sahip olabilir. Tahvil nedir konusundan detaylıca bahsetmiştik.
Halka Arz Nasıl Yapılır?
Şirketler, halka arz için aranan şartları sağladıktan sonra işlemlere başlanabilir. Bunun için Borsa İstanbul ve SPK başvuruları yapılmalıdır.
Sermaye Piyasası Kurulu’na yapılacak başvuruda; halka arz için hazırlanan evrakların eksiksiz olması gerekir. Bunlarla birlikte izahnamenin onayı için SPK’ye başvurulmuş olunur. Daha sonra da Borsa İstanbul’a başvurulur.
Bu iki başvurunun eş zamanlı yapılması, sürecin kısaltılması için önemlidir. Bu başvurular, şirketin kendisi veya aracı kurum tarafından yapılır.
Başvurularla birlikte Borsa İstanbul ve SPK gerekli incelemeleri yapar. Bu inceleme konuları; şirketin finansal verilerini ve faaliyet alanlarını kapsar. Şirketin faaliyetlerine ilişkin üretim, tesisler, satışlar gibi verileri incelenir.
Halka arz için bir diğer başvuru ise ISIN kodu için Takasbank’a yapılır. Aynı zamanda payların kaydileştirilmesi ve Kamuyu Aydınlatma Platformunda şirket haberlerini yayınlayabilmek için Merkezi Kayıt Kuruluşu’na başvurulur.
Halka Arz Yöntemleri Nelerdir?
Halka arz nasıl yapılır diye incelediğimiz zaman birkaç farklı alternatif olduğu görülüyor. Halka arz hisse işlemleri 3 farklı şekilde yapılabilmektedir. Bunları inceleyecek olursak;
Mevcut Payların Satışı ile Halka Arz
Mevcut payların satışı yönteminde, şirket ortakları paylarının bir kısmını borsa veya borsa dışında halka arz edebilir.
Şirket ortaklarının paylarını halka arz edebilmesi için Borsa İstanbul, “Paylar üzerinde rehin veya teminata verilmek suretiyle devir veya tedavülünü kısıtlayıcı ve pay sahibinin haklarını kullanmasına engel teşkil edici kayıtların olmaması gerekmektedir,” ifadelerini kullanır.
Yani bu yöntem ile halka arz için ortağın sahip olduğu hisseyi kullanmasında bir engel ve pay üzerinde kısıtlayıcı bir ibare olmaması gerekir.
Gelişen İşletmeler Pazarında işlem görme başvurusu ise ortakların yeni pay alma haklarının (rüçhan hakkı) kısmen veya tamamen kısıtlanması ile yapılacak sermaye artırımı sonucunda ihraç edilen paylar için yapılabilir.
Bu şekilde yapılmasının nedeni ise pay satışı ile elde edilecek fonların piyasa amacına uygun bir şekilde şirket bünyesinde kalmasıdır. Aynı zamanda şirketin gelişmesi ve büyümesi için kullanılması hedeflenmiştir.
Sermaye Artırımı Yoluyla Halka Arz
Bu yöntemde sermayenin tamamının ödenmiş olması gerekmektedir. Halka açık olmayan şirketler, sermaye artırımlarında, ortakların rüçhan hakları kısmen veya tamamen kısıtlanarak payları halka arz ederler.
Sermaye artırımı yoluyla halka arz yönteminde, SPK başvurusu öncesinde bazı işlemlerin yapılması gerekmektedir.
Bunlardan birincisi; yönetim kurulunun, esas sözleşmenin sermaye maddesinde değişiklik tasarısı hazırlaması ve değişiklik için SPK’den onay almasıdır.
İkincisi ise şirket genel kurulunun sermayenin artırılmasına ve yeni pay alma haklarının sınırlanmasına ilişkin karar almasıdır.
İki Yöntemin Bir Arada Kullanılması ile Halka Arz
Şirketler halka arz edilmek için mevcut payların satışı ve sermaye artırımı yollarının her ikisini de kullanabilirler.
İki yöntemin bir arada kullanılması, mevcut ortakların paylarının satışından gelir elde etmesi ve şirketin finansman kaynağı sağlaması demektir.
Halka Arzda Hisselerin Satış Yöntemleri Nelerdir?
Halka arz nasıl yapılır diye incelediğimiz zaman karşımıza 3 farklı satış yöntemi çıkmaktadır. Bu yöntemlere bakacak olursak;
Talep Toplama ile Satış Yöntemi
Talep toplama işi de üç farklı yöntemle yapılır. Bunlardan birincisi, sabit fiyatla talep toplamadır. Bu yöntemde, ihraççı ve/veya hissedar tarafından sabit bir fiyat belirlenir.
İkinci yöntem ise fiyat teklifi alma yoluyla talep toplamadır. İhraççı ve/veya hissedar tarafından asgari bir satış fiyatı belirlenir. Bunun üzerindeki fiyat teklifleri toplanır.
Üçüncü yöntem ise fiyat aralığı yoluyla talep toplamadır. Bu yöntemde, paylar için bir taban ve bir tavan fiyat aralığı belirlenir. Bu fiyat aralığından yatırımcıların talepleri toplanır.
Fiyat aralığı uygulanması durumunda, tavan ile taban fiyatlar arasındaki fark, taban fiyatın yüzde 20 fazlasını aşmayacak şekilde belirlenir.
Talep toplama ile satış yönteminde her üç uygulamada da talep toplamaya en erken, izahnamenin ve fiyat tespit raporunun yayımlanmasını takip eden üçüncü gün başlanabilir. Eğer raporlar farklı günlerde yayımlanmışsa geç yayımlanan rapor baz alınır.
Talep toplama süresi en az 2 iş günü, en fazla 20 iş günüdür.
Borsada Satış Yöntemi
Halka arz nasıl alınır sorunuzun cevaplarından birisi borsada satış yöntemidir. Yukarıdaki talep toplama ile satış yöntemi, payların aracı kurumlar tarafından borsa dışında halka arz edilmesi için uygulanır. Şirketler, paylarını borsanın birincil piyasasında da halka arz etme imkanına sahiptir.
Eğer şirket böyle bir halka arz ile paylarını satışa sunmak istiyorsa borsaya başvurması ve kabulü sonucunda ilan edilmesi gerekir.
Paylarını borsada halka arz edecek şirket, “Sürekli İşlem” yöntemine ek olarak “Sabit Fiyatla Talep Toplama ve Satış” veya “Değişken Fiyatla Talep Toplama ve Satış” yöntemlerinden birini kullanabilirler.
Bu yöntemde, halka arz izahnamesi SPK tarafından onaylanmasından önce borsa tarafından bir onay süreci söz konusudur. Bu süreçte, şirketin paylarının işlem görme başvurusu görüşürülür ve birincil piyasada halka arzının kabulüne karar verilir.
Borsada halka arza, izahnamenin ve fiyat tespit raporunun yayınlanmasına dair SPK düzenlemesi dikkate anılır. Ardından borsanın yapacağı duyuruyu takip eden 2. iş gününde de halka arza başlanır.
Talep Toplanmaksızın Satış Yöntemi
Payları borsada işlem görmeyen halka açık ortaklıklardan, SPK’nın II-5.2 Tebliği’nin 17. Maddesinin 3. Fıkrasında yer alan nitelikleri belirlenmiş ortaklıklar dışında kalanların paylarının kendileri ya da yetkili kuruluşlar aracılığıyla belirli bir fiyattan izahnamede belirlenecek bir usulle halka arz edilmek suretiyle satışıdır.
Bu yöntemlerden herhangi birine göre ilk kez işlem görecek payları kolayca alabilir ve portföyünüze favori şirketleri de dahil edebilirsiniz. Elbette hepsinden önce borsa nasıl oynanır öğrenmelisiniz.
Halka Arzın Faydaları Nelerdir?
Halka arz nasıl yapılır öğrendiğimize göre şimdi de faydalarına göz atalım. Halka arzın en bilinen faydası, şirketlerin finansman kaynağı sağlamasıdır. Elbette tüm faydalar bununla sınırlı değildir. Küçük yatırımcılara da getiri sağlamaktadır.
Borsa nereden takip edilir sorusunun yanıtında yer alan platformlar, halka arz sonrası hisselerin yatırımcısına ne kadar kazandırdığını görmenizi sağlayacaktır. Yüksek getirilerle halka arz takvimi en çok arananlar arasında yer almaktadır.
Konuya dönecek olursak halka arzın faydalarını şu şekilde sıralayabiliriz:
Finansman Kaynağı Sağlama
Şirketler paylarını halka arz ettikleri zaman, alternatif yöntemlere göre daha düşük maliyetle ve geri ödemesi olmayan şekilde finansman sağlarlar.
Aynı zamanda şirket; organize, şeffaf, düzenli çalışan, güvenilir bir piyasa üzerinden sermaye elde etme imkanını elde eder.
Halka arz, borçlanma yöntemine göre şirketin nakit akışını zorlayacak, anapara ve faiz gibi geri ödeme zorunluluğu olmayan bir kaynak sağlamaktadır.
Borçlanma yöntemi ile şirketin borçluluk oranı arttıkça, borç kaynak bulması zorlaşır. Halka arz ile sermaye yapısı güçlenen şirketin ise borçlanabilmesi kapasitesi artar. Finansman bulması hem kolaylaşır hem de ucuzlar.
Tüm bunların yanında şirketler halka açıldıktan sonra, borsada işlem gören paylarını teminat göstererek kredi kullanabilme, borç senedi ihraç edebilme imkanlarından yararlanmak şartıyla finansman sağlayabilir.
Likidite Kazandırma
Halka arz edilen şirketin hisse senetleri, organize bir pazarda istenilen bir zamanda, piyasa arz ve talebiyle oluşan fiyatlardan, şeffaflık içinde alınıp satılabilir. Böylece paylara likidite kazandırılmaktadır.
Likidite kazandırılması, mevcut ortaklara önemli imkanlar vermektedir. Bu şekilde şirket ortakları, borsada işlem gören paylarını kredi işlemlerinde teminat olarak kullanabilmektedir. Aynı zamanda atıl duran bir varlığı, finansman yaratma aracına dönüştürebilmektedir.
Hem Yerel Hem Küresel Tanınırlık Kazanma
Halka açık bir şirket ile ilgili bilgiler, borsanın şeffaflık ve kamuyu aydınlatma işlevi çerçevesinde hem yerel hem de küresel tanınırlık sağlamaktadır.
Borsanın bu işlevi çerçevesinde; veri yayın kuruluşları, basın ve yayın kuruluşları, diğer görsel yayın kuruluşları ile şirket ile ilgili bilgilere herkesin ulaşması sağlanır.
Şirketin bilinirliği arttıkça, hem yurt içi hem de yurt dışında yerleşik, aynı sektörde faaliyette bulunan şirketlerle iş birliğine gitme ihtimali de artar. Aynı zamanda ortak girişim oluşturma gibi konularda çalışmaların yapılması imkanı doğacaktır.
Kurumsallık Getirme
Ülkemizdeki şirketlerin birçoğu, aile şirketi olmasıdır. Bu, şirketin ömrünün kurucu ya da yönetimde söz sahibi olan aile bireylerinin ömürleri ile sınırlı olduğu anlamına gelir.
Bildiğiniz gibi halka arz, Borsa İstanbul ve SPK incelemelerinin ardından gerçekleşir. Bu süreçte, şirketin finansal tabloları incelenir, bağımsız denetçilerin denetiminden geçer. Ortaklar ve kamu düzenli olarak bilgilendirilir.
Tüm bu işlemler, şirketin sermaye piyasası disiplini içerisinde çalışmaya başlamasına neden olur. Önemli bilgiler kamuya zorunlu olarak duyurulur. Raporlar, düzenli bir şekilde hazırlanır ve yapılır. Böylece şirket, hızlı bir şekilde kurumsallaşabilir.
Kredi Bulma İmkanının Kolaylaşması
Payları borsada işlem gören şirketin, bankacılık ve para piyasası nezdindeki kredibilitesi artar. Şirket daha kolay ve ucuz kredi bulma imkanına sahip olur.
Bir şirketin hisselerinin borsada işlem görmesiyle birlikte medya haber ve analizlerine konu olur. Aracı kurumlar şirket hakkında yatırım raporları hazırlar. Bunlar bilinirliklerini iyice artırır.
Borsanın şeffaflık ilkesi ve kamuyu aydınlatma işlevi çerçevesinde şirketlerin bilinirliği artar demiştik. Bu raporlar sayesinde şirket, kreditörler tarafından da takip edilir.
Şirket hakkında güvenilir, düzenli ve sürekli bilinin var olması, hem finans piyasalarında hem de kendi faaliyet sektörlerinde tanınırlığı beraberinde getirir. Bu ise kredi bulma işini kolaylaştırır.
İkincil Halka Arz İmkanı
Şirketler ilk halka arzın ardından ikincil halka arz imkanına da sahip olurlar. Payları işlem görürken, yatırım gibi ihtiyaçları için ortaya çıkan kaynak gereksinimine bağlı olarak ikincil halka arza gidebilirler.
Şirketler, ikincil halka arz için mevcut ortakların rüçhan haklarını kısıtlayarak gerçekleştirebilir. Bu durum, şirketin yeniden finansman kaynağı bulmasını sağlar.
Küreselleşme
Payları borsada işlem gören şirketler, yabancı ülkelerde de kolayca sermaye piyasası aracı ihraç edebilirler. O ülkede sermaye piyasası araçlarını kote ettirerek işlem görmesini sağlayabilirler. Bu şekilde küreselleşip, yurt dışı piyasalara açılma imkanını elde ederler.
işlem yapmak için
GCM Yatırım
yanınızda!
Paratic Haber
Paratic Piyasalar
Dinamik ısı halka arz ediliyor.Talep nasıl ve nereye yapılacak