Spekülatör Nedir? Borsada Spekülatör Kime Denir?

Spekülatör, Türk Dil Kurumu sözlüğünde “vurguncu” olarak tanımlansa da terimin ne anlama geldiğini anlamak için çok daha fazlasını bilmek gerekir. Spekülatör, basitçe spekülasyon yapan kişiyi ifade ederken bu kişilerin tam olarak kimleri temsil ettiği merak edilmektedir.

Dolayısıyla her iki kavram da ayrı ayrı ele alınmalıdır. Aynı zamanda spekülatör ile sıklıkla karıştırılan manipülatörün ne demek olduğu da öğrenilmelidir. Spekülasyon ile manipülasyon arasındaki farkları öğrenmek, bu iki eylemi gerçekleştiren kişileri anlamak için gereklidir.

Aşağıdaki başlıklardan, finans piyasalarında ve borsa haberlerinde sıklıkla adı geçen spekülatörler hakkında detaylı bilgilere ulaşabilirsiniz.

İşte Paul Tudor Jones, George Soros, Michael Burry ve Jesse Livermore gibi efsanevi spekülatörlere ilişkin önemli bilgileri de bulabileceğiniz başlıklarımız:

Spekülatör Kimdir?

Spekülatör ne demek sorusuna verilebilecek en kısa yanıtlardan bir tanesi, menkul kıymet fiyatlarındaki olumlu hareket ya da hareketlerden kâr elde etmeye çalışan yatırımcı veya firmadır.

Diğer bir ifadeyle, menkul kıymetlerin fiyatının yükseleceğini veya düşeceğini tahmin eden ve spekülasyonlarına dayanarak menkul kıymetlerin ticaretini yapan kişi ya da firmadır.

Elbette spekülatörün ne olduğunu tam anlamıyla anlamak için spekülasyon nedir sorusunun yanıtını öğrenmek gerekir.

Piyasa koşulları değerlendirilmek suretiyle geleceğe yönelik fiyat tahminleri yapılmasına spekülasyon denirken söz konusu fiyat tahminlerinde en önemli nokta, büyük bir riskin de alınıyor olmasıdır.

Örneğin, spekülatör x kişisinin y para birimi hakkında ülkenin ekonomisi, politik belirsizliği ve geçmiş performansı gibi belli başlı kriterlere bakarak yükseliş ya da düşüş meyilli hareket etmesi spekülasyondur.

Spekülatörler, risk ne kadar büyükse, ödülün de o kadar büyük olduğuna inanırlar.

Spekülatörler, riski telafi edecek kadar büyük kazançlar elde etme umuduyla, özellikle gelecekteki fiyat hareketlerini tahmin etme konusunda risk alırlar.

Ancak belirli bir şirketin uzun vadeli büyüme beklentilerine odaklanmak yerine alınan risk, daha yüksek getiri sağlama potansiyeline sahip bir hisse senedi için hesaplanarak alınır.

Tabii belli başlı analizlere ve stratejilere dayanmaktadır. Dikkat edilmesi gereken nokta, spekülasyonun aksine yasal olmayan manipülasyonla karıştırılmamasıdır.

Çünkü manipülasyon, finans sektöründe piyasa dolandırıcılığı olarak tanımlanırken bu yolla haksız kazanç elde eden manipülatörler için yaptırımlar vardır. Zaten manipülasyon nedir sorusuna en yüzeysel yanıt, dolandırıcılıktır.

Spekülasyon yapan kişiler ise hem büyük kayıplar hem de büyük kazanç potansiyeline sahip varlıklara yatırım yaparlar. Bir varlık için yasal yollardan hem uzun hem de kısa pozisyon açabilirler.

Uzun pozisyonda, yakın vadede değerinin artacağı umuduyla bir varlık satın alan spekülatör; tersine kısa pozisyonda açığa satışla bir varlığın değer kaybedeceği umuduyla da hareket edebilir.

Spekülatörler aynı zamanda servet yaratan ve iş başlatan, finanse eden veya büyütmeye yardımcı olan kişileri ifade eder. Bu kapsamda risk sermayedarları, özel sermaye şirketleri ve hedge fonların tümü spekülatör kategorisine girmektedir.

Pozisyon boyutlandırma, zarar durdurma emirleri (stop loss order) gibi çeşitli stratejiler kullanarak ve alım satım performanslarının istatistiklerini izleyerek uzun vadeli riskler üzerinde kontrol sağlarlar.

Spekülatörler vadeli işlem piyasasında birincil katılımcılardır. Bir spekülatör, kâr elde etmek için riski kabul eden herhangi bir kişi veya firmadır. Düşükten alıp yüksek fiyata satarak kazanç elde edebilirler. Ancak vadeli işlem piyasasında, önce satıp daha sonra daha düşük bir fiyattan satın alabilirler.

Vadeli işlem piyasasında kâr elde etmeyi amaçlayan spekülatörler çeşitli türlerdedir. Bunlar; bireysel tüccarlar, tescilli ticaret firmaları, portföy yöneticileri, hedge fonları veya piyasa yapıcılar olabilir.

Genellikle ticaret yaptığı piyasalarda uzmanlığa sahip, risk alan sofistike kişiyi yansıtan spekülatör, farklı piyasalarda farklı türlerde hareket eder.

Bireysel yatırımcı, fiyat değişikliklerinden kazanç sağlama niyetiyle kısa bir süre için bir finansal araç satın alarak spekülatör niteliği kazanabilir. Elektronik ticaret, kendi fonlarıyla işlem yapan bireyler için fiyat ve ticaret bilgilerine erişimi iyileştirerek oyun alanını eşitlemeye yardımcı olmuştur.

Piyasa yapıcılar da spekülatör olarak kabul edilir. Piyasalara likidite sağlamayı sözleşmeye bağlı olarak kabul eden ticaret firmalarını temsil eden piyasa yapıcılar, alım-satım farkı (bid–ask spread) sayesinde kazanç elde ederler.

Tescilli ticaret firmaları da spekülatör olarak gösterilebilir. Çünkü menkul kıymet satın almak için kaldıraç kullanır ve fiyat değişikliklerinden kâr elde ederler.

Ayrıca firmalar, tacirlerine günde çok sayıda işlemi gerçekleştirmek için gereken eğitim ve sermayeyi sağlamaktadır.

Portföy yöneticisi, fonun yatırım stratejisini uygular ve günlük ticareti yönetir. Burada genellikle vadeli işlem piyasaları kullanılır. Piyasalar, hassas yatırım dengesini bozmadan bir portföyün genel piyasa riskini artırmak veya azaltmak için kullanılır.

Riskten korunma fonu ya da hedge fon, getirileri mutlak anlamda veya belirli bir piyasa ölçütüne göre en üst düzeye çıkarmak için gelişmiş yatırım stratejilerini kullanan, yönetilen bir yatırım portföyüdür.

Günümüzde hedge fonları, getirileri en üst düzeye çıkarmak için pek çok farklı strateji kullanmaktadır.

Sonuç olarak tüm spekülatör türleri, piyasaya likidite getirir. Likidite sağlamak da çok önemli bir piyasa işlevi olduğu için spekülatörler ekosistem içinde önemli yer tutar.

Borsada Spekülatör Kime Denir?

Bu sorunun yanıtı kısaca, borsada spekülasyon yapan kişiler olarak verilebilir. Borsa spekülatörleri hisse senetleri, emtialar ve menkul kıymetler üzerinden yatırım yaparlar.

Spekülasyon yapabilmek için doğal olarak borsa deneyimi ve bilgisi gerekir. Borsaya nasıl girilir, hisse alım-satımı nasıl yapılır, hangi piyasada nasıl hareket edilir ve benzeri konularda uzmanlık, elzemdir.

Fiyat dalgalanmalarını önceden tahmin ederek alım satım işlemlerini buna göre gerçekleştirirler. Bir borsa spekülatörü kısa sürede kazanç elde etmek için piyasaya bir varlığın yükseleceği ya da düşeceği niyetiyle yaklaşan kişidir.

Spekülatör, borsadaki bir hissenin yükseleceği tahminiyle kâğıdı düşük fiyattan alıp yüksek fiyata satar. Spekülatif hisse senetleri genellikle piyasada yüksek düzeyde risk ile karakterize edilen hisse senetlerini ifade eder.

Borsa spekülatörleri de bu hisse senetlerini alıp satarken, fiyatların yükselip düşmesi ile piyasada kazanç veya kayıp beklentisine dayanarak karar verir. Spekülasyonları doğru çıkarsa kâr eder.

Aynı zamanda spekülatif alımlar bir varlığın değerinin yükselmesine yol açarak diğer yatırımcıları harekete geçirebilir. Diğer yatırımcıların da varlığa iştahının artmasıyla birlikte fiyat daha da yükselir ve spekülasyon amacına ulaşmış olur.

Peki, spekülatörler borsada ne yapar?

Risk alanlar olarak amaçları, hisse senetlerine sonuçları belli olmayan yüksek riskli yatırımlar yaparak borsadaki fiyat dalgalanmalarından yararlanmaktır.

Geleneksel bir yatırımcı, bir hisse senedinin değerini belirlemek için şirketler hakkındaki finansal verilere bakarken, bir spekülatör fiyattaki dalgalanmaları tahmin etmek için hareketli ortalamalar gibi göstergeler kullanır.

Borsa Spekülatörlerinin Piyasaya Etkisi

Spekülatör, satın alma kalıpları ve varlık alıp satma kararlarına bağlı olarak piyasa üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Spekülatörler piyasayı nasıl etkiler sorusunda likidite ve oynaklık olmak üzere iki ana yanıttan bahsedilebilir.

Likidite mevcudiyeti, finansal piyasaların büyümesini sağlayan en kritik faktörlerden biridir. Likidite temel olarak piyasada varlık alıp satma yeteneğini ifade eder.

Borsa gibi finansal piyasalar yüksek likiditeye sahipken, emtialar ve forex piyasası daha az likiditeye sahiptir. Bu nedenle spekülatör, büyük alımlar ve satışlarla piyasanın fiyatlarını büyük ölçüde değiştirebilir.

Likiditenin yanında spekülatör, volatilite yoluyla piyasayı etkiler. Emtia veya varlıkların fiyatı iyiye veya kötüye doğru değiştiğinde, bir trader genellikle tam tersi bir pozisyonda oynar.

Burada amaç genellikle piyasaya istikrar kazandırmaktır. Spekülatör, yeterince büyük yatırımlarla piyasada oynaklığı olumlu veya olumsuz etkileyebilecek değişiklikler yaratabilir.

Spekülatörler, genellikle piyasaları manipüle etmekle, piyasa çökmelerine neden olmakla veya menkul kıymet fiyatlarını uç noktalara taşımakla suçlanarak finansal piyasalarda kötü itibar kazanma eğilimindedir.

Fakat piyasalarda daha aktif alım satım yaparak, menkul kıymet alım satımını herkes için kolaylaştıran temel likiditeyi sağlarlar.

Spekülatörlerin aktif ticaretinin aslında piyasa aşırılıklarına neden olmaktan çok önleme olasılığı daha yüksektir. Çünkü aktif alım ve satımlar, piyasa fiyatlarının çok fazla yukarı veya aşağı yayılmasını önleme eğilimindedir.

Spekülasyon Örnekleri

Spekülasyon nedir sorusunu detaylarıyla ele aldık. Şimdi dünya çapında ün salan bazı spekülatörler ve spekülasyon örnekleriyle konuyu pekiştirelim:

The Big Short

Tüm zamanların en tanınmış spekülatörlerinden biri, spekülasyonları 2015 yapımı The Big Short filmine ilham veren hedge fon yöneticisi Michael Burry’dir. 2000’lerin başında aşırı değerli teknoloji hisselerinde balonu öngörmesiyle ün kazandı.

2004’ün sonunda 600 milyon doları yöneten Burry, bu getirileri kısmen internet balonunun zirvesindeyken aşırı değerli teknoloji hisselerini açığa satarak elde etti. Ayrıca 2007 ve 2010 yılları arasında meydana gelen subprime mortgage krizini tahmin eden ve bundan kâr sağlayan ilk yatırımcılardandır.

Faiz oranları yükseldiğinde ve ipotek sahipleri artık konut ödemelerini karşılayamaz hale geldiğinde, milyonlarca ev sahibi temerrüde düşerek ABD emlak piyasasının neredeyse tamamen çökmesine neden oldu. Ardından domino etkisiyle küresel 2008 krizi patlak verdi.

Burry’nin olayla ilgili spekülasyonlardan 100 ila 700 milyon dolar kazandığı söyleniyor.

George Soros

Spekülasyon denildiğinde akla gelen isimlerden biri de ünlü milyarder George Soros. Macaristan doğumlu Yahudi asıllı milyarder, 1956 yılında ABD’ye göç etmiş ve yaptığı ilk iş, arbitraj işlemleri olmuştur.

Yani bir hisse senedi veya dövizi ucuz olduğu yerden alıyor ve eş anlı olarak pahalı yerde satıyordu.

Kısa sürede finans dünyasında kendini kanıtladı ve kurduğu uluslararası yatırım fonu sayesinde büyük bir servetin sahibi oldu. Soros, hayatının en büyük bahsini ise 1992’de oynadı.

İngiliz pounduna karşı spekülasyon yapan Soros, 10 milyar dolarlık sterlin satıp mark satın aldı. İngiltere Merkez Bankası, sterlinde düşüşe engel olmaya çalışsa da elindeki araçlar yetersiz kaldı.

Soros’un hızlandırdığı düşüşle, 16 Eylül 1992’de (Kara Çarşamba) sterlin yüzde 16 değer kaybetti ve ünlü spekülatör, bu düşüşten 1 milyar dolar kazandı. İşte bu olay onun tüm dünyada tanınmasını sağladı.

Jesse Livermore

“Bir Borsa Spekülatörünün Anıları” isimli ünlü borsa kitabı Jesse Livermore üzerine yazılmıştır.

14 yaşında ek gelir elde etme amacıyla borsa yatırımlarına başlayan Livermore, ömrü boyunca geçimini borsadan sağlamıştır. 20. yüzyılın kötü şöhretli ünlü spekülatörü Jesse Livermore, spekülasyonu şöyle tanımlamıştır:

“Spekülatör bir yatırımcı değildir. Amacı, parasından iyi bir oranla parasından istikrarlı bir getiri elde etmek değil, spekülasyon yaptığı herhangi bir şeyin fiyatındaki artıştan veya düşüşten kâr etmektir.”

Livermore aynı zamanda spekülasyonun zor ve meşakkatli bir iş olduğunu belirterek “bir spekülatör her zaman işinin başında olmalıdır, yoksa yakında bir işi kalmaz” demiştir.

Livermore, 15 yaşında 1000 dolarlık ilk büyük kârını elde etti. 20 yaşında 10 bin dolar kazandı.

Para kazanmaya ve kaybetmeye devam eden Livermore, sonunda 1929’da en yüksek seviyesine ulaşan bir servet biriktirdi. Borsada açığa satış yaptı, borsa çöküşünden yararlandı ve 100 milyon dolar kazandı.

Paul Tudor Jones

Dünyanın önde gelen hedge fonlarından biri olan Tudor Investment Corporation’ın kurucusudur.

Jones’un ilk ve en büyük başarılarından biri, 1987’de Kara Pazartesi’yi tahmin etmekti ve olay sırasında büyük short pozisyonlarıyla parasını üç katına çıkardı.

Tudor Jones, 1987’deki piyasa çöküşü sırasında hisse senetleri satışından yaklaşık 100 milyon dolar kazandıktan sonra ünlendi.

Spekülasyonun Avantajları

Spekülatörlerin piyasayı likidite ve oynaklık olmak üzere iki önemli açıdan etkiler. Spekülasyon yapmak, risk almaya ve muazzam miktarda kâr elde etmeye hazır olan kurumlar veya kişiler içinharika sonuçlar verebilir.

Spekülatörler, parayı dahil oldukları pazarlara çekerken agresif bir şekilde ticaret yaparlar.
Aktif olmayan bir piyasada kimse işlem yapmak istemez. Spekülasyonlarla piyasaya giren ve çıkan para miktarı nedeniyle, likiditenin artması avantajıdır.

Spekülasyon, risk yönetimi açısından da pozitif değerlendirilebilir. Spekülatör yatırımcılar, risk almaya daha istekli oldukları için işletmeler için genellikle güvenilir bir finansman kaynağıdır.

Bununla birlikte spekülasyonlar sadece bireylere değil, bir bütün olarak ekonomiye fayda sağlar. Nedeni, spekülasyonların işletmelere düzenli işleyişi için ihtiyaç duydukları kritik finansmanı sağlamasıdır.

Bu genellikle şirketler için daha iyi finansman sağlar ve böylece ekonominin durumunu iyileştirir.

Spekülasyonun Dezavantajları

Her şey gibi spekülasyonun da dezavantajları vardır. Öne çıkanlar, yüksek risk ve fiyatlardaki hızlı hareketlik olarak belirtilebilir.

Sonuçta yüksek risk, yüksek ödüller getirir. Öte yandan bir şirketin veya kişinin çöküşüne de neden olabilir. Dolayısıyla spekülatörlerin piyasada nasıl hareket edecekleri konusunda dikkatli olmaları gerekir. Aksi takdirde dev kayıplar ya da çöküşler yaşanabilir.

Borsa spekülatörleri genellikle varlıklar için makul olmayan fiyatlarla teklif verirler. Bu, piyasanın sağlıksız bir oranda dalgalanmasına, dolayısıyla yatırımlar ve piyasada uzun vadeli etkilere yol açabilir.

Spekülatör, bir varlığın fiyatını gerçek değerinin üzerine çıkarırsa bu spekülatif bir balonla sonuçlanabilir. Aynı durum, varlığın değerinin çok altında fiyatlandığı bir tablo da yaratabilir.

Sonuç olarak spekülasyon, likidite getirdiği ve riski üstlendiği için piyasalar için önemlidir.

Aynı zamanda, yapılan hamleler bir varlığın fiyatını sürdürülemez seviyelere çıkaran spekülatif bir balonla sonuçlandığında, piyasalar ve ekonomi üzerinde olumsuz bir etki yaratabilir.