Patent Nedir? Nasıl ve Nereden Alınır? Çeşitleri Nelerdir?

Evet, bugün patent hakkında merak ettiğiniz her şeye değineceğimizi söyleyerek, patent nedir sorusuyla hemen konuya giriş yapalım. Patent az önce de söylediğim gibi buluşu yapan kişinin ilgili kurumlara başvuru yaparak, incelemeler sonucunda ürününün ya da keşfinin patent hakkına sahip olmasıyla elde ettiği belgedir. Diğer bir ifadeyle, buluşunuzu tasdik eden belgedir. Ve fikirlerin, buluşların taklit edilmesine ya da çalınmasına karşı patent sahibini korumaktadır.

Tıpkı sahip olduğunuz bir malın tapusunun elinde olması gibi, patent hakkına sahip olduğunuz da buluşunuzun başkaları tarafından kullanılmasının ya da izinsiz çoğaltılmasının önüne geçmiş olursunuz. Kısacası; mülkünüzü tescillemiş olursunuz ve gerektiğinde “bu benim” diyerek yasal anlamda haklarınızı koruyabilirsiniz. Evet, herkesin anlayabileceği şekilde, patent böyle kısaca anlatılabilir. Ama gelin biz aşağıda dilimize İngilizce’den geçmiş olan bu sözcüğün tanımını daha detaylı yapalım.

Patent Nedir? Kısaca Tanımı

Patent; bir buluş için buluş sahibine ilgili kurum (devlet) tarafından verilen belge olarak kısaca tanımlanabilir. Ve burada amaç hem buluş sahibini korumak hem de teknik, ekonomik, sosyal ilerlemeyi teşvik etmektir. Zaten gelişmiş endüstriye sahip olan ülkelerde verilen patent sayılarının diğerlerine kıyasla çok daha fazla olması, bu önermenin doğruluğunu kanıtlar niteliktedir. İşte bu nedenle patent bir yandan kişinin haklarını korurken bir diğer yandan da ülkenin gelişimine olumlu katkı sağlamaktadır diyebiliriz.

Patent hakkına sahip olan kişinin hakları korunmaktadır çünkü kişi ancak bu şekilde buluşunu satma, kiralama ya da üretimini yapma hakkına sahip olur. Peki, yenilikleri ve yaratıcı faaliyetleri teşvik etmek amacıyla uygulanmaya başlanan patent hakkı, her ülkede geçerli midir? Mesela; ülkemizde bir buluşun patent hakkını almış kişi, farklı bir ülkeye gittiğinde elindeki belge yine geçerli olur mu? Aslına bakarsanız, hayır. Yani patent hakkı, her ülkenin kendi sınırları içerisinde hükmünü koruyor. Ama tabii buluşu yapan kişi isterse farklı ülkelere de patent belgesi için başvuru yapıp, patent isteme hakkını kullanabiliyor. Bu konuyu da hallettiğimize göre gelelim patent hakkının tarihçesine! Daha doğrusu, patent hakkı uygulaması ilk kez ne zaman uygulanmaya başlamış, yeri gelmişken bir de bu konuya göz atalım.

Baktığımızda patent verme uygulamasının ilk kez 1600’lü yıllarda İtalya’da başladığını görüyoruz. İtalya’dan sonraki 200 yıl içerisinde ise patent kavramı Avrupa ülkelerine de yayılmış. Amerika’da 1790 yılında verilen resmi patent tescili, Fransa’da 1791 yılında verilmiş. Ve ilerleyen zamanlarda pek çok ülkede patent yasaları çıkartılmış, insanların yeni fikirler üretip, yeni icatlar geliştirmeleri için destek olunmuş. O zaman bir de şu soruya cevap verelim. Bir buluşun buluş olabilmesi, diğer bir ifadeyle patent hakkı alabilmesi için gereken şeyler nelerdir?

Bir Buluşun Patent Belgesine Sahip Olabilmesi için Gereken Kriterler

• Bir buluşun patent hakkına sahip olabilmesi için yeni ve özgün olması, başvurunun yapıldığı tarihten önce başkaları tarafından kullanılmamış olması;
• Sanayiye uygulanabilir olması, yani teoride kalmayıp pratikte uygulanabilir nitelik taşıması;
• Ve tekniğin bilinen durumunun aşılması gerekmektedir.

Patent Verilmeyecek Konular ve Buluşlar;

• Bilimsel teoriler, keşifler ve matematik metotları;
• Edebiyat-sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliğe sahip yaratmalar, bilgisayar yazılımları;
• Ticari, zihni ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan, usul ve kararlar;
• Konusu kamu düzenine ve genel ahlaka ayrı olan buluşlar;
• İnsan ya da hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleriyle teşhis usulleri;
• Bilginin derlenip düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile alakalı teknik yönü bulunmayan usuller olarak belirtilmektedir.

Patent Nereden ve Nasıl Alınır?

Sıra geldi patent nereden ve nasıl alınır mevzusuna! Öncelikle patent nasıl alınır, sorusundan başlayalım derim. Ve soruya daha net cevap verebilmek için patent alma sürecini oluşturan basamakları öğrenmek gerektiğini rahatlıkla söyleyebilir. Peki, nedir bu basamaklar? Bu belgeye sahip olabilmek için tabii ki öncelikle elinizde patent hakkı almak için gerekli kriterleri taşıyan bir buluş ya da icat olması gerekiyor. Sonrasında ise Türk Patent Enstitüsü’ne giderek başvuru yapmalı ve izlemeniz gereken aşamalar hakkında bilgi sahibi olmalısınız.

Tüm o bürokratik süreçte ne gibi belgelerinizin olması gerektiği bilgisi size zaten verilecek. Ama zaten asıl önemli olan şey patent hakkını alıp alamamanız. Tam da bu noktada size buluşunuzdan eminseniz, başvurunuzun olumsuz sonuçlanacağından korkmamalısınız derim. Zira ürününüz daha önceki buluşların üzerine bir şeyler katıyor ve onlardan ciddi farklarla ayrılıyorsa, istediğiniz belgeye büyük ihtimalle sahip olacaksınız demektir. Patent başvurusu için gerekli olan evraklar; başvuru dilekçesi, patent hakkını almak istediğiniz buluşun ögelerini içeren istemler, buluşa ait açıklamalar, resimler gibi belgelerdir.

Patent nereden alınır sorusunu cevabını artık biliyorsunuz ama ben yine de patent hakkına sahip olabilmeniz için bu belge için Türk Patent Enstitüsü’ne başvurmanız gerektiğini söyleyeyim. Ayrıca başvurunuzu direkt kuruma giderek ya da online yapabileceğinizi de belirteyim. Başvurunuz sürecinde isterseniz bu alanda hizmet veren danışmanlık firmalarından da yararlanabilir, işlemlerinizin uzmanlar tarafından yürütülmesini sağlayabilirsiniz. Yeri gelmişken ülkemizde patent haklarının kullanılması için çıkartılan yasanın 27 Haziran 1995 tarihinde yürürlüğe girdiğini hatırlatmak isterim.

Patent Çeşitleri Nelerdir?

Patente konu olan buluşun türü veya tescil süresi boyunca izlenen yollara göre patent sistemi de farklılaşmaktadır. Ve patentin 3 farklı çeşidi bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi incelemeli patent, diğeri incelemesiz patent, bir diğeri ise faydalı model olarak belirtilmektedir. Gelin, aşağıda 3 farklı patent çeşidinin ne olduğunu birlikte inceleyelim.

İncelemeli Patent Sistemi

İncelemeli patent sisteminde, araştırma raporunun yayınlanmasının ardından buluşun yeni olup olmadığı, tekniğin bilinen durumunun aşılıp aşılmadığı ve sanayiye uygulanabilir olup olmadığı incelenmektedir. Yani yukarıda da bahsettiğimiz gibi buluşun patent belgesi alma kriterlerine uygunluğu denetlenir. Ve incelemeli patent sisteminde, üçüncü kişiler buluşun az önce söylediğim kriterlere uygun olmadığı ileri sürülerek, itiraz edilebilir.

Başvuru sahibinin inceleme istediğini Türk Patent Enstitüsü’ne bildirmesi gerekmektedir. Aks takdirde buluş sahibinin incelemesiz patent sistemini tercih ettiği kabul edilir. Ve incelemenin yapılabilmesi için 6 aylık itiraz süresinin dolması ve TPE tarafından belirlenen inceleme ücretinin ödenmesi şartı aranmaktadır. Son olarak; incelemeli patent belgesine sahip olan kişinin hakları 20 yıl boyunca koruma altına alınmış demektir.

İncelemesiz Patent Sistemi

İncelemesiz patent sisteminde de tıpkı incelemeli patentte olduğu gibi buluşun 3 belirgin kritere uyma şartı aranmaktadır. Yani; yenilik, sanayiye uygulanabilirlik ve buluş basamağı kriterleri! İncelemeli patentten farklı olarak 7 yıl koruma süresi olan bu patent sisteminde başvuruyu yapan kişi isterse incelemeli patent için başvuru yaparak, koruma süresini 20 yıla uzatabilir.

Faydalı Model

Daha çok küçük buluşlara verilen bu patent sisteminde araştırma ve inceleme yapılmaz. Faydalı model için başvuru yapıldıktan sonraki 18 ay içerisinde buluş resmi patent bülteninde yayınlanır ve 3. kişilerin itirazı beklenir. Gelen itirazlara cevap verildikten sonra bunlara bakılmaksızın faydalı model belgesi düzenlenir. Faydalı model belgesini alan kişi buluşu için 10 yıllık koruma süresi hakkını elde etmiş olur. Ve faydalı model için en hızlı, kolay ve masrafsızca alınan patent çeşidi olduğu rahatlıkla söylenebilir.