Ham, Brent ve WTI Petrol Nedir? Farkları Nelerdir?

Petrol, dünyanın en önemli yenilenemeyen enerji kaynakları arasındadır. Otomotivden sanayiye, havacılıktan kimya sektörüne kadar günlük yaşamın birçok alanında kullanılmaktadır.

Kullanım alanının genişliği ve fosil yakıt niteliği nedeniyle oldukça değerlidir. Bulunduğu dönemden bu yana uğruna birçok savaşın çıkması, önemini ortaya sermektedir. Yenilenebilir olmayan diğer kaynaklar gibi petrolde de rezervler giderek azalmakta, ürünün değeri ters orantılı artmaktadır.

Ancak petrol, kullanım alanları ve öneminin yanında zararlarıyla da gündeme geliyor. Dünya çapında pek çok hükümet, fosil yakıtlardan uzaklaşmak için kampanyalar düzenlerken petrol kullanımına yönelik eleştiriler de artıyor.

Küresel ısınma ve hava kirliliği başta olmak üzere dünyanın ekolojik dengesi için dev zararları giderek daha fazla konuşuluyor. Bu çok tartışılan ve uğruna savaşılan enerji kaynağı, günlük yaşamda da yatırım dünyasında da büyük yer kaplıyor.

Mesela petrol fiyatlarında yükselişin benzin fiyatlarına yansıyacağı artık herkesin malumu. Peki, dünyanın en pahalı akaryakıt fiyatlarından sahip ülkelerden biri olarak petrol hakkında neler biliyoruz?

Ham Petrol Nedir?

Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın da belirttiği gibi petrol kelimesi Latince petro (taş) ve oleum (yağ) kelimelerinden oluşan taşyağı anlamına gelmektedir.

Organik maddelerin bozunarak basınç ve ısıya maruz kalmasıyla meydana gelen petrolün bileşiminde hidrojen ve karbon bulunmaktadır. Aynı zamanda az miktarda nitrojen, oksijen ve kükürt vardır.

Rafine edilmemiş sıvı haldeki petrole ham petrol denir. Ham petrolün temel bileşenleri hidrojen ve karbon olduğundan hidrokarbon olarak da adlandırılır.

Yarı katı ve katı halde bulunan, ağır hidrokarbon ve katrandan oluşan petrol ise asfalt, zift, katran ve benzeri isimler alır.

Hidrokarbonların karışımından meydana gelen petrol, yenilenemez kaynak niteliği dolayısıyla oldukça değerlidir. Halen yaşanmakta olan ülkeler arası çatışmalar, yüksek değerinden kaynaklanmaktadır. En yakın örnek, Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş olmuştur.

2022 Şubat’ta başlayan Rusya-Ukrayna savaşı, petrolün dünya ve ekonomi için önemini bir kez daha ortaya serdi. ABD ve Suudi Arabistan’ın ardından dünyanın en büyük petrol üreticisi olan Rusya, kendisine yaptırım uygulayan ülkeleri petrol ambargosuyla tehdit etti.

Savaşın ardından Mart ayında petrol fiyatları 130 dolarla 3 haneli rakama ulaşarak 2008 krizi sonrası en yüksek seviyesini kaydetti:

Daha uzak geçmişte de hem küresel hem ülke ekonomilerini sarsan krizler yaşandı. Son 50 yılın en büyük petrol krizleri; 1973 Arap-İsrail Savaşı, 1979 İran İslam Devrimi, 1986 yeni kaynaklar krizi, 1990 Körfez Savaşı, 1997 Asya Krizi, 2003 Irak Savaşı, 2008 Krizi ve 2016’daki arz fazlası dolayısıyla yaşanan fiyat çöküşü olarak sıralanabilir.

Bugünün gelişmeleri halen petrolü ikame edecek bir maddeye geçişi sağlayamazken kullanımının uzunca bir süre daha devam edeceği tahmin edilmektedir. Sınırlı bir kaynak olması nedeniyle de fiyatlarındaki artışın yıllarca sürmesi ve yeni petrol krizleri muhtemeldir.

En Çok Kullanılan Petrol Türleri Nelerdir?

Petrolün ne olduğunu ele aldıktan sonra en çok kullanılan türlerine geçebiliriz. Gündemi az da olsa takip ediyorsanız, haberlerde WTI, Brent gibi isimlerden sıklıkla bahsedildiğini duymuşunuzdur.

Söz konusu isimler, en çok kullanılan ve yatırım dünyasını etkileyen petrol türleridir. Bununla birlikte günümüzde 150’den fazla petrol türünün olduğu bilinmektedir.

Finans piyasalarında en çok kullanılan türler ise Umman, WTI ve Brent petroldür. Diğer bir ifadeyle dünyanın çoğu yerindeki petrol fiyatları, bu üç türden birine bağlıdır.

Umman Petrolü Nedir?

Umman petrolü, Orta Doğu ülkelerinde çıkartılan yoğun kıvamlı, ağır ve yüksek sülfürlü petrole denir. Tuzlu petrol grubunda yer alan Umman petrolü, Dubai Ticaret Borsası’nda (Dubai Mercantile Exchange-DME) işlem görür.

Bu Orta Doğu ham petrolü, WTI veya Brent’ten biraz daha düşük dereceli petrol için referanstır. Dubai, Umman veya Abu Dabi’den gelen ham petrolden oluşan sepet ürünü, diğer başlıca türlere kıyasla biraz daha ağırdır.

Asya pazarına taşınan Basra Körfezi petrolü için ana referanstır.

Brent Petrol Nedir?

Piyasanın standardı olarak görülen Brent petrol, Kuzey Denizi’nden elde edilir. Shetland Adaları ile Norveç arasındaki bölgeden çıkarılır.

1859 yılında Atlantik Okyanusu’nda keşfedilmiş, ancak 1966’ya kadar aktif sahalarda ticari aramalara başlanmamıştır. 1970’lerin başında arama faaliyetleri artmış ve ilk petrol boru hattı 1975’te inşa edilmiştir.

Brent adı ise Kuzey Denizi’ndeki petrol arama sahaları Broom, Rannoch, Etive, Ness ve Tarbert’in baş harflerinden gelmektedir. Öte yandan Brent aslında Kuzey Denizi’ndeki 4 farklı alandan gelen petrolü temsil etmektedir.

Dünya piyasasına yön veren Brent petrol, Londra Brent ve Brent Blend gibi isimlerle de anılır. Bu bölgeden gelen ham petrol hafif ve tatlıdır, bu da Brent’i dizel yakıt, benzin ve diğer yüksek talep gören ürünlerin rafine edilmesi için ideal kılar.

Yoğunluğu diğerlerinden düşük olan Brent, WTI ham petrolünün ardından dünyanın en kaliteli ve değerli petrol çeşididir.

Kükürt oranı yüzde 0,35-0,40 aralığında olan Brent, dünya çapında en yaygın kullanılan ölçüttür. Çünkü dünyadaki tüm ham petrol sözleşmelerinin yaklaşık üçte ikisi Brent ham petrolü baz alır.

Aynı zamanda denizden çıkarıldığı için nakliyesi su yoluyla hem daha kolay hem düşük maliyetle yapılmaktadır. 2001’de Intercontinental Exchange tarafından satın alınan kadar International Petroleum Exchange’de (IPE) işlem gören Brent petrol, günümüzde Intercontinental Exchange (ICE) üzerinden işlem görmektedir.

Brent Petrol Kimin Elinde?

Brent ham petrol, İskoçya’nın Shetland Adaları ile Norveç arasındaki Kuzey Denizi’ndeki petrol sahalarından çıkarılmaktadır. Avrupa, Afrika ve Orta Doğu’daki hafif petrol piyasası için kullanılan ölçüttür.

Brent ham petrolü, Birleşik Krallık, Norveç, Fransa, Danimarka, Hollanda, Almanya ve Belçika’nın bağlı olduğu Atlantik Okyanusu’ndaki Kuzey Denizi’nden çıkarılmaktadır.

Brent, Forties, Oseberg, Ekofisk ve Ninian dahil birçok ham petrolün karışımıdır.

WTI Petrol Nedir?

WTI petrol, Amerika’nın Batı Teksas eyaletinde çıkarılan petrol türü ve Western Texas Intermediate isminin kısaltmasıdır. Dünyanın belirli bölgelerine sevkiyatı nispeten pahalıdır. Arzın karaya kilitlenmiş olması Batı Teksas türü ham petrolünün dezavantajlarındandır.

Hafif ve tatlıdır, bu da WTI’yı özellikle benzin arıtma için ideal kılar. WTI yüzde 0,24 ila 0,34 arasında bir kükürt içeriğine sahiptir. Bu oran WTI’ın yüksek kaliteli bir ham petrol türü olduğunu gösterir.

Çünkü petrolün kükürt içeriği ne kadar düşükse, rafinesi o derece kolay olur. WTI, Amerika Birleşik Devletleri’nde tüketilen petrol için ana kriterdir.

Üretici olduğu kadar dünyanın en büyük petrol tüketicilerinden biri olan ABD’nin dev petrol yataklarına sahip olması, küresel ticarette önemli bir rol üstlenmesini sağlamıştır. ABD, enerji ihtiyacını kendi kaynakları ile karşılama yetisine sahipken WTI ile ihracat da yapmaktadır.

WTI ham petrolü, Teksas, Kuzey Dakota ve New Mexico’da yoğunlaşmıştır. Standart olarak 1 varili 159 litre ham petrol içerir.

WTI’da fiziki değişim ve fiyat uzlaşması için ana teslimat noktası Oklahoma Cushing’dir. 35 boru hattı ve 16 depolama terminalinden oluşan Oklahoma Cushing, “Dünyanın Boru Hattı Kavşağı” benzetmesiyle anılmaktadır.

Nokta, 90 milyon varil depolama kapasitesine sahiptir ve bu rakam ABD’de depolanan ham petrolün yüzde 13’üne tekabül etmektedir. Gelen ve giden kapasitesi günde 6,5 milyon varildir.

Finansal enstrüman olarak Western Texas petrolü, New York Ticaret Borsası’nda (NYMEX) ve Chicago Ticaret Borsası’nda (CME) işlem görmektedir. WTI, dünya çapında en yaygın kullanılan ölçüt olmasa da küresel petrol göstergesi Brent ile birlikte dünyanın en önemli iki kriteri olarak kabul edilir.

Brent ile WTI Ham Petrol Arasındaki Temel Farklar

Dünyanın önde gelen iki petrol göstergesi Brent ile WTI arasındaki farklar merak edilmektedir. Yukarıda bunlardan bahsetsek de aşağıdaki maddeler öne çıkanların akılda kalmasını kolaylaştıracaktır.

• Brent Kuzey Denizi’nden çıkarılırken, WTI ABD’de çıkarılır.
• WTI, Brent petrole göre daha hafiftir. Bu nedenle WTI benzin, Brent dizel üretimine uygundur.
• Brent petrolü denizden çıkarılır, WTI Teksas’tan çıkarılır.
• Brent yüzde 0,35-0,40 kükürt içerirken, WTI yüzde 0,24–0,34 aralığında kükürt içerir. Bu WT türünü Brent’e göre daha tatlı yapar.
• WTI, Brent’ten daha kolay rafine edilebilir.
• WTI, Brent’e göre daha kaliteli bir petroldür.
• Brent küresel petrol fiyatlarını yansıtırken, WTI ABD petrol fiyatlarını yansıtır.
• Kriz zamanlarında, siyasi belirsizlik Brent ham petrol fiyatlarına daha çok yansırken WTI karayla çevrili bölgede bulunduğundan daha az etkilenir.
• Bileşim ve kullanımda bazı korelasyonlar olsa da ham petrol türleri eşit fiyatlandırılmaz. Brent ham petrolünün spot fiyatı ile WTI arasındaki fark, Brent/WTI spread olarak bilinir.

Tatlı ve Tuzlu Petrol Nedir?

Brent, WTI ve petrollerinden bahsederken tatlı, tuzlu, hafif ve ağır gibi kavramlardan bahsettik. Petrolün tatlı ve tuzlu oluşu, içeriğindeki kükürt oranına bağlıdır. Düşük kükürt oranına sahip petrol, tatlı olarak kabul edilir. Eğer yüksek kükürt içeriği bulunuyorsa o zaman tuzlu olarak ifade edilir.

Tatlı ham petrol, yüzde 1’in çok altındaki kükürt oranı ham petrolün tatlı olarak sınıflandırılmasını sağlar.

Yüzde 1-2 kadar kükürt oranı ise tuzlu ham petrole işaret eder. Kükürt oranı yüksek olan petrolü taşıyan, depolayan ve işleyen orta ölçekli şirketler, kükürdü çıkarmak ve ürünü tatlandırmak için ekstra işleme ihtiyaç duyarlar.

Ağır ve Hafif Petrol Nedir?

Ham petrolün hafif olması, daha az işlem gerektireceği anlamına gelir ve idealdir. Hafif petrol, ağıra kıyasla daha yüksek benzin ve dizel üretir. Ağır olması ise yavaş buharlaştığını ve asfalt gibi ağır ürünler yapmak için kullanılacağı anlamına gelir.

Ham petrol ağırlığı için standart ölçü birimi API Gravity’dir. Bu ölçek, Amerikan Petrol Enstitüsü tarafından petrolün yoğunluğunu ölçmek için oluşturulmuştur. Ham petrolün API ölçüsü yüksekse hafif, API ölçüsü düşükse ağır olduğu anlaşılır.

1 Varil Ham Petrol Kaç Litre?

Piyasanın ölçütlerinden WTI ve Brent için fiyatlar, bir varili ifade etmektedir. Bir varil ham petrol de ABD galonu ile 42 galona eşdeğerdir. Bu da 159 litredir.

Bu arada galon, başta Birleşik Krallık ve Kuzey Amerika olmak üzere bazı ülkelerde kullanılan bir ölçü birimidir ve ülkelere göre birkaç farklı ölçüsü var. ABD galonu (sıvıda) yaklaşık 3,8 litreye denk gelirken İngiliz galonu yaklaşık 4,5 litreye tekabül etmektedir.

Petrol Yatırımı Nasıl Yapılır?

Gelelim, piyasalarda siyah altın olarak da anılan petrole yatırımın nasıl yapılacağına. Petrol yatırımı yapmak istiyorsanız iki tür sözleşme üzerinden işlem gördüğünü bilmelisiniz. Bunlar; vadeli işlem sözleşmeleri ve spot sözleşmeleridir.

Spot sözleşmesinin fiyatı, doğrudan mevcut piyasa fiyatını yansıtırken vadeli işlem fiyatı alıcının gelecekte bir tarihte petrol için ödeyeceği fiyatı gösterir.

Vadeli işlemler için Uluslararası Piyasalar’da hesap açarak petrol vadeli kontratlara yatırım yapabilirsiniz. Petrol vadeli kontratlarda işlem yapmanın avantajlarından en önemlisi ise yaklaşık 1/20 kaldıraç ile işlem yapabilme opsiyonudur. Ancak yüksek kaldıraç yüksek risk demektir.

Örneğin, vadeli işlem sözleşmesinde yatırımcı, şu anda x dolar olan petrolün 3 ay sonra y dolar olacağını düşünerek alım yapar. Ancak petrolün y fiyata ulaşacağına dair bir garanti yoktur. İşlemi yüksek kaldıraçla yaparsa yüksek kayıp riski de vardır.

Petrol kontratları vadeli piyasalarda organize borsalarda işlem görmekte olup alıcı ve satıcı bellidir.

Petrol yatırımı yapmak istiyorsanız forex piyasasını da tercih edebilirsiniz. Fiziki olmayan şekillerde, günlük al–sat işlemleri ile para kazanmanız mümkündür. Forex hesabı açarak 5 gün 24 saat petrol işlemi yapabilirsiniz. Bunun için belirlenen minimum alt limit ise 50.000 liradır.

Spot ve vadeli yatırım dışında petrol şirketlerine veya petrol fonlarına yatırım yapmak gibi ihtimaller de vardır.

Petrol Fiyatları Nelerden Etkilenir?

Petrol için üç gösterge türü ve yatırımın nasıl yapılacağını ele aldıktan sonra fiyatların nelerden etkilendiğine bakalım. Hem günlük yaşam hem de yatırım açısından önemli olan etkenleri öğrenmek, fiyatlara ilişkin yorum yapmak için işinize yarayacaktır. Sınırlı bir kaynak olan petrol fiyatlarını etkileyen belli başlı etkenler, şu şekilde sıralanabilir:

• Petrol fiyatları, öncelikle arz ve talepten etkilenir. Mesela arz çok, talep düşük olursa petrol fiyatları geriler. 2016’daki arz fazlası düşüşü, buna örnektir.
• Petrol İhraç Eden Ülkeler Birliği’nin (OPEC) almış olduğu kararlar, petrol fiyatları üzerinde etkilidir. Birliğin son yıllarda petrolün arzını azaltma yönünde kararlar alması, fiyatlarda yukarı yönlü hareket yaratmıştır.
• Jeopolitik riskler de petrol fiyatlarını etkileyen en önemli unsurdur. Ortadoğu’da yaşanan savaşlarda görülen krizlerin yanında yakın geçmişteki Rusya-Ukrayna savaşı bu duruma örnektir.
• Ekonomide iki ardışık çeyreklik daralmayı ifade eden resesyon da petrol fiyatları için etkendir. Özellikle dünya devler ABD ve Çin’den gelen resesyon haberleri, talep baskısı yaratacağından fiyatları aşağı yönlü etkileyebilir.
• Üretici ülkelerin makroekonomik verileri ve üretim durumları, petrol fiyatları için önemlidir. Mesela ABD’nin daha fazla üretim yapması ya da stratejik rezervlerini bırakması, fiyatları düşürmede etkili olur.
• Ulaşımda darboğazlar, emtia ürünü için fiyatlamalarda etkenlerdendir. Stratejik noktalara saldırılar sonrası yaşanan aksamalar, fiyatları yükseltmiştir.
• Petrol fiyatlarının belirlenmesinde bir diğer önemli faktör ise duyarlılıktır. Petrol talebinin gelecekte bir noktada dramatik bir şekilde artacağına-azalacağına dair beklentiler ya da spekülasyonlar, yönde etkili olabilir.

Sonuç olarak petrol, dünyanın en önemli kaynaklarından biri tanesidir. Yararlarının yanında zararlarıyla da gündeme gelmektedir. Ayrıca birçok politik gerilimin ve savaşın nedenidir. Kaynakların tükeniyor olması, ufukta daha fazla petrol sorununa işaret etmektedir.