Ulaşımdan inşaata, sanayiden iletkenlere birçok alanda kullanılan alüminyum, yeryüzünde en çok bulunan elementler arasındadır. Çoğu kişi alüminyum nedir, az çok bilse de emtia piyasasının önemli enstrümanlarından olduğu nadiren bilinir.
Aynı şekilde özellikleri ya da neden günümüzün en çok tercih edilen metalleri arasında yer aldığı da fazla bilinmez. Küresel ekonomi içinde önemi büyük olan alüminyum, geri dönüşüm açısından da bir hayli ilgi görmektedir.
Aslında uzun yıllardır geri dönüşüm yoluyla yeniden kazanılan metal, son yıllarda yeşil ekonominin daha fazla konuşulmasıyla bu alanda öne çıkmıştır. Aşağıdaki başlıklar altında bu konular gibi daha birçok dikkat çekici noktaya değinerek “alüminyum nedir” sorusunu detaylarıyla ele alacağız.
Alüminyum Nedir?
Alüminyum sözlükte, “atom numarası 13, atom ağırlığı 26,98 olan, 660 °C’de eriyen, gümüş parlaklığında, beyaz, hafif bir element” olarak tanımlanmaktadır.
Elementin kendisini ifade etmesinin yanında ögenin bu elementten yapıldığını gösteren sıfat olarak da kullanılır.
Endüstri için taşıdığı önem sayesinde dünya ekonomisinde de büyük yer kaplamaktadır.
Nitekim oksijen ve silisyumun ardından yeryüzünde en çok bulunan üçüncü elementken, en çok bulunan metalik element unvanını taşımaktadır. Ancak bu özelliğine rağmen endüstriyel çapta üretimi 1890’lara doğru gerçekleşmiştir.
Dünyada en yaygın kullanılan demir dışı metal, kimyasal aktivitesi nedeniyle doğada hiçbir zaman metalik formda bulunmamaktadır.
Ancak bileşiklerine hemen hemen tüm kayalarda, bitki örtüsünde ve hayvanlarda az ya da çok rastlanır.
Kurşun, bakır, nikel ve çinko gibi baz (ana) metaller arasında yer alan alüminyum, Londra Metal Borsası’nda (LME) en yüksek ticarete sahip ana metallerdendir.
Hafif, dayanıklı ve işlevsel olan alüminyum, bu özellikleriyle günümüzün en önemli mühendislik malzemeleri arasında bulunmaktadır.
Sonuçta alüminyumu, yaşadığımız evlerde, bindiğimiz otomobillerde, bizi uzun mesafelere götüren trenlerde-uçaklarda, cep telefonlarında ve bilgisayarlarda, buzdolabı raflarında, modern iç tasarımlarda bulabiliriz.
Ancak daha 200 yıl öncesine kadar bu metal hakkında çok az şey biliniyordu. Yani altın gibi değerli metallerden farklı olarak alüminyum, binlerce yıldır insanların hayatında değil.
Tabi yine de kayda değer bir tarihçeye sahip. Alüminyumu oksit halindeki bileşiğinden ilk (1807 yılında) ayıran ve elde eden kişi, Sir Humprey Davy olmuştur. Ardından Hans Christian Oersted, Frederick Wöhler gibi isimler alüminyuma yenilikler getirmişlerdir.
Yeni metal, Henri Sainte-Clairre Deville’nin bulduğu işlem sonrasında büyük masrafla küçük miktarlarda elde edilebilir hale geldiği sıralarda (1855) Paris Fuarı’nda halka tanıtıldı.
Elektrik enerjisi nispeten bol ve ucuz hale geldiğinde, ABD’DE Charles Martin Hall ve Fransa’da Paul-Louis-Toussaint Héroult neredeyse aynı anda ticari olarak alüminyum üretmenin modern yöntemini keşfettiler. (1866)
Bu yöntem, günümüzde halen kullanıldığından alüminyum endüstrisinin başlangıç yılı 1886 olarak kabul edilmektedir. 1960’larda alüminyum, dünya demir dışı metal üretiminde bakırın önüne geçerek ilk sırayı almıştır.
Alüminyum Özellikleri Nelerdir?
Alüminyum nedir başlığı altında baz metalin birçok özelliğinden bahsetsek de bilinmesi gereken daha birçok özelliği bulunmaktadır.
Alüminyum, yumuşak, hafif ve sünek bir metaldir.
Alüminyum, kriyojenik amaçlar için uygundur. Alüminyumun mukavemeti çok soğukta artar. Bu özelliği uzayda, uçaklarda ve yüksek enlemlerde inşaat için kullanılmasına yol açmıştır.
Alüminyum, zehirleyici ve manyetik değildir. Manyetik olmaması elementi , yüksek voltajlı uygulamalar ve elektronikler için kullanışlı hale getirir.
Alüminyum hem sıcağı hem de soğuğu mükemmel bir şekilde iletir. Bu faktörler, alüminyumu ısı eşanjörleri, buzdolabı evaporatörleri ve motor bileşenleri gerektiren uygulamalar için ideal hale getirir.
Doğal halde saf metal olarak bulunmaz; reaktifliği nedeniyle diğer elementlerle birleşir. Yoğunluğu, çelik ya da bakırın yaklaşık üçte biri kadardır.
Alüminyum, çekici görünümü ve iyi korozyon direnci nedeniyle diğer birçok metale göre doğal bir avantaja sahiptir. Alüminyum, ilk üretim maliyetlerinin çok altında özelliklerinden hiçbir şey kaybetmeden defalarca geri dönüştürülebilirdir.
Alev almayan metal, ısıyla birlikte ışığın mükemmel bir yansıtıcısı olur. Kolaylıkla dövülebilir, makinede işlenebilir ve dökülebilir olan alüminyum, neredeyse çelik kadar dayanıklıdır.
Alüminyum yaygın bir element olsa da tüm alüminyum mineralleri ekonomik olarak uygun metal kaynakları değildir. Çok üstün korozyon özelliklerine sahiptir çünkü üzerinde oluşan oksit tabakası koruyucudur.
Yer kabuğunda en bol bulunan metalik element alüminyumdur. Dünya’nın kütlece yaklaşık yüzde 1,59’u alüminyumdur. Erime sıcaklığı 660 °C, kaynama sıcaklığı ise 2519 °C’dir.
Tüm bu özellikleri “alüminyumun çok edilmesinin nedenleri” hakkında yeteri kadar açıklayıcıdır.
Alüminyum Hangi Alanlarda Kullanılır?
Alüminyum, kimyasal ve fiziksel özellikleri ile uzay teknolojisinden, ambalaj sektörüne kadar birçok farklı alanda kullanılmaktadır. Aslında alüminyumun çok tercih edilmesinin sebepleri de sahip olduğu avantajlı niteliklerindendir.
Teneke kutular, folyolar, mutfak gereçleri, pencere çerçeveleri, bira fıçıları ve uçak parçaları gibi birçok yerde kullanılması, yukarıda bahsettiğimiz özelliklerinden kaynaklanmaktadır.
Modern inşaat, otomotiv, havacılık, enerji, gıda ve diğer endüstriler alüminyum olmadan imkansız olurdu.
Aynı zamanda alüminyum ilerlemenin bir sembolü haline gelmiştir ki tüm son teknoloji cihazlar ve araçlarda alüminyum temel yapı taşlarındandır.
Örneğin ulaşımda alüminyum, rakipsiz ağırlık/mukavemet oranı nedeniyle vazgeçilmez materyaldir. Daha hafif ağırlığı, aracı hareket ettirmek için daha az güç gerektiği anlamına gelir ve bu da daha fazla yakıt verimliliği sağlar.
Korozyon direnci, ağır ve pahalı korozyon önleyici kaplamalara olan ihtiyacı ortadan kaldıran ek bir avantajdır. Uzmanlar, bir arabadaki ortalama alüminyum içeriğinin 2025 yılına kadar yüzde 60 artacağını tahmin etmektedir.
İnşaatta da önemli yer kaplayan alüminyum, korozyon direnci ve termal verimliliği ile avantajlıdır. Günümüzde alüminyum, yüksek binaların ve köprülerin yapımında düzenli olarak kullanılmaktadır.
Öte yandan bakırın elektrik iletkenliğinin yalnızca yüzde 63’üne sahip olmasına rağmen düşük yoğunluğu alüminyumu uzun mesafeli elektrik hatları için en iyi seçenek haline getirmektedir.
Güç hatları ve kablolara ek olarak, motorlarda, cihazlarda ve güç sistemlerinde alüminyum kullanılır. Televizyon antenleri ve uydu antenleri, hatta bazı LED ampuller alüminyumdan yapılmıştır.
Görüşünün cazipliği nedeniyle tüketim mallarında sıklıkla alüminyum kullanılmaktadır. Bugün akıllı telefonlar, tabletler, dizüstü bilgisayarlar ve flat TV’lerde alüminyum kullanımı giderek artıyor.
Alüminyum Bizler İçin Neden Önemlidir?
Alüminyum, sahip olduğu özellikler ile pek çok sektörde kilit rol oynadığından büyük önem taşımaktadır.
Hafifliği, sağlamlığı, korozyon direnci, iletkenliği, esnekliği, geri dönüştürülebilirliği, işlenebilirliği gibi nitelikleri elementi insanlar için vazgeçilmez kılmaktadır.
Lider sanayi şirketlerinde Hydro’nun Boksit ve Alümina Operasyonları Direktörü Carlos Neves, metalin önemi hakkında şu ifadeleri kullanmıştır:
“Alüminyum, bugünün ve geleceğin metalidir. Çok yönlülüğü, tüm segmentler için uygulamaların geliştirilmesine olanak tanır. Biz de toplum için çok önemli bir sektörün parçası olmaktan gurur duyuyoruz.”
Aslına bakarsanız, yukarıda paylaştığımız özellikleri alüminyumun bizler için neden bu kadar önemli olduğunu ortaya sermektedir.
İnşaattan ilaca, enerjiden ulaşıma insanların günlük yaşamlarını sürdürebilmeleri için gereklidir.
Alüminyum Fiyatları
Alüminyum, baz metaller arasında yer alırken daha bol bulunduğu ve daha kolay çıkarıldığı için fiyatları da diğer değerli metallerden daha düşüktür. Metal emtialarından olan alüminyum, diğerleri gibi farklı yatırım yöntemleriyle değerlendirilebilmektedir.
Emtia piyasalarında çeşitli baz metaller için vadeli işlemler ticareti yapılır ve ayrıca sıradan yatırımcılar için baz metalleri takip eden ETF’ler (borsa yatırım fonu) bulunmaktadır.
Küresel ekonomi için büyük önem taşıyan baz metallerden alüminyum için fiyat takibi uluslararası ticaretin merkezi Londra Metal Borsası’ndan (LME) yapılmaktadır.
Bununla birlikte Amerika Birleşik Devletleri’nde, Chicago Mercantile Exchange (CME) ayrıca baz metal vadeli işlem sözleşmeleri sunmaktadır.
Hem üreticiler hem de tüketiciler, baz metallerde maruz kaldıkları fiyat riskinden korunmak için vadeli işlem piyasalarını kullanmaktadır. Elbette, para kazanma yolları arasında yer alan vadeli işlem piyasalarını tanımak gerekir.
Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
- Alüminyum madenciliği ve malzeme işleme
- Elektrik maliyeti
- Emtia özelindeki gelişmeler
- Sektörel akımlar
- Küresel talep
- Dünya ekonomisi
- Uluslararası ticaret koşulları
- İklim ve hava değişiklikleri
Gördüğünüz gibi alüminyum fiyatları için birçok etken bulunmaktadır. Mesela son yıllardan, pandeminin küresel ticareti ve ekonomiyi vurduğu dönemlerden örnek verelim.
COVID-19 sırasındaki küresel kapanmalar, belirsizlik ve değişen tüketici davranışları talepte ani bir düşüşe yol açtı.
Nisan 2020’de alüminyum fiyatları ve stokları, sadece 2 yıl öncesine göre yaklaşık yüzde 35 ve bir ay öncesine göre yüzde 10’un üzerinde daha düşüktü.
Ancak pandemik etkiler azaldıkça toparlanma başladı.
Londra Metal Borsası’nda alüminyum fiyatları Ağustos 2021’de ton başına 2,629 dolardan işlem görerek Nisan 2018’den sonra en yüksek seviyeye çıktı.
Ocak 2023’te 2,660 dolarla yedi ayın zirvesine çıkan alüminyum vadeli işlemleri, Mart 2023’te 2,300 dolar civarında işlem gördü.
Mart 2022’de ise fiyatlar, 3,966 dolara kadar yükselmişti.
Alüminyum fiyatlarındaki söz konusu gerileme, küresel ekonomik yavaşlama ve Çin’den yayılan üretim korkularının yatırımcıları bazı long pozisyonları gevşetmeye yönlendirmesinden kaynaklandı.
Bu arada alüminyum külçe fiyatları da LME alüminyum fiyatları üzerinden hesaplanmaktadır. Değişik saflıkta olan külçeler, dünya normlarında 5-7 kilogramlık üretilen standart külçelerdeki alüminyum miktarına bağlı olarak değişkenlik gösterir.
Alüminyum Piyasa Değeri
Statista verilerine göre küresel alüminyum pazarı 2019 yılında yaklaşık 152 milyar ABD doları değerindeydi. NextMSC, alüminyum pazarının 2030 yılında 205,7 milyar ABD doları değerinde olacağını tahmin ediyor.
Vantage Market Research, küresel alüminyum piyasasının büyüklüğünün 2028’ekadar 230,9 milyar doları aşacağını öngörüyor. Buna göre 2021’de 167,5 milyar dolar olduğu tahmin edilen alüminyum piyasasında istikrarlı bir büyüme olacağı düşünülüyor.
Vantage Market Research’e göre, tahmin dönemi boyunca alüminyum pazarının büyümesini hızlandırması beklenen bazı temel faktörler var. Ambalajlı ürün satışlarının artırılması ve otomobillerde paslanmaz çelik yerine alüminyum kullanımının artırılması pazarın iki ana itici gücü.
Alüminyum Geri Dönüştürülebilir Mi?
Alüminyumun geri dönüştürülebilir olduğuna diğer başlıklar altında değindik. Nitekim elementin öne çıkan özelliklerinden bir tanesi bu. Geri dönüşüm için mükemmel bir malzeme olarak görülen alüminyum, sonsuz kere geri dönüştürülebilirdir.
Alüminyumun yeniden üretimi birincil alüminyum, geri dönüştürülmüş alüminyum ise ikincil alüminyum olarak tanımlanmaktadır.
Yüksek değerli ve sonsuz geri dönüştürülebilir alüminyum, daha döngüsel ve sürdürülebilir bir ekonomi için kritik materyaldir.
Geri dönüşüm, modern alüminyum işinin kritik bir parçasıdır. Alüminyum Derneği’ne göre geri dönüştürülmüş alüminyum yapmak, yeni alüminyum yapmak için gereken enerjinin yalnızca yaklaşık yüzde 5’ini alır.
Bu da karbon emisyonlarını azaltırken aynı zamanda işletmeler ve tüketiciler için tasarruf sağlar. Zaten şimdiye kadar üretilen tüm alüminyumun yaklaşık yüzde 75’i bugün hala kullanılmaktadır.
Otomotiv ve inşaat gibi çoğu endüstriyel pazarda, alüminyum için geri dönüşüm oranları yüzde 90’ı aşmaktadır.
işlem yapmak için
GCM Yatırım
yanınızda!
Paratic Haber
Paratic Piyasalar
