Parite Nedir, Nasıl Hesaplanır? Parite Yatırımı Nasıl Yapılır?

Ekonomi terimlerinden olan parite, Google Sözlüğü tarafından “iki ülke parasının karşılıklı değeri” şeklinde tanımlanmaktadır. Finans piyasalarında da bir ülkenin para biriminin başka bir ülkenin para birimine karşı değeri olarak ifade edilmektedir.

Genellikle forex gibi küresel piyasalarda dövizler, parite denen çiftler halinde işlem görmektedir. Doğrudan dolara değil, doların karşısında yer alan bir başka para birimine karşı değeri üzerine alım satım işlemleri gerçekleştirilmektedir.

Parite konusuna küçük bir giriş yaptıktan sonra aşağıda bilmeniz gereken tüm ayrıntılara yer verdik. 

Parite Nedir?

Yurt dışına bir geziye çıktığınızı düşünelim. Diyelim ki Almanya’ya gideceksiniz. Orada harcamak için elinizdeki Türk lirasını Euro’ya çevirmeniz gerekir. Bunu Euro kuru üzerinden gerçekleştirirsiniz. Yani döviz bürosuna TL verirsiniz ve karşılığında Euro alırsınız. Yaptığınız bu işlem küresel piyasalarda EUR/TRY paritesi üzerinden gerçekleşmiş olur.

Örneğimizden de anlayacağınız üzere parite, bir ülke parasının diğer ülke parasına karşı değerini göstermektedir. Döviz bürosuna 20 lira verdiğiniz zaman karşılığında 1 Euro almanız, EUR/TRY paritesine göre; 1 birim Euro’nun 20 birim Türk lirasına eşit olduğunu gösterir.

Başka bir açıdan baktığımızda ise USD/TRY = 19 dediğimiz zaman, 1 birim doların 19 birim Türk lirasına eşit olduğu anlaşılır. Günlük dilde dolar kuru dediğimiz kavram, küresel piyasalarda USD/TRY şeklinde ifade edilir. USD – TRY ve EUR ifadeleri ise para birimlerinin uluslararası kısaltmasıdır.

Finans piyasalarında en çok kullanılan parite, EUR/USD paritesidir. Euro’nun dolara karşı değerini gösteren bu parite, finans piyasalarındaki işlemlerin yüzde 85’ini oluşturur.

Parite konusunu daha iyi anlamanız için EUR/USD paritesi üzerinden de bir örnek verelim:

EUR/USD paritesinin değeri (güncel verilere göre – 07.12.2022) 1,0520 dolardır. Buna göre 1 birim Euro’nun 1,0520 dolara eşittir. Bir başka deyişle döviz bürosuna gittiğiniz zaman, 1 Euro verirseniz karşılığında 1,0520 dolar alırsınız. 20 Euro verirseniz 21,04 dolar alırsınız.

Parite nedir öğrendiğimize göre konuyu biraz daha detaylandıralım. Gelelim paritenin bize hangi bilgileri verdiği konusuna…

Paritede Baz ve Karşıt Döviz Nedir?

Parite nedir öğrendik. Bir döviz çiftini ifade eden parite, bize çeşitli bilgiler verir. EUR/USD paritesi üzerinden konuyu anlatalım.

EUR/USD paritesinin Euro’nun Amerikan dolarına karşı değerini verdiğini söylemiştik. Paritede ilk yazılan taraf, baz döviz olarak ifade edilir. Yani EUR – Euro bu paritedeki baz dövizdir.

Baz döviz, paritede alım satım kararının verildiği taraftır. Yani Euro’daki seyre göre EUR/USD paritesinde işlem yapılmaya karar verilir. Euro yükseliyorsa paritede alım (long pozisyon), Euro düşüyorsa paritede satım (short pozisyon) işlemi yapılır.

Baz döviz, paritenin değeriyle doğru orantılı hareket eder. Yani Euro yükseldiğinde paritenin değeri genellikle artmaktadır. Euro düştüğünde de paritenin değeri azalmaktadır.

Bazı dövizler paritelerde her zaman baz döviz konumundadır. Bunlar; İngiliz sterlini, Avustralya doları ve Yeni Zelanda dolarıdır. Ancak bazı paritelerde bu dövizler karşıt konuma geçmektedir. Bunlar;

Bunlar dışındaki dövizler hem baz hem de karşıt olarak konumlanabilir.

Karşıt döviz ise anlayacağınız üzere ikinci yazılan dövizdir. EUR/USD paritesinde USD – dolar karşıt döviz konumundadır.

Karşıt dövizler, paritenin birimini ifade etmektedir. Yani EUR/USD paritesi 1,0520 dendiği zaman bunun biriminin dolar olduğunu anlarız.

Paritenin değeri, karşıt döviz ile ters orantılı hareket eder. Yani EUR/USD paritesinde USD düştüğü zaman, paritenin değeri artmaktadır. USD yükseldiği zaman, paritenin değeri azalmaktadır.

Paritede yapılan işlemlerde elde edilen kâr ve zarar da karşıt döviz cinsinden ifade edilir. EUR/USD paritesiyle yaptığınız bir işlemden elde edeceğiniz kâr veya zarar dolar cinsinden belirtilmektedir.

Şimdi de parite hesaplama konusuna göz atalım.

Parite Nasıl Hesaplanır?

Parite hesaplaması basit oran orantıyla gerçekleşir. EUR/USD paritesinden örnek verelim.

EUR/USD paritesinde; 5 birim Euro’nun 10 birim dolara eşit olduğunu varsayalım.

Bu durumda 5/10 eşitliğinden paritenin değeri 0,5 dolar olacaktır.

Hesaplama işlemini şu şekilde de anlatabiliriz:

EURUSD ve USDTRY Pariteleri Nasıl Hesaplanır?

Parite hesaplamanın basit oran orantıyla gerçekleştiğini belirttik. Majörlerden EUR/USD paritesinde hesaplama yapılırken iki para biriminin birbirine bölünmesi esas alınır.

Diğer bir ifadeyle baz dövizin karşıt dövize olan oranı ile parite hesaplama yapılır.

Mesela Euro 3, dolar 2 TL ise EUR/USD paritesi, 3/2 sonucu 1,5 olacaktır. Euro 10, dolar 5 TL ise EUR/USD, 10/5 sonucu 2 olacaktır.

USD/TRY paritesi için de aynı formül geçerlidir. USD 20 TRY 1 birim ise USD/TRY paritesi 20/1’den 20 olarak karşımıza çıkacaktır.

Parite Çeşitleri Nelerdir?

Pariteler genellikle majör, minör ve egzotik olarak 3 sınıfa ayrılırlar. Bunlar pariteyi oluşturan dövizlere göre belirlenmektedir.

Majör pariteler, iki majör para biriminden oluşmaktadır. Majör para birimi ise ekonomileri diğer ekonomilere göz oldukça canlı olan 7 ülkenin dövizini ifade eder. Bunlar; Amerikan dolar, Euro, İngiliz sterlini, İsviçre frangı, Avustralya doları, Kanada doları ve Japon yenidir. Dolar, sterlin, İsviçre frangı yatırımı gibi işlem hacmi yüksek enstrümanları oluşturur. Japon yeni yatırım yapılır mı, ABD doları hangi döviz çifti ile alınmalı gibi soruları yanıtlamak için bilinmelidir.

Minör parite ise bir majör bir minör para biriminden oluşur. Bunlar arasında en yüksek işlem hacmine sahip olanları; Euro Singapur doları paritesi (EUR/SGD), Amerikan doları Güney Afrika randı paritesi (USD/ZAR) ve Euro Yeni Zelanda doları paritesi (EUR/NZD) şeklindedir.

Egzotik pariteler ise bir majör bir egzotik para biriminden oluşur. Egzotik pariteler, genellikle diğer ülkelere nazaran daha çok yerel yatırımcı ve tüccarlar tarafından tercih edilen dövizlerdir. Örneğin; Dolar Polonya zlotisi paritesi (USD/PLN), Euro İsveç kronu paritesi (EUR/SEK) ve İngiliz sterlini Norveç kronu paritesi (GBP/NOK) egzotik olarak adlandırılır.

Parite çeşitleri arasında fazlaca merak edilen dolar altın paritesine de değinelim. Pariteler genellikle para birimleriyle ifade edilse de kıymetli madenler ve emtialar için de pariteler oluşturulmuştur. Dolar – altın paritesi bunlardan birisidir.

En çok karşılaşılan emtia pariteleri ise şunlardır:

• Dolar altın paritesi – XAU/USD
• Euro altın paritesi – XAU/EUR
• Dolar petrol paritesi – WTI/USD
• Dolar gümüş paritesi – XAG/USD
• Dolar platin paritesi – XPT/USD

EURUSD Paritesi Nedir?

Euro’nun dolara karşı değerini gösteren EUR/USD paritesi, euro dolar paritesi olarak da adlandırılır. Döviz çifti, bir euro (baz para birimi) satın almak için kaç ABD doları (karşıt para birimi) gerektiğini gösterir.

EUR/USD çiftinin değeri, x ABD doları başına 1 Euro olarak kote edilmiştir. Örneğin, parite 1,50’de işlem görüyorsa, bu 1 euro satın almak için 1,5 ABD doları gerektiği anlamına gelir.

Döviz piyasalarındaki arz ve talep ekonomisinin yanında parite için hükümet politikalarından etkilenir. EUR/USD çifti, dünyanın en büyük iki ekonomisinin birleşimini temsil ettiği için dünyanın en çok işlem gören çifti konumundadır.

Euro ve/veya ABD dolarının birbirine ve diğer para birimlerine göre değerini etkileyen faktörlerle yönlendirilir. Bu nedenle Avrupa Merkez Bankası (ECB) ile ABD Merkez Bankası (FED) arasındaki faiz farkı bu para birimlerinin birbirlerine göre değerini etkiler.

Mesela FED, sıkı para politikası izler, yani faizleri yükseltirken ECB kolay para politikası benimsiyorsa, euro düşerken dolar yükselir. Bu da EUR/USD’nin değerini düşürür.

İlgili Haber

Ekonomi Nedir?

Haberi Görüntüle »

Benzer şekilde Avrupa ekonomisinden gelen kötü haberler de EUR/USD paritesinde fiyatları olumsuz etkiler. Tersine Avrupa ekonomisinde işlerin yolunda gitmesi, majör paritenin fiyatını yükseltir.

Yeri gelmişken 2022’de finans piyasalarına damga vuran Euro Dolar eşitliğinden bahsedelim. Temmuz 2022’de hem güvenli liman arayışı hem de ABD ile Avrupa para politikaları arasındaki farklılaşmayla tarihi eşitlik gerçekleşmişti.

Euro ile Dolar, önce 20 yıl sonra ilk kez eşitlenmiş, daha sonra Euro’da kayıpların genişlemesiyle eşitliğin de altına inmişti.

Bu olay, en son Temmuz 2002’de Euro’nun Dolar karşısında 1 altına düştüğünde yaşanmıştı.

Avrupa para birimi, 1 Ocak 1999’da piyasaya sürülmesinden kısa bir süre sonra tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 1,18’e ulaştı. Ancak daha sonra uzun bir düşüşe başlamış ve Şubat 2000’de 1 dolar altına inmişti. Ekim 2000’de 82,30 sent gibi rekor bir düşük seviyeye ulaşmıştı.

Parite Yatırımı Nasıl Yapılır?

Parite işlemleri genellikle forex piyasası aracılığıyla gerçekleşir. Ancak döviz bürosunda ve bankada yaptığınız bir döviz işlemi bile parite değeri üzerindendir. Yani parite, dövizlerle olan ilişkimizde hep vardır.

EUR/USD paritesine yatırım konusunu ele alalım. Eğer EUR/USD paritesinde satın alma işlemi yapıyorsanız Euro’nun dolara karşı değer kazanacağını düşünüyorsunuz demektir. Uluslararası piyasalarda alım işlemi, long pozisyon açma şeklinde ifade edilir.

Eğer EUR/USD paritesinde satış işlemi yapıyorsanız bu durumda da Euro’nun dolara karşı değer kaybedeceğini düşünüyorsunuz demektir. Bu işlem de short pozisyon açma şeklinde ifade edilmektedir.

Paritede yer alan dövizlerin birbirine göre değerlerindeki değişimler yatırım kararlarının alınmasında en önemli etkenlerdir. Yani Euro’yu olumlu yönde etkileyecek gelişmeler varsa bu durumda EUR/USD paritesinin yükseliş göstereceği ve bu nedenle alım kararı verileceği anlaşılır.

Para birimleri genellikle ülkelerde ekonomik faaliyetlerden siyasi gelişmelere kadar birçok faktörden etkilenmektedir.

Döviz yatırımı yapmak istiyorsanız canlı parite sayfalarının yanında küresel ekonomiden ülke kapsamındaki gelişmelere kadar her ince ayrıntıyı takip etmeniz gerekmektedir. Özellikle majör para birimlerinde meydana gelebilecek değişimler, diğer dövizler üzerinde de etki yaratabilir. Dolayısıyla döviz yatırımcılarının küresel ekonomilerdeki gelişmeleri takip etmesi son derece önemlidir.

Parite konusunda bilmeniz gereken tüm ayrıntıları sizlerle paylaştık. Birikimlerinizi yatırımlarla değerlendirmek için hangi yöntemi seçerseniz seçin, öncelikle bilgi ve deneyim kazanmanız gerektiğini unutmamalısınız.

Parite Yatırımı Nerede Yapılır?

Merkez bankalarının gecelik faiz oranlarındaki değişimler, ekonomik veriler ve politikalardan etkilenen paritelere yatırım nasıl yapılır öğrendik.

Parite işlemleri genellikle forex piyasası aracılığıyla gerçekleşir. Para birimleri bir “forex brokerı” veya “CFD sağlayıcısı” aracılığıyla çiftler halinde alınıp satılır. Para birimleri başka bir para birimine göre kote edilir.

Forex piyasasında işlem yaptığınızda, döviz çiftlerinde alım satım yapmış olursunuz. Parite yatırımı nerede yapılır sorusunun yanıtına gelirsek döviz çiftinin bankalar ve aracı kurumlar aracılığıyla alınabildiği bilgisini paylaşabiliriz.

Döviz çiftlerini alıp satmak için şu adımları izleyebilirsiniz:

• Nasıl forex ticareti yapmak istediğinize karar verin.
• Dahil olmanın iki ana yolu vardır: spot forex veya bir broker aracılığıyla forex ticareti.
• Forex nedir, piyasa nasıl çalışır öğrenin: Forex bir banka ağı aracılığıyla alınır ve satılır. Buna tezgah üstü piyasa (OTC) denir.
• Hesap açın: Dakikalar içinde bir forex hesabı açabilirsiniz ve alım-satım yapmak isteyene kadar para yatırma zorunluluğu yoktur.
• İlk pozisyonunuzu açın: Hangi dövizi alıp hangisini satacağınızı seçin, pozisyonunuzun büyüklüğünü girin ve riskinizi yönetmek için adımlar atın.

Sonuçta bir çiftte, her bir para birimi, bir halat çekme oyunundaki iki çıpa gibi, diğerine göre sürekli dalgalanır. İki farklı ülkeden iki para biriminin geçerli fiyatı döviz kurudur. Şu anda hangi para biriminin daha güçlü olduğuna bağlı olarak, döviz kurları sürekli değişir.

ABD doları, ABD’nin dünya ekonomisindeki önemli rolü nedeniyle tüm büyük döviz çiftlerine dahil edilmiştir. Bununla birlikte çapraz döviz çiftlerine dahil değildir.

Parite yatırımı hakkındaki en kritik nokta, baz para biriminin karşıt para birimine karşı güçlenmesi bekleniyorsa paritenin satın alındığı, tersi bekleniyorsa ise satıldığıdır.