Borçlanma Araçları Piyasası (BAP) Nedir? Yatırım İşlemleri Nasıl Yapılır?

Birikimlerini Borsa İstanbul aracılığıyla değerlendirmek isteyen kişilerin tercih edebileceği pazarlardan biri de Borçlanma Araçları Piyasası’dır (BAP). 1991 yılında kurulmuş organize bir piyasadır.

Piyasanın içerisinde bulunan borçlanma araçları, aracı kurumlar vasıtasıyla alınıp satılır ve devletin veya anonim şirketlerin piyasaya ihraç ettikleri ürünler olarak adlandırılırlar. Belirli bir vade süresi, miktar ve faiz oranları üzerinden yatırıma konu olan araçlardır.

Borsa İstanbul bünyesinde faaliyet gösteren piyasalar arasındaki BAP, pek çok avantajıyla yatırımcıların tercih sebebidir. Siz de Borçlanma Araçları Piyasası’nda işlem yapmak, pazarın avantajlarını ve araçlarını öğrenmek istiyorsanız, doğru yerdesiniz.

İşte Borçlanma Araçları Piyasası nedir, yatırım işlemleri nasıl yapılır gibi merak edilen soruların detaylı yanıtları:

Borçlanma Araçları Piyasası (BAP) Nedir?

Borçlanma Araçları Piyasası, Borsa İstanbul bünyesinde faaliyet gösteren piyasalar arasındadır. BAP dışında, Pay Piyasası, Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP),
Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası olmak üzere üç başlıca piyasa vardır.

BAP hakkında detaylara geçmeden önce kısaca diğer piyasalara ilişkin bilgilere değinelim.

En çok tercih edileni hisse senetlerinin alım – satımının yapıldığı Pay Piyasası’dır. Burada şirket payları, yeni pay alma hakları, borsa yatırım fonları, varantlar ve sertifikalar, gayrimenkul yatırım fonu ve girişim sermayesi yatırım fonu katılma payları, gayrimenkul sertifikaları ve emtia sertifikaları işlem görmektedir.

İlgili Haber

Borçlanma Araçları Nelerdir, Yatırımı Nasıl Yapılır?

Haberi Görüntüle »

Bir diğeri Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’dır. Kısaca VİOP olarak bilinir ve borsada işlem gören tüm ürünlerin vadeli işlem sözleşmeleri aracılığıyla alım satımının gerçekleştirilmesini sağlar.

Üçüncüsü Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası’dır. Kıymetli madenler ve kıymetli taşlar alanında organize ve şeffaf bir piyasa olmasının yanında mevzuattan kaynaklanan bazı görevleri de yerine getirmektedir.

Kısa bilgilendirmenin ardından Borçlanma Araçları Piyasası nedir sorusuna dönelim.

Ülkemiz borsasında, alım – satımı yapılan borçlanma araçlarının ticaretinin gerçekleştirildiği piyasa olarak bilinen Borçlanma Araçları Piyasası, 17 Haziran 1991 tarihinde kurulmuştur.

Genellikle menkul kıymetleri kapsayan araçlar üzerinden işlemler gerçekleştirilir. Bu araçların direkt olarak nakde çevrilebilmesi için kurulan BAP, bugün birçok yatırımcı tarafından tercih edilmektedir.

Sabit getirili menkul kıymetler, kesin alım – satım, repo ve ters repo işlemleri için seçilen Türkiye’de bulunan organize piyasalardan biridir.

Borsa İstanbul’un tanımı şöyledir:

Borçlanma Araçları Piyasası içinde yatırım yapılabilecek birçok araç ve pazar bulunur. Pazarları ele almadan önce araçlardan bahsedelim.

BAP’da borçlanma araçları, kira sertifikaları, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından ihraç edilen likidite senetleri ile Borsa Yönetim Kurulu tarafından işlem görmesine karar verilen diğer sermaye piyasası araçları işlem görebilir.

Söz konusu borçlanma araçları, Türk lirası ve döviz ödemeli ihraç edilmiş olabileceği gibi menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere dayalı da olabilir.

Bu da yatırımcılar için geniş yatırım ürünü yelpazesi sağlar. Piyasada sabit getirili enstrümanların alınıp satılması, yatırımcıları BAP’a yakınlaştıran en önemli faktördür. Çünkü biliyorsunuz ki sabit getirili enstrümanlarda kayıpla karşılaşma riski, oldukça düşüktür. Bu da BAP’ın tercih edilme oranını yükseltir.

Az önce de belirttiğimiz gibi piyasada işlemlerinizi yalnızca Türk lirası üzerinden değil, dolar ile de yapabilirsiniz. Çünkü bazı yatırım araçları, direkt olarak dolar bazında işlem görür. Bu da yatırımcılar için olumludur.

Borçlanma Araçları Piyasası’nda alım satım işlemleri, elektronik olarak çok fiyat-sürekli müzayede sistemine göre yapılmaktadır.

Her iki piyasanın da işlem saatleri farklıdır. Aynı zamanda, BAP’taki farklı pazarların da seans süreleri birbirinden farklılık gösterir. Bu yüzden hangi pazara ve
enstrümana yatırım yapacağınıza dikkat etmelisiniz.

Genelde 09.30 ve 17.30 arasında işlemler gerçekleştirilir. Burada bilmeniz gereken bir husus da valör süresidir. Çünkü enstrümanlar arası valör süreleri de değişmektedir. Kimi aynı gün kimi ise ileri valörlüdür.

Yapılan işlemlerin hesaplarda alacak veya borç olarak kaydedileceği tarih, valör olarak adlandırılmaktadır. Bu yüzden yatırımcıların, işlem saatlerini öğrenmeleri gerekir.

Borçlanma Araçları Piyasası’nda Bulunan Pazarlar Nelerdir?

Borçlanma Araçları Piyasası da Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından yapılan ilgili düzenlemeler sonucunda ülkemizde yatırım yapmaya yasal hale getirilmiştir.

Borçlanma araçlarının gerek birinci gerekse de ikinci el satışının gerçekleştirilmesi için toplamda 10 adet ana pazar bulunur. Bu pazarları kısaca ele almak gerekirse;

Uluslararası Tahvil Pazarı

Euro tahvillerin işlem gördüğü pazardır. Türkiye Cumhur20iyeti Hazinesi tarafından ihraç edilen ve Borsa kotunda bulunan dış borçlanma araçlarının işlem gördüğü pazar, 16 Nisan 2007 tarihinde kurulmuştur. Uluslararası Tahvil Pazarı’nda alım satım işlemleri elektronik olarak çoklu fiyat-sürekli müzayede sistemine göre yapılır.

Eurotahvillere ilişkin her bir döviz cinsinden ihraç edilen tahvillerde emirler aynı döviz cinsi ve 100 birim üzerinden fiyatlandırılırken en az 1 gün (T+1), en fazla 15 gün (T+15) ileri valörlü işlemler yapılabilmektedir.

Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı

Sermaye piyasasında alınıp satılan araçların çoğu, BAP’ta işlem görmektedir. SPK’nın tebliğleri ile ihracatçılar, belirtilen esaslara bağlı olarak enstrümanları Borçlanma Araçları Piyasası’na ihraç ederler.

17 Mayıs 2010’da kurulan Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı’nda Sermaye Piyasası Kurulu tarafından kayda alınan ve nitelikli yatırımcılara ihraç edilecek sermaye piyasası araçlarının satışı yapılabilir.

Kesin Alım – Satım Pazarı

Borçlanma Araçları Piyasası’nın 1991 yılında kurulduğunu yazımızın başlarında belirtmiştik. Piyasanın 17 Haziran 1991’de kurulan ilk pazarı da Kesin Alım Satım Pazarı’dır. Bu pazarda, devlet ve özel sektörlerin ihraç ettiği araçlar işlem görmektedir.

Burada bilmeniz gereken nokta kullanılan fiyat çeşitleridir. Piyasada farklı 3 tane fiyat çeşidi vardır. Bunlar; kirli, temiz ve takastır. Bunları, aracı kurumların eğitimlerinden öğrenerek, beklentilerinizi karşılamak için hangi fiyat tipinde işlem yapmanız gerektiğini anlayabilirsiniz.

Pay Senedi Repo Pazarı

7 Aralık 2012’de kurulan Pay Senedi Repo Pazarı’nda, Pay Piyasası’nda işlem gören BIST 50 endeksine dahil paylardan Genel Müdürlük tarafından uygun görülenler repo işlemlerine konu olabilir.

Bu pazarda amaç, organize piyasa içerisinde şirket payları üzerinde repo yapılmasına ve sonrasında bu payların alıcıya teslim edilmesidir.

İşlem sonrası pay senetleri bloke tutulmayarak alıcısına teslim edilir. Vade sonunda alıcının aynı tanım ve miktarda payı karşı tarafa iade edilmek üzere Takasbank’a teslimi esastır.

Repo – Ters Repo Pazarı

Repo – ters repo işlemleri, menkul kıymetlerin geri alım vaadiyle satışının yapıldığı 17 Şubat 1993 tarihinde kurulan pazardır. Organize bir piyasadır ve dünyadaki sayılı organize pazarlarından biridir. Bu nedenle repo işlemi yapmak isteyenler, Borçlanma Araçları Piyasası’nı tercih ederler.

Böylelikle güvenilir şekillerde işlemlerini gerçekleştirerek, kârlı sonuçlara imza atarlar. Repo nedir, çeşitleri nelerdir, yatırımı nasıl yapılır öğrenerek siz de ilk adımınızı atabilirsiniz.

Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı

Kıymetli evraklar üzerinden işlem yapılan Borçlanma Araçları Piyasası’nın bir bölümü de Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı’na aittir.

17 Aralık 2010’da kurulan pazar, menkul kıymetlerin belirli bir tarihten sonra alınmasını ve satılmasını mümkün kılar. Kıymetli evrakların şimdiki fiyatı ve repo oranları üzerinden işlemler yapılır.

Pazarın amacı, menkul kıymetlerin repo olarak alınıp satılmasını sağlamaktadır. Bu işlemler, Takasbank aracılığıyla gerçekleştirilir. Çünkü kıymetli evraklar, Takasbank’ta saklanır.

Taahhütlü İşlemler Pazarı

2 Temmuz 2018’de kurulan pazarda, işleme konu edilecek sermaye piyasası aracının önceden belirli olduğu, aynı gün veya ileri başlangıç valörlü geri alma taahhüdü ile satım ve geri satma taahhüdü ile alım işlemleri yapılır.

Taahhütlü İşlemler Pazarı’nda Türk lirası ödemeli kira sertifikaları ve Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenen diğer sermaye piyasası araçları işlem görebilir.

Para Piyasası

14 Ekim 2016’da kurulan Para Piyasası’nda Borsa düzenlemeleri uyarınca işlem yapma yetkisi verilmiş banka ve aracı kurumlar ile Takasbank işlem yapabilir. Türk lirası fon arz ve talep eden banka ve aracı kurumların teminatlı borç alma ve verme işlemleri yürütülür.

Üyeler tarafından kendi portföyüne, yatırım fonu/yatırım ortaklığı hesabına, kamu kaynağı hesabına veya müşteri hesabına emir iletilebilir. Takasbank’ın merkezi karşı taraf olarak hizmet verdiği piyasadır.

Swap Piyasası

1 Ekim 2018’de kurulan Swap Piyasası, para birimlerinin birbirleriyle veya kıymetli madenler ile belirlenen koşullarda değiştirilmelerine imkan sağlamak amacıyla kurulmuştur. Swap nedir sorusunun yanıtı da para birimi takasıdır.

Türk lirası ile Amerikan doları veya Euro cinsi yabancı para birimlerinin belirlenen koşullarda birbirleri ile değişimini amaçlayan para swap işlemleri Para Swap Pazarı’nda gerçekleştirilir.

Kıymetli Madenler Swap Pazarı’nda ise standartları mevzuatta belirlenmiş kıymetli madenler ile Türk lirası, Amerikan doları veya Euro cinsi para birimlerinin değişimini amaçlayan kıymetli maden swap işlemleri gerçekleştirilir.

Gözaltı Pazarı

Gözaltı Pazarı’nda, daha önce Kesin Alım Satım Pazarı’nda işlem görürken Kotasyon Yönergesi hükümleri çerçevesinde bu pazarda işlem görmesi kararlaştırılan sermaye piyasası araçları işlem görebilir. 1 Aralık 2017’de kurulmuştur.

Borçlanma Araçları Piyasası’nda Yatırım İşlemleri Nasıl Yapılır?

Birikimlerinizi Borçlanma Araçları Piyasası üzerinden değerlendirmek istiyorsanız yatırım hesabı açtırmalısınız. BAP’ta alım satım işlemleri, yalnızca Borsa İstanbul üyesi yatırım kuruluşları aracılığı ile yapılabilmektedir.

Yani bireysel yatırımcılar, BAP’ta doğrudan alım-satım yapamazlar. Müşteri hesabı üzerinden yatırım kuruluşları üzerinden emir/işlem iletebilirler. Bu hesabı, yetkili aracı kurumlar aracılığıyla açtırabilirsiniz.

İlgili Haber

Borsa Aracı Kurumu Nedir? Görevleri Nelerdir?

Haberi Görüntüle »

Aracı kurumlar üzerinden ileteceğiniz emirler ile yatırımlarınızı gerçekleştirirsiniz. Piyasada çok fazla sayıda işlem gören enstrüman olduğu için değerleri birbirinden farklıdır.

Bu bilgilere yatırım kuruluşunuzdan ulaşabilirsiniz. Açtırdığınız hesaba para yatırarak, birikimlerinizi değerlendirmeye başlayabilirsiniz. Burada bilmeniz gereken husus, hesapta minimum başlangıç teminat miktarı bulunması gerekir.

Bu değer, yatırım yapacağınız enstrümanın altında olmamalıdır. Çünkü eksik bakiye sebebiyle işlemler gerçekleştirilememektedir.

Son olarak, Borçlanma Araçları Piyasası’nda işlem yapmak isteyen yatırımcıların dikkat etmesi gerekenlerden biri de satın alınacak olan enstrümanın getirisidir.

Bu getiriyi belirlemek için piyasa takibi ve analizi yapmanız gerekir. Faiz veya enflasyon oranı gibi birçok unsur borçlanma araçlarının değerini etkiler. Bu hususlara dikkat ederek işlem yapmalısınız.