Sabit Getirili Menkul Kıymetler Nelerdir?

Birikimlerini güvenilir araçlar üzerinden, minimum riskle değerlendirmek isteyen yatırımcıların tercihleri sabit getirili menkul kıymetlerden oluşur. Tahvil, bono, repo gibi ürünlerden oluşan bu araçlar, ihraç edildikleri kurumlara göre kamu veya özel sektör olmak üzere kendi içlerinde gruplara ayrılır. Yatırımcılar tarafından daha çok devlet güvencesi taşıyan kıymetli evraklar tercih edilse de özel şirketlerin çıkartmış oldukları enstrümanlara da talep vardır.

Borç senedi özelliği taşıyan menkul kıymetler yatırımcılara alacaklılık hakkı sağlar ve belirli bir miktarı temsil eder. Dönemsel ek gelir elde etme fırsatı sunan sabit menkul kıymetler anapara garantili olup, ekstradan faiz kazancı sağlamanızı mümkün kılar. Seri halinde ihraç edilen senetler vade bitiminde misli kazanımlara ulaşmanızı sağlar. Bu nedenle yatırımcıların çoğu genellikle vade sonuna kadar sabit getirili evrakları portföyünde bulundurmaktadır. Ama yine de ihtiyaç halinde hızlı bir şekilde nakde çevrilebilmektedir.
Kamu kuruluşlarının ve özel şirketlerin çıkartmış oldukları sabit getirili menkul kıymetleri başlıklar altında incelemek gerekirse;

Devlet Tahvilleri

Vade süreleri 1 yıldan uzun olmak kaydıyla çıkartılan borç senetlerine tahvil denmektedir. Tahvil nedir, yatırımı hakkındaki detaylara buradan ulaşabilirsiniz. Devletin ve şirketlerin kendilerine kaynak yaratmak amacıyla ihraç ettikleri senetlere banka veya borsa piyasası aracılığıyla yatırım yapabilirsiniz. Devletlerin çıkartmış oldukları tahvillere, iç borçlanma senedi denir ve DİBS kısaltımı ile anılırlar. Hazine Müsteşarlığı tarafından çıkarılırlar. Bu tahviller devlet güvencesi altında olduğu için belirli tarihin sonunda faiz getiri ödeme yapılmasını garanti ederler. Bu nedenle birikimlerini güvenli bir şekilde değerlendirmek isteyenler, belirli vade aralığında devlete borç vererek, vade bitiminde anaparasını faiziyle birlikte alır. Tüzel kişiler devlet tahvillerine yatırım yapabilir.

Devletin garantisi altında bulunan DİBS’ler sabit getiriyi garanti ettiği için yatırımcıya her zaman güvenli gelmektedir. Bu nedenle talep fazla olduğu için likidite oranları da yüksektir. Böylece yüksek getiri imkanı da fazladır. 1 yıldan uzun süren vade aralığında emanet hesabında ücretsiz bir şekilde saklanmaktadır. İskontolu biçimde satışa sunulan kuponlu veya kuponsuz devlet tahvillerine yatırım yapabilirsiniz. Ödemeler, nominal değer üzerinden yapılmaktadır. Kuponlu iç borçlanma senetlerinde 3 – 6 ay ya da 1 yılda faiz ödemesi yapılırken, kuponsuz da belirlenen aralıkta ödeme yapılır. Devlet tahvili alımında bulunmanız için illa o ülkenin vatandaşı olmanıza gerek yoktur. Satışlar merkez bankaları tarafından gerçekleştirildiği için aracı kurumlar vasıtasıyla yabancı ülke devletlerinin de tahvillerine yatırım yapabilirsiniz.

Hazine Bonoları

Borçlanma senedi olan bonolar, tahvillerle çok fazla benzerdir. Bu nedenle de tahvillerle karıştırılmaktadır. Vade sürelerine bakarak sabit getirili menkul kıymetin bono mu tahvil mi olduğunu anlayabilirsiniz. Bono nedir, yatırımı nasıl yapılır gibi hususları bu yazıdan öğrenebilirsiniz. Çünkü bonoların elde tutulma süreleri minimum 2 aydır ve maksimum 1 yıldan fazla değildir. Kısa vadede parasını değerlendirmek isteyenler için bono alternatif yatırım araçlarının başında gelir. Özel şirketlerin veya kamu kuruluşlarının kısa vadede fon teminlerini karşılamak maksadıyla çıkartmış oldukları araçlar, portföydeki riskleri de dengede tutmada yardımcı olmaktadır. Bu nedenle riski yüksek olan araçların yanına ilave olarak eklenirler.

Devletin ihraç etmiş oldukları bonolar, hazine bonoları olarak anılmaktadır. Tahviller gibi yüksek likidite oranına sahip olduğu gibi vade süreleri boyunca ücretsiz olarak emanet hesaplarda saklanmaktadır. Ayrıca vergi oranlarının oldukça düşük olması avantajlıdır. Bu yüzden alternatif araçlar arasında en uygun olanlardan biridir diyebiliriz. Kazancın %10’u vergi masrafı olarak düşülmektedir. Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından ihraç edilen ve devletin fon ihtiyacını karşılamak amacıyla çıkartılan borç senetleri kısa vadeli olarak para kazanmayı mümkün kılmaktadır.

Repolar

Repo, yabancı bankalar öncülüğünde kullanılan, ardından ülkemizde de kullanmaya başlayan bono gibi kısa vadeli sabit getiri elde etmenizi sağlayan yatırım aracıdır. Repo işlemleri tahvil, bono ve diğer menkul kıymetler üzerinden yapılan yatırımlardır. Kısa vadede hem anapara hem de faiz kazancı elde edilmesini mümkün kıldığı için çoğunlukla tercih edilirler. Bu işlemler sadece bankalar aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Çok fazla türe sahip olan repo hakkında hangi türe yatırım yapmanız gerektiğini belirleyebilmeniz için bu yazıyı okumanızı öneririm. Aldığınız bilgiler doğrultusunda hedeflerinize ulaşabilmek için hangi türe yoğunlaşmanız gerektiğini belirleyebilirsiniz.

Bankalar repoların değerlerini önceden belirlenmiş bir fiyat üzerinden yatırımcılara satarlar ve vade bitiminde geri alarak ödeme işleminde bulunurlar. Bu sayede banka içi likit akışı da sağanmış olur. Yapılan işlemler akabinde yatırımcılara yatırım yaptıklarını belgelen makbuz verilir. Yani fiziki anlamda elinizde yatırım aracını bulundurmanıza gerek yoktur. Vade süresi dolduğunda makbuzu bankaya geri iade ederek, alım – satım arası farkına bakılarak hem anaparanızı hem de elde ettiğiniz kazancın hesabınıza aktarılmasını sağlayabilirsiniz. İşlem süresi boyunca yaptığınız yatırımlar Takasbank altındadır. Enflasyon ve faiz oranları ile doğru orantıda olan repo işlemlerinde makroekonomik göstergelerin olumlu yönde artmasıyla beklenenden daha yüksek getiri elde edilebilir.

Özel Sektör Tahvilleri

Özel kurumların veya anonim şirketlerin çıkartmış oldukları tahvillerin özellikleri DİBS’le aynıdır. Tek farkı devlete değil, şirketlere kaynak sağlanmasıdır. Bu hisse senetleri ile karıştırılan bir durumdur. Hisse senetleri şirkete ortalık hakkı tanırken, tahviller alacaklılık hakkı sağlar. Ayrıca senetlerden sabit getiri elde edilmez. Bunun nedeni şirketin değerinin artmasıyla piyasadaki değerinin de artacağıdır. Bu nedenle daha yüksek kazanç sağlamak isteyenler ve belli bir riski göze alanlar tarafından hisse senedi yatırımı tercih edilir. Tahvil yatırımı anaparayı garantilediği için daha güvenilirdir. Fakat faiz oranları ile ters etkide olduğu için oranların düşmesi veya yükselmesi kazanılan ek miktarı etkilemektedir. Tahvil yatırımı yaparak para kazanmak adlı yazımızı okuyarak konu hakkında ayrıntılı bilgilere sahip olabilirsiniz.

Türk lirası cinsinden işlem gören tahviller, iskontolu veya kuponlu olarak alacaklılık hakkı sağlayabilirler. Kamu kuruluşlarından farklı olmaları ihraççılarının banka ya da anonim şirket olmasıdır. Devlette olduğu gibi güvence olmamasına rağmen, güzel miktarda getiri sağladığı için şirket tahvillerine olan talep fazladır. Ek getiri oranı sabit menkul kıymet aracının çıkartıldığı tarihte belli olmaktadır. Bonolara göre daha yüksek getiri imkanı sunmaktadır. Çünkü yatırımların süresinin uzun olması avantajdır. Bu yatırım işleminde şirkete ortak olunmadığı için, şirketin kar veya zarar hesabından sorumlu olunmaz. Belirlenen tarihte belirlenen faiz getirisi elde edilir.

Özel Sektör Bonoları

Tahvillerde olduğu gibi devlet dışında özel şirketler aracılığıyla da bono çıkartılabilmektedir. Bu bonolara banka veya borsa aracılığıyla yatırım yapabilirsiniz. Bunun için aynı zamanda bir yandan da yatırım yaptığınız yerin mantığına göre hareket etmeniz gerekir. Örneğin, getirisi yükselen bonoyu istediğiniz zaman portföyünüzden çıkartarak paraya dönüştürebilirsiniz. Bunun için gerekli zamanları belirleyebilmeniz gerekir. Tahvil gibi faiz oranları ile zıt ilişkiye sahip olan bonolarda oranların takip edilmesi önemlidir. Böylece beklentilerinizi karşılayacağını düşündüğünüz zamanlarda likiditesi yüksek olduğu için bonoyu direkt paraya çevirip kazanç sağlayabilirsiniz.

Özel şirketlere kısa vadeli kaynak sağlamak amacıyla çıkartılan bonolarda da devlet güvencesi yoktur. Bu nedenle risk hazine bonolarına göre daha yüksektir. Elbette ki getiri ve risk oranları birbiriyle doğru orantıdadır. Risk ne kadar yüksek olursa, getiri de o kadar fazla olacaktır. Ama bu anlamda yatırımcılar paralarını kaybetmek istemezler. Bono yatırımı yaparak para kazanmak istiyorsanız; hem yatırım yapacağınız yerin mantığına uygun bir şekilde hareket etmelisiniz hem de finansal aracınızın özelliklerini çok iyi bilmelisiniz. Fiyat hareketliliği neden dalgalanmalı öğrenmelisiniz. Böylece birikimlerinizi bilinçli bir şekilde değerlendirebilirsiniz.

Bunların dışında sabit getirili menkul kıymetler de bulunmaktadır. Bunlar; gelir ortaklığı senetleri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası likidite senetleri, gelire endeksli senetler, banka bonoları, finansman bonoları, varlığa dayalı menkul kıymetler, kira sertifikaları ve varlık teminatlı menkul kıymetlerdir.

Sonuç olarak, sabit getirili menkul kıymetler çok fazla çeşide sahiptir. Yazımızda daha çok ülkemiz yatırımcıları tarafından sıklıkla kullanılan araçlar üzerinde durduk. Bilhassa tahvil, bono ve repo işlemleri birikimlerini güvenle değerlendirmek isteyen kişilerin tercihini oluşturmaktadır. Bu anlamda tahviller uzun, bono ve repo işlemleri ise kısa vadede ciddi anlamda kazanç sağlamayı mümkün kılan enstrümanlardır. Fakat elbette ki doğru zamanda doğru işlemi yapabilmek için bu enstrümanlar hakkında bilgi sahibi olmalısınız. Günlük takip etmeniz gereken konuları öğrenmelisiniz. Bu konuda aracı kurumlarının ücretsiz eğitim hizmetlerinden faydalanabilirsiniz. Demo hesaplarda alıştırma yaparak, fiyat hareketlerini inceleyebilirsiniz. Böylece edindiğiniz bilgiler ve kazandığınız tecrübeler sonucunda birikimlerinizi nasıl değerlendirmeniz gerektiği konusunda kendinizi yol haritası çizebilirsiniz.