Spekülasyon Nedir? Borsada Spekülasyon Ne Demek?

Piyasalardaki hareketler her zaman normal bir seyirde devam etmez. Bazen aşırı değerlendiği bazen de fazlasıyla çöktüğü gözlenir. Bu hareketler belli bir noktaya kadar dikkat çekmez. Ancak belli bir aşamadan sonra bu işte bir gariplik olduğu anlaşılır. İşte genellikle böyle durumlarda piyasada bir spekülasyon söz konusudur diyebiliriz.

Spekülatörler genellikle güçlü ve büyük yatırımcılardır. Dolayısıyla hem büyük risk alma hem de yaptıkları işlemlerle piyasayı hareket ettirme gibi özellikleri vardır. Elbette burada manipülasyon ile aralarında ince bir ayrım olduğunu da bilmelisiniz. Çünkü spekülasyon bir suç değildir. Manipülasyon ise suçtur. Manipülasyon ve spekülasyon nedir incelediğiniz zaman bu farkı açıkça görebilirsiniz.

Gelin şimdi spekülasyon nedir çok daha yakından öğrenelim:

Spekülasyon Nedir?

Piyasa koşulları değerlendirilmek suretiyle geleceğe yönelik fiyat tahminleri yapılmasına spekülasyon denir. Bu fiyat tahminleri yapılırken en önemli nokta, büyük bir riskin de alınıyor olmasıdır.

Bir finansal aracın fiyatı düşükken alıp, fiyat yükseldiğinde satmak bir spekülasyondur. Aslında bu yatırımların temel mantığıdır. Ancak spekülatörler bunu yaparken normal bir yatırımcıdan farklı olarak fiyatlar henüz düşükken ve bir yükseliş eğilimi göstermezken harekete geçerler. Diğer yatırımcılar ise spekülatörlerin bu hamlelerinden sonra piyasaya girme eğilimi gösterirler. Spekülatör ne demek detaylarıyla ele aldığımız yazıya göz atın. Aynı zamanda YTD ne demek öğrenmelisiniz.

Spekülasyon bir başka tanıma göre riskli varlıkların alınma ve satılma eylemi olarak da tanımlanır. Spekülatörler, daha fazla risk aldıkça olağanüstü getiriler elde etme şansına sahip olurlar.

Spekülasyon, bir yatırımcının bir sektör hakkında güçlü bir öngörüsü olduğu zaman işe yarar. Genellikle ilk tahminlerine doğru önemli bir hareketi tetikleme olasılıkları yüksektir. Yani spekülatör olaya girdikten sonra piyasa da beklentisi yönünde bir hareket gelişmeye başlar.

Sözlükte “Spekülasyon” Ne Demek?

Spekülasyon ne demek diye Türk Dil Kurumu sözlüğüne baktığımız zaman; ticarette vurgunculuk anlamına geldiği belirtilmektedir. Felsefe alanında ise kurgu olarak tanımlandığı görülüyor.

TÜBİTAK Bilim ve Toplum Başkanlığı Popüler Bilim Yayınları’nda Celali Yılmaz tarafından yapılan spekülasyon nedir tanımı ise şu şekildedir:

“Ekonomideki kullanımıyla spekülasyon, fiyatlardaki hareketlilikten yararlanarak alım – satım yapılması demektir. Finansal piyasalar açısından ise mevcut fiyatların aksi yöne hareket edeceği beklentisiyle işlem yapmaktır. Sermaye piyasaların spekülasyon, “yaygın kanaatin aksi yönde işlem yapma eğilimi” olarak tanımlanabilir.”

Borsada spekülasyon nedir diye incelediğimiz zaman ise riski görülen hisse senetlerinin spekülatif olarak anıldığı görülür. Spekülatif hisse senetleri, yüksek riskliyken potansiyel yüksek getiri imkanı da sunar. Özellikle fiyatı aşırı düşük olan hisseler bunlara örnektir. Bazı borsa spekülatörleri bu hisse senetlerinde günlük al sat yaparak gün içi dalgalanmalardan kâr etmektedir.

Spekülasyonun Özellikleri Nelerdir?

Spekülasyon ne demek sorusuna cevap verirken, yüksek risk alınarak fiyat tahminleri yapılmasından bahsetmiştik. İşte spekülasyonun en belirgin özelliği yüksek risk barındırmasıdır. Spekülatör denen kişiler, büyük bir risk alarak tüm varlıklarını ortaya koyarlar. Sonucunda hepsini veya büyük bir kısmını kaybedebilecekleri gibi yüksek bir kazanç elde etmeleri de mümkündür.

Spekülasyon için “yüksek risk eşittir yüksek getiri” tanımı yapmak hiç de yanlış olmayacaktır. Üstelik bunun kısa vadede yapılıyor olması da spekülasyonun bir diğer belirgin özelliğidir. Uzun vadede yapılan fiyat tahminleri yatırım olarak tanımlanırken, kısa vadeli fiyat tahminleri spekülasyon demektir.

Spekülatif hareketler için özellik niteliğinde sıralanabilecek diğer konular ise piyasanın işlem hacmini artırması ve likidite oranını yükseltmesidir. Aynı zamanda spekülasyon, yüksek getiri potansiyeline sahip enstrümanlarda ve piyasalarda yapılmaktadır. Buna bir örnek vermek gerekirse; genellikle hedging işlemleri dışında Forex piyasası spekülasyonun fazlaca yapıldığı bir ortamdır. Ancak borsadan uzun vadeli hisse almak yatırım olarak tanımlanır. Aynı şekilde kiraya vermek için bir ev almanız yatırımdır, ancak ev alıp satarak para kazanmayı beklemeniz spekülasyon olarak görülür.

Spekülasyonun bir diğer özelliği de kaldıraç kullanılmasıdır. Genellikle yüksek kaldıraç kullanılan işlemlerdir ve bu nedenle de yüksek risk barındırır.

Spekülasyon Çeşitleri Nelerdir?

Piyasalarda fiyat istikrarı bozucu ve sağlayıcı olarak farklı iki şekilde spekülasyon yapılabilmektedir. Her ikisi de fiyatların trend eğilim yönleri ile alakalıdır. Bu durumda spekülatörler iki farklı görüşe sahiptirler. Kimileri fiyatların istikrarlı bir şekilde ilerlemesini isterken, kimileri de dalgalı olarak hareket etmeleri gerektiğini savunur.

Şimdi bu görüşlere gelin hep birlikte bakalım:

İstikrar Bozucu Spekülasyon

Fiyatların dalgalı bir seyirde izlemesi gerektiğine inanan kişilerin uyguladığı bir spekülasyon çeşididir. Fiyatların dalgalı olması daha da değerinin artacağına ilişkin beklentilerin artmasını sağlar. Çünkü buna ilişkin olarak yatırımcıların talebinin artması beklenir.

Örneğin, altının değeri 2009 ve 2013 yılları arasında sürekli artan, yani finansal terim ile fiyatların boğa eğiliminde olmasıyla piyasalarda istikrar bozucu spekülasyonların yapıldığını örnek olarak gösterebilirim.

İstikrar Sağlayıcı Spekülasyon

İstikrar bozucu spekülasyonun tam tersi olan sağlayıcı spekülasyonda ise fiyatların istikrarlı olarak yükselip düşmesi gerektiği düşünülür. Yani fiyat farkları arasında aşırı bir fark görülmemesi amacıyla istikrar sağlayıcı spekülasyon yapılır.

Alım – satım arasında bir dengenin yakalanması amacıyla değer kaybeden aracın değeri yükselmesi için alım yönünde işlem yapılır. Böylece normalde değeri düşmesi beklenen aracın fiyatı yükselir. Böylece fiyat dengeli bir şekilde yükselmeye devam eder.

Spekülasyon Nasıl Yapılır?

John Maynard Keynes, “Spekülasyon, piyasanın nasıl hareket edeceğini önceden bilmektir,” demiştir. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere spekülasyon yapmak, fiyat hareketlerini önceden tahmin etme temeline dayalıdır.

Basit bir şekilde spekülasyon nasıl yapılır anlatmak gerekirse; kısa vadede düşük fiyata alınan bir hissenin, yatırımcının tahminleri doğrultusunda belli bir süre sonra yüksek fiyata satılmasıyla yapılır. Geleceğe yönelik fiyat tahminleri yapılırken; ülke ekonomisinin durumu, piyasanın seyri ve hissenin geçmiş hareketlerinin incelenmesi gerekir.

Spekülasyon yapmak ne demek diye incelemeler yaptığımız zaman; pair trade, swing trading, hedging ve grafik modellerini tanıma gibi birçok strateji kullanıldığı görülür. Aslında yatırım fonu dediğimiz enstrümanlar profesyonel yöneticiler tarafından bu teknikler kullanılarak değerlendirilir. Siz de bundan kolayca faydalanırsınız. Bu terimler biraz yabancı gelebilir, hemen kısaca açıklayalım.

Pair trade; korelasyonu yüksek iki finansal ürün arasında ortaya çıkan dalgalanmalardan faydalanmak için eş zamanlı olarak düşük performans göstermesi beklenenin satılması ve yüksek performans göstermesi beklenenin alınması şeklinde uygulanan bir alım/satım stratejisidir.

Swing trading ise yatırım araçlarının kısa ama belirsiz bir süre elde tutulduğu yatırım stratejisidir. Genellikle 1 aydan kısa süreyle elde tutulan enstrümanların kısa vadeli grafiklerinin incelenmesiyle pozisyon alındığı bilinmektedir.

Hedging ise riskten korunma anlamına gelir. Risk kaynağının belirlenerek farklı finansal ürünlerin bir arada kullanılmasıyla riskin minimize edildiği stratejidir. Bu tanımlar spekülasyon yapmak ne demek farklı fikirler edinmenize yardımcı olmuştur.

Spekülatör ne demek diye baktığımızda ise aşırı veya düşük değerli şirketleri belirleyen, şirketin sahip olduğu kısa vadeli faiz miktarını ve kazançlarını analiz eden, temel analiz konusunda oldukça yetenekli kişiler olduğu görülür. Bu konuda en ünlü isimlerden birisi de Jesse Livermore’dur. “Bir Borsa Spekülatörünün Anıları” isimli ünlü borsa kitabı Livermore üzerine yazılmıştır.

Eğer spekülasyon nasıl yapılır öğrenmek istiyorsak Jesse Livermore’un bu konudaki deneyimlerine göz atmakta fayda vardır. “How to Trade in Stocks” isimli meşhur kitabında spekülasyon yapma konusunda şu bilgilere değinmiştir:

• Asla ipuçlarına göre hareket etmeyin.
• Spekülasyon zor iştir.
• Spekülasyon yapmanız gerekenler zamanlar vardır ve yapmamanız gereken zamanlar vardır.
• Belirli bir hisse senedinde bir sonraki önemli hamlenin ne olacağına dair bir fikir oluşturun.
• Duruşlarınıza saygı gösterin.
• Kendi rehberinizi geliştirin.
• Tehlike sinyallerini tanımayı öğrenin.

Livermore kısaca bu 7 maddeyi spekülasyon yapmak olarak tanımlamıştır. Aynı zamanda spekülasyon yaparken yapılmaması gereken 3 kuralı da ele almıştır. Buna göre; bir hisse senedi çok yüksek göründüğü için satılmamalı ve hisse senedi önceki yüksek seviyesinden düştüğü için alınmamalıdır. Ayrıca kayıpları ortalama almamanız da gerekmektedir. Tüm bunları dikkate alarak borsaya nasıl girilir öğrenmek için daha fazlasına göz atın.

Spekülasyon Neden Yapılır?

En basit haliyle spekülasyon, kazanç elde etmek için yapılır. Sonuçta hiç kimse durduk yere büyük riskler alarak bir işleme girmez. Eğer giriyorsa da büyük bir kazanç beklentisi var demektir.

Borsada spekülasyon aslında iki yönlü bir faydaya işaret eder. Hem piyasadaki fiyatların oluşumunda etkilidir hem de kazanç fırsatları konusunda önemlidir. Özellikle kriz dönemlerinde uygulanan spekülasyonlar, kişilerin maddi zarara uğramasını önlerken kısa sürede yüksek bir kazanç fırsatı da doğurmaktadır.

Spekülasyon Örnekleri

Tarihin en ünlü spekülatörü ise George Soros’tur. Henüz Avrupa Birliği kurulmadan önce Avrupa Ekonomik Topluluğu sırasında ortak para birimine geçiş için Avrupa Parasal Sistemi uygulanmaya başlanmıştır.

1979 yılında uygulanan sistemde, üye ülkelerin paralarının birbirine karşı aşırı değerlenmesi veya zayıflamasının önüne geçilmek istenmiştir. Bunun için ülkelerin para birimlerinin birbirine karşı en fazla yüzde 2 düşüp yükselmesine izin verilmiştir.

İngiltere bu sisteme 1990 yılının Ekim ayında girmiştir. Sisteme yeni giren üyelere yüzde 6 esnek marjından yararlanma imkanı verilmiştir. İngiltere ise sterlini Alman markına sabitlemiştir. Ancak Almanya’da doğu ve batı birleşmesi döneminde işler karışmıştır.

Berlin Duvarı’nın yıkılma döneminde Almanya Merkez Bankası faiz artışına giderek markın değer kazanmasını sağlamıştır. Bu hamleyle birlikte diğer Avrupa paraları da sistem gereği değerlenmiştir. Ancak bu değer kazançlarının sürdürülebilir olmadığı da bilinmektedir.

Avrupa’da yaşanan gelişmelerle birlikte sistem zarar görmüş ve kayıplar peş peşe gelmeye başlamıştır. İtalyan lireti yüzde 7, İspanyol pesetası yüzde 6 düşmüştür. Avrupa Parasal Sistemi ise bu hareketlerin yanlış olmadığını savunmaktadır.

Bu durumu bir fırsat olarak gören George Soros, İngiliz sterlininin çok değerli olduğunu ve bunun sürdürülemeyeceğini dile getirmiştir. Bu nedenle sterline karşı satış pozisyonu almıştır. Alman markına karşı sterlinin düşeceğini öngören Soros, 10 milyar sterlin satmıştır. Bu büyük hacimli işlem piyasada panik satışlarını artırmış ve sterlin hızla değer kaybetmeye başlamıştır.

Tam bir kaos ortamı yaşanırken, İngiltere Merkez Bankası aynı gün iki kez faiz artırımı yapmıştır. Ancak sterlindeki düşüşü engelleyememiştir. Piyasaya 27 milyar sterlin veren merkez bankasına karşı Soros bir zafer kazanmıştır. Bu olayda Soros’un 1 milyar dolardan fazlasını kazandığı tahmin edilirken, İngiltere Merkez Bankası yaklaşık 3,5 milyar sterlin zarar etmiştir.

Soros bu işleminde herhangi bir suç işlememiştir. Mevcut piyasa koşullarına yönelik bir öngörüde bulunmuş, buna uygun bir pozisyon oluşturmuş ve kârını almıştır. Elbette büyük bir risk de almıştır; ancak yatırımının büyüklüğü piyasanın beklentisi yönünde hareketini tetiklemiştir.

Manipülasyon vs. Spekülasyon

“Manipülasyon ve spekülasyon nedir” diye ayrı ayrı incelemekte yarar vardır. İkisi birbirinden farklı konular olmasına karşın genellikle karıştırılmaktadır. İkisi arasındaki en bariz ayrım ise manipülasyonun suç olmasıdır.

Spekülasyonda ortama yanlış bilgi, yalan haber ve söylenti yaymak yoktur. Ancak manipülasyonda bunlar yapılarak fiyatlar yönlendirilir ve yatırımcıların kararları etkilenmeye çalışılır. Bu nedenle manipülasyon kesinlikle bir suç olarak tanımlanmıştır. Manipülasyon nedir detaylıca okumayı unutmayın.

Spekülasyon gelecek fiyat hareketlerini tahmin ederek kâr etmeye çalışmakken, manipülasyon piyasadaki fiyat hareketlerine müdahale edilmesi demektir. Dolayısıyla piyasa dolandırıcılığı olarak alınır ve hapis cezasına varan yaptırımları vardır.

Sonuç olarak, spekülasyon finans piyasalarında kullanılan bir terimdir. Bunu uygulayan usta yatırımcılara ise spekülatör denir. Spekülasyon yasaldır ve piyasanın likit akışının hızlanmasını sağlar. Öyle ki yapılan fiyat tahminleri sonucunda güzel miktarda getiriler elde edilebilmektedir. Fakat bunun için piyasayı detaylı olarak bilmek gerekiyor. Bu şekilde ileride yaşanacak olan hareketleri doğru olarak tahmin edebilirsiniz. Buna göre de doğru zamanları yakalayarak, yatırımlarınız sonucunda karlı çıkabilirsiniz.