İstihdam Maliyet Endeksi Nedir? Nasıl Yorumlanır?

Küresel piyasaların dalgalanmasına neden olan verilerden biri de istihdam maliyet endeksidir. Bu endeks, ücretler, maaşlar ve sosyal haklar dahil olmak üzere iş gücü maliyetindeki değişiklikleri ölçer.

Birçok ülkede iş gücü maliyetine ilişkin endeksler olsa da istihdam maliyet endeksi denildiğinde akla ilk gelen ABD’nin göstergesidir. Çünkü dünyanın en büyük ekonomisinde iş gücü maliyetleri ile büyüme oranlarının en kapsamlı ölçüsüdür.

Ücret enflasyonunun sinyalini veren ve ABD Merkez Bankası (FED) tarafından yakından izlenen veri; gayrisafi yurt içi hasıla, tarım dışı istihdam, işsizlik, faiz, enflasyon gibi öne çıkar.

O halde aşağıdaki başlıklarda istihdam maliyet endeksi nedir, nasıl yorumlanır, piyasalara etkisi nelerdir gibi soruların detaylarını ele alalım.

İstihdam Maliyet Endeksi Nedir?

İş gücü maliyetini ölçen endeksler, farklı ülkelerde farklı şekillerde hesaplanıp adlandırılabilir. Mesela Avrupa Birliği İstatistik Ofisi Eurostat tarafından birlik ve Euro Bölgesi için yayımlanan ilgili veri, iş gücü maliyeti endeksidir.

Yapılan anketler, iş gücü maliyetlerinin düzeyi ve bileşimi hakkında bilgi sağlar.

Küresel piyasalar tarafından takip edilen gösterge ise Amerikan ekonomisindeki işletmeler için iş gücü maliyetlerindeki değişiklikleri ölçen ABD istihdam maliyeti endeksidir.

Üç aylık bir gösterge olan endeks, ABD Çalışma Bakanlığı’na bağlı İşçi İstatistikleri Bürosu tarafından hazırlanmaktadır.

Finans sektörü tarafından geniş çapta izlense de aynı kurum tarafından açıklanan ve daha yaygın olarak alıntılanan tüketici fiyat endeksine (TÜFE) göre basında daha az yer almaktadır.

TÜFE, tüketici fiyatlarındaki enflasyonun bir ölçüsüdür. Fakat endeks, istihdam maliyeti değişikliklerinin artıp artmadığının bir göstergesi olarak kritik öneme sahiptir. Çünkü ücretlerin enflasyonunu ve işveren tarafından ödenen sosyal hakları ölçmektedir.

Öyle ki 2006-2014 yılları arasında FED Başkanı olarak görev yapan Ben Bernanke, endeksin önemini şu sözlerle ifade etmiştir:

ABD İşçi İstatistikleri Bürosu da istihdam maliyet endeksini şu ifadelerle açıklamaktadır:

“Ücretleri, maaşları ve toplam tazminatı tutarlı bir şekilde ele alan ve mesleğe, sektöre ve bölgeye göre düzenli alt seriler sağlayan tek işgücü maliyeti ölçüsüdür. Endeks, Federal Rezerv Yönetim Kurulu tarafından maliye ve para politikalarının etkilerini izlemek ve bu politikaları formüle etmek için kullanılır.”

Endeks, iki nedenden dolayı diğer işverenlerin ödediği ücretlere ayak uydurmak için ücret oranlarını ayarlamaya yönelik bir araç olarak özellikle çok uygundur.

Öncelikle oldukça kapsamlıdır. Yalnızca ücret ve maaşları değil aynı zamanda çalışanlara sağlanan faydalara ilişkin işveren maliyetlerini de içerir ve sivil ekonomideki neredeyse tüm çalışanları kapsar.

İkincisi, işgücü maliyetlerindeki saf değişimi ölçer yani farklı ücret ve tazminat düzeylerine sahip endüstrilerin ve mesleklerin göreceli istihdamındaki değişikliklerden etkilenmez.

Hem mevsimsellikten arındırılmış hem de düzeltilmemiş bazda yayımlanan endeks, bu yönüyle de doğru tespit yapmayı kolaylaştırmaktadır.

Ayrıca daha önce yayımlanan mevsimsellikten arındırılmış veriler de yayımlanma tarihinden itibaren 5 yıla kadar revizyona tabi tutulabilmektedir. Sonuçta endeks, her çeyreklik dönemde toplam çalışan ücretindeki değişimi ölçer ve her çeyreğin son ayında gerçekleştirilen işveren maaş bordroları anketine dayanır.

İstihdam Maliyet Endeksi Nasıl Yorumlanır?

İstihdam maliyet endeksi; ekonomistler, yatırımcılar, işverenler gibi çok çeşitli paydaşlar tarafından ekonominin durumunu takip etmek veya çalışanlara maaş tarifesi belirlemek için kullanılır.

Buradaki fikir, ücret baskısının enflasyonla birlikte artmasıdır çünkü ücretler, şirketlerin tüketicilere yönelik fiyatlarını artırmasından önce artma eğilimindedir.

Dolayısıyla endeksin belirli bir dönem için dikleşen bir trend çizgisi veya beklenenden daha büyük bir artış göstermesi, enflasyonist bir rüzgar olarak kabul edilir.

Ayrıca enflasyon arttıkça getiriler ve faiz oranları da yükselerek tahvil fiyatlarının düşmesine neden olur. Ekonomistler, endeksi işgücü maliyetlerindeki değişimi ve ekonominin sağlığını ölçmek için kullanıyor.

Yukarı yönlü bir eğilim genellikle güçlü ve büyüyen bir ekonomiyi temsil eder. Başka bir deyişle işverenler, ücretler ve yan haklar yoluyla kârlarını çalışanlarına aktarır.

İşletmeler ve federal hükümet, endeksi iki farklı nedenden dolayı kullanır. İşverenler zaman içinde ücret ve yan haklarda uygun ayarlamalar yapmak için endeksi gözlemler.

Endeksin bir önceki yıla veya çeyreğe göre yüzde 2 oranında artması durumunda, işveren işçilere eşdeğer bir zam verme eğiliminde olabilir. Bazı durumlarda işverenler en iyi yetenekleri çekmek için daha büyük bir zam teklif edebilir.

Ekonominin sağlığını ölçmek için gösterge endeksi izleyen FED gibi kurumlar, durumu göz önüne alarak hareket eder.

Mesela ekonomi aşırı ısındığında veya ücret artışı, enflasyonda bir artış sinyali verdiğinde yetkililere faiz artırma sinyali verebilir.

Elbette, istihdam maliyet endeksini doğru bir şekilde yorumlamak için diğer önemli makroekonomik veriler neler öğrenmek gerekir. Ardından büyük resmi görmeli ve analizleriniz doğrultusunda hamlede bulunmalısınız.

İstihdam Maliyet Endeksi Piyasaları Nasıl Etkiler?

FED’in para politikasını belirlemek için kullandığı temel ekonomik göstergelerden biri olan istihdam maliyet endeksi, piyasaları farklı yönlerde etkiler.

Diğer benzer indikatörlerde olduğu gibi beklenenden yüksek bir değer çıkması, dolar için pozitif, beklenenden düşük bir değer çıkması negatif etki yaratır. Dolara paralel yatırım araçlarında da benzer hareketler görülür.

Gecikmeli göstergeler arasında yer alan endekste artış, halihazırda hissedilir ekonomik ısınmaya işaret eder ve enflasyonda bir miktar artışın kaçınılmaz olduğunu gösterir.

Piyasalar da enflasyonda artış beklentisine göre hareket eder. Tahvil piyasası, endeksteki artışın, iş gücü maliyeti enflasyonuna yol açacağını düşünür ki bu enflasyonisttir.

Endekste ciddi bir büyüme oranı, aynı zamanda FED’in faiz oranını artırma olasılığını artırır ki bu da tahviller için olumsuzdur.

Endeks, özellikle de piyasa tahminlerinden belirgin farklılıklar göstermesi durumunda piyasaları hareketlendirebilir. Bir işletmenin ürünlerine olan talebin fiyat açısından nispeten esnek olmaması durumunda artan tazminat maliyetleri, çok büyük bir kurumsal gider oldukları için tüketicilere yansıtılabilir.

Beklenenden daha yüksek bir endeks okuması, doları yatırımcılar için daha çekici hale getirebilir, talebi ve potansiyel olarak değerini artırabilir. Tam tersi de geçerlidir.

Sonuç olarak, ABD tarafından açıklanan istihdam maliyet endeksi, ülke ekonomisinin durumunun ne yönde şekil alacağını gösterdiği gibi finansal enstrümanların değerini de etkiler.

İş gücü maliyeti değişiklikleri ve enflasyonla olan ilişkisinin yanı sıra FED politikasına etkisi nedeniyle piyasalar için fazlasıyla önemlidir. Veriyi anlamak, yatırımcıların daha bilinçli kararlar almasına ve volatil piyasada riskleri daha iyi yönetmelerine yardım etmektedir.