Sermaye Artırımı Nedir, Nasıl Yapılır?

Borsada işlem gören hisse senedi fiyatlarını etkileyen hususlardan biri de sermaye artırımıdır. Bu nedenle birikimlerini senetler üzerinden değerlendirmek isteyenlerin bu konuyu bilmesi ve işlemlerini buna göre yürütmesi gerekir. Bilinçli yatırımcılar bu durumun farkında oldukları için yatırım yapıp yapmamaya araştırmaları sonucunda karar verirler. Çünkü sermaye artırımı adı verilen hususla karşılaşıldığında hisse senedinin değeri belirsizleşmektedir. Bu da direkt olarak kar – zarar ile bağlantılıdır. Bu yüzden kıymetli
evraklar üzerinden alım – satım yapacaksanız, bu konuyu bilmenizde fayda vardır.

Şirketler belirli durumlarda veya zorunlu nedenlerden dolayı sermaye artırımı yoluna gidebilirler. Bu durum şirkete yarar sağlarken, bazı zamanlarda yatırımcılar için dezavantaj oluşturur. Çünkü sermaye artırımı yapıldığında hisse senetlerinin değerlerinde yaşanan dalgalanmalar daha da artacaktır. Bu da bu hususu öngöremeyen yatırımcıların zarar etmesine neden olacaktır. Bu yüzden yatırım yapacağınız şirketin bilançolarını ve mali yönde almış oldukları kararları bilmeniz gerekiyor. Bu kararlar, bilançoda görülen tutarsızlıklar veya dengeli ilerleyişler senetlerin değerinin gelecekte ne şekilde değişeceği hakkında fikir edinmenizi sağlar. Sermaye artırımı yaşandığı sırada kısa vadeli olarak fiyatlarda aşırı tutarsızlıklar görülür. Bu nedenle yatırımların uzun vadede yapılması yatırımcılar için daha avantajlı ve güvenilirdir.

Peki, sermaye artırımı nedir, yatırımcılar için bu durum neden önemlidir, nasıl yapılır gibi soruları yanıtlandırmak istiyorum:

Sermaye Artırımı Nedir?

Sermaye artırımı bir şirketin kaynaklarını artırması için tercih edilen yoldur. Fakat bu hususta hisse senetlerinin bedellerinin hepsinin ödenmiş olması gerekiyor. Geriye kalan tutar üzerinden sermaye artırımı yapılabilmektedir. Ya da dönem içinde yatırımcılara ödenen kar payları ile de sermayeyi artırma yoluna gidilebilmektedir. Bu sayede kişiler temettüleri almayıp, senetlerdeki payının artmasını sağlamaktadır. Temettü nedir, nasıl hesaplanır öğrenmek için bu yazıyı okumanızı öneririm. Alım – satım farkı ve temettülerden iki türlü kazanç sağlandığı için hisse senetleri yatırımcılar için iyi bir gelir kaynağıdır. Bu konuda doğru şirketin seçilmiş olması gerekiyor. Doğru şirketten kastım karlılık oranını arttırarak değerini zaman içinde katlamasıdır. Bu sayede de senetler de değer artışı yaşayacaktır.

Şirketler zorunlu veya serbest olarak sermaye artırımına gidebilirler. Serbest olarak artırım yolunu seçenler kendilerine kaynak yaratarak farklı sektörlere yönelebilecekleri gibi şirketi büyütme yolunu da tercih edebilirler. Zorunlu nedenlerde ise bunun sebepleri çok daha farklı olabilmektedir. Örnek vermek gerekirse; şirketin mali durumu zora düşmüş olabilir. Bu yüzden de yatırılan tutar asgari sermaye sınırının altında kalmış olabilir. Bu durum şirketin itibarını zedeleyeceği gibi senetlerinde değerinin düşmesine sebep olacaktır. Bu nedenle sermaye artırımlarının ne amaçla yapıldığını bilmeniz gerekiyor. Bu amaçta genel kurulun açıklamalarını dikkate almalısınız. Çünkü artırımlar kurulun kararı doğrultusunda gerçekleştirilir. Senetlerin sağlamış olduğu haklardan faydalanarak, şirket hakkında bilgilere sahip olabilirsiniz. Sermaye artırımları bedelli ve bedelsiz olmak üzere farklı iki şekilde yapılır.

Şimdi bu hususların üzerinde durmak gerekirse;

Bedelli Sermaye Artırımı

Bedelli sermaye artırımı şirketlerin kendilerine kaynak yaratmak amacıyla ortaklarından belli bir para toplayarak hisselerin piyasa değerini artırmak amacıyla yapmış oldukları işlemlerdir. Bu işlemler o şirketin senetlerine sahip olan yatırımcılardan belli bir bedel alınarak yapılır. Bu bedel hisse senetlerinin nominal değerinden daha yüksektir ve ilk olarak rüçhan hakka sahip olan yatırımlar tarafından kullanılır. Şartlarda aksi bir durum belirtilmemiş ise yeni yatırımcılar da bedelli sermaye artırımına katılabilmektedir. Bu işlemler yapılmadan önceki paylar sabit kalmaktadır.

Şirketin sermayesine artırmasına rağmen payların sabit kalması senetlerin değerlenmesine bağlıdır. Örnek vererek açıklamak gerekirse; x şirketinin sermayesinin 2.000.000 TL olduğunu varsayalım ve % 100 bedelli sermaye artırımına gittiğini, bunu halka arz ettiğini düşünelim. Şirkete daha önce ortak olan yatırımcıların ellerindeki miktar kadar senedin satın alındığını düşünelim. Bu durumda ilk baştaki ortaklık yüzdeleri korunmaktadır. Çünkü lot adedi artmaktadır. Lot bedeli 1000 TL iken artışından sonra 2000 TL olur. Bu sayede de artışların yüzdesi korunur.

Elinde belli bir miktar senede sahip olan yatırımcıların sermaye artırma katılımında öncelikli konuda olmalarının nedeni rüçhan hakkıdır. Çünkü bu hak öncelik tanır. Sermayenin artırılış amacına göre bu yatırımcılara avantaj sağlar. Ortak olduğunuz şirketin bu yola başvurup vurmadığını hissenin kodunun yanında yazan “r” harfinden anlayabilirsiniz. Böyle bir durumda sermaye artırımına katılabilirsiniz. Ya da hissenizi elden çıkartabilirsiniz. Belli bir süre içinde rüçhan hakları kullanılmaktadır. Bu süre 2 ayı aşmamaktadır. Bu nedenle hakkınızı belirlenen süre içerisinde kullanabilirsiniz. Kullanmadığınızda diğer yani yatırımcılar senede sahip olarak sermaye artırımına katılabilirler.

Bedelsiz Sermaye Artırımı

Bedelsiz hisse senetlerinde yatırımcılardan bedel alınmadan şirkete kaynak yaratmak için yapılan işlemlerdir. Bedelli sermaye artırımlarından farkı şirketin piyasa değerinin değişmiyor olmasıdır. Çünkü burada ekstra para talep edilmemektedir. Bedelsiz hisse senedi alım – satım hakkı sınırlandırılmamıştır. Bu işlemler sonucunda sadece şirketin ödenmiş sermayesi değişmektedir. Hisselerden belli bir bedel alınmadan ortaklara pay edilme işlemine verilen isim bedelsiz sermaye artırımıdır.

Bu artışların sonucunda şirketin piyasa değeri değişmemesine rağmen yatırımcıların ellerinde paylar artar. Fakat senetlerin değerleri de aynı oranda düşer. Örneğin, elinizde bulunan senedin değeri 10 TL ve şirket % 50 oranında bedelsiz sermaye artırımı yaptı. Bu durumda şirkete yeni ortak olmak isteyen kişiler artışların sonucunda aynı oranda senetlerin değer kaybetmesi üzerine 5 TL ile alımda bulunurlar. Bu durumda eski yatırımcıların senet payları iki katına çıktığı anlaşılmaktadır.

Şirketlerin bedelsiz sermaye artırımına gitmelerindeki amaç ödenmemiş sermayeyi biriken kaynaklara dahil etmek istemesidir. Bu nedenle de bedelsiz sermaye artırımı yapılmaktadır. Şöyle ki şirketin piyasadaki değerini 1.000.000 TL olarak düşünün ödenmemiş sermayesini ise 250.000 TL olduğunu varsayın. Bu artırımlar sonucu şirketin piyasa değeri değişmiyor olsa da ödenmemiş sermaye miktarı eklenir. Sonucunda da yapılan artırım kadar yüzdesel büyüme yaşanır.

Sermaye Artırımı Nasıl Yapılır?

Sermaye artırımı bahsettiğim gibi finansal kaynak temini için yapılır. Borsada işlem gören hisse senetlerinin fiyatlarında meydana gelen değişmelerden bahsedeceğim için daha çok Anonim şirketlerin sermaye artırımı işlemlerini nasıl yaptıklarının üzerinde durmak istiyorum. Anonim şirketler biliyorsunuz ki belli bir sermayeye sahiptir ve paylarının eşit bir şekilde bölünmüştür. Borsada halka arz edilen senetler, Anonim şirketler tarafından çıkartılmaktadır. Piyasada işlem görebilmeleri için SPK’nin şartlarına uygun olmaları gerekir. Uygun bulunanlar borsaya kayıt olarak alım – satıma konu olurlar.

Sermaye artırımı işlemleri sadece üst düzey yöneticiler tarafından alınmamaktadır. Bu karar genel kurul toplanarak gerekçeleri ile açıklanmaktadır ve oylamaya sunulmaktadır. Kişi sayısının toplamına göre oylar 2/3 ve üzeri bir orana tekabül ettiğinde sermaye artırımı yapılma kararı alınmış olur. Bu karar Türk Ticaret Kanunu’nun belirtmiş olduğu hükümlere uygun bir şekilde alınır. Bu hususta artışın hangi oranlarda yapılacağı, hangi yatırımcıların öncelikli olacağı gibi hususlarda buna uygun bir şekilde işlemektedir. Gerekli konular masaya yatırılarak, alınan kararlardan sonra uygulamaya geçilmektedir.

Gerekli işlemlerin başlatılabilmesi için Sermaye Piyasası Kurulu’nun da onayı alınması gerekiyor. Çünkü borsa biliyorsunuz ki SPK’nin düzenlemelerine ve denetlemelerine tabii tutulan yasal piyasadır. Bu nedenle işlem gören araçlardaki değişiklik SPK’nin onayını almalıdır. Bu konuda şirketin ödenmemiş sermayeye sahip olması gerekmektedir. İzin alındıktan sonra bu işlemler ülkemizin takas ve saklama merkezi olan Takasbank AŞ.’ye bildirilmesi gerekir. Bir diğer bilinmesi gereken husus ise sermaye artırımı yaparken kullanılacak iç kaynakların değeridir. Bunların değerleri yetkili kişiler tarafından hesaplanmaktadır. Gayrimenkullerde bu artırım içerisinde sayılabilmektedir. Fakat bunun için uygun şartları taşımaları gerekir. Bu şartlar TTK’de belirtilmiştir. Yatırımcılar için önemli olan hususlar bunlar değildir. Artırımların hisselere ne yönde etki yapacağıdır. Bu nedenle bu hususları ele almak istiyorum:

Sermaye Artırımı Hisse Senetlerinin Değerini Nasıl Etkiler?

Sermaye artırımı hisse senetlerinin değerlerini olumlu veya olumsuz bir şekilde etkileyebilmektedir. Bu kapsamda artırımıların yanı sıra bilanço aktif pasif kalemlerinde yaşanan değişmeler önemlidir. Aynı zamanda aynı sektörde yer alan şirketlerin değerleri de hisselere etki etmektedir. Bu nedenle senetlerinin değerlerinin artıp artmayacağı yöndeki tahminleri yapabilmek için piyasa takibi yapılması gerekir. Ardından da analizlerle bu takip işlemlerinin yorumlanması şarttır. Çünkü sermaye artırımları kısa süreli bir etki yaratır. Bu etkiyi tahmin etmek için belli bir deneyime sahip olmanız gerekir. Bunun sebebi x, y, z, t şirketinin yapmış olduğu artırımların sonuçlarının birbirinden farklı olmasıdır.

Sonuç olarak, şirketlerinin kendilerine finansal anlamda kaynak bulmak için seçmiş oldukları yollardan biri de sermaye artırımıdır. Bu işlem senetlerin değerinde kısa süreleri aşırı iniş çıkışlar yaşanmasına neden olur. Bu yüzden bu durumun yapacağı etkilerin doğru olarak tahmin edilmesi gerekir. Bunun için de belli bir deneyime ve tecrübeye sahip olmanız şarttır. Birkaç deneyimden sonra bu yöntemin sonucunda ne gibi bir etki ile karşılaşacağınıza karar verebilirsiniz. Böylece hedefleriniz doğrultusunda işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz. Sonucundan da beklentilerinizi karşılayabilirsiniz.