Regülasyon, birçok yerde karşımıza çıkan kelimelerdendir. Özellikle ekonomiyle ilgilenenlerin sıklıkla karşısına çıkan bu kavramın ne olduğu merak edilmektedir. Regülasyon nedir sorusunun yanıtı Türk Dil Kurumu tarafından “düzenleme ve ayarlama” olarak verilmiştir. Sözcük, Fransızca “régulation” kelimesinden gelmiştir.
Düzenleme ve ayarlama olarak tanımlanan kavram, elbette çok daha geniş kapsamlıdır. Hem finans hem gündeme ilişkin haberlerde sürekli kullanılan regülasyon hakkında söylenecek çok şey vardır.
İşte ekonomide regülasyon nedir, regüle etmek ne anlama gelir, neden önemlidir gibi konularda merak edilen bilgiler:
Regülasyon Nedir?
Ekonomide regülasyona detaylıca geçmeden önce kelimenin kullanıldığı başka alanları kısaca ele alalım. Çünkü regülasyon nedir sorusu farklı alanlarda, farklı karşılıklar bulmaktadır.
Özgür Sözlük’te regülasyon, karmaşık sistemlerin bir dizi kural ve eğilime göre yönetimi olarak açıklanır. Sistem teorisinde, bu tür kurallar biyolojinin ve toplumun çeşitli alanlarında mevcuttur. Ancak terim bağlama göre biraz farklı anlamlara sahiptir.
Biyolojide, gen regülasyonu ve metabolik regülasyon, canlı organizmaların çevrelerine uyum sağlamasına ve homeostazı sürdürmesine izin verir.
Hükümette, tipik olarak regülasyon, birincil mevzuatı uygulamak için konunun uzmanları tarafından hazırlanan devredilen mevzuatın hükümleri anlamına gelir.
İş dünyasında, endüstrinin kendi kendini regüle etmesi, endüstrilerin daha az devlet müdahalesi ile kurallar koymasına ve uygulamasına izin veren kendi kendini düzenleyen kuruluşlar ve ticaret birlikleri aracılığıyla gerçekleşir.
Psikolojide, self regülasyon teorisi, bireylerin hedeflere ulaşmak için düşüncelerini ve davranışlarını nasıl düzenlediğinin incelenmesidir. Gördüğünüz gibi regülasyon, farklı alanlarda farklı anlamlar ifade edebilmektedir.
Ekonomide Regülasyon Nedir?
Regülasyonun, tek bir kavrama indirgenemeyecek çeşitli anlamlara sahip olduğunu paylaştık. Kamu politikası alanında regülasyon, tipik olarak uygunluğun izlenmesi ve uygulanması için bazı yetkili mekanizmaların eşlik ettiği, hedeflenen kuralların ilan edilmesini yansıtır.
Buna göre örneğin Amerika Birleşik Devletleri’nde regülasyon çalışması, onu uygulayan bağımsız kurumların incelenmesi ile eşanlamlı hale gelmiştir.
Politik ekonomide, devletin ekonomiyi yönlendirme girişimine atıfta bulunur. Ya dar anlamda özel işletmelerin davranışları üzerinde ekonomik kontrollerin dayatılması olarak tanımlanır ya da daha geniş olarak vergilendirme veya ifşa gereklilikleri gibi diğer hükümet araçlarını içerir.
İki şekilde de regülasyon, devletin özel faaliyetlere müdahale etme girişimine odaklanır.
Kavramın en sık bağdaştırıldığı ABD’de regülasyon; hükümetin piyasa ekonomisini etkilemesinin önemli bir yoludur. Hükümet düzenlemelerinin kapsamı çok geniştir ve ekonominin tüm sektörlerine ve günlük hayatın her yerine ulaşır.
Merriam-Webster sözlüğü, regülasyonla ilgili; “bir şeyin nasıl yapılması gerektiğini söyleyen resmi bir kural veya yasa” tanımını yaparken regülatör akademisyen Susan Dudley ile Jerry Brito şöyle açıklamada bulunmuştur:
“İdari yasalar veya kurallar olarak da adlandırılan regülasyonlar, federal hükümetin yasaları ve ajans hedeflerini uyguladığı birincil araçlardır. Bireylerin, işletmelerin ve diğer kuruluşların neler yapıp yapamayacaklarına ilişkin özel standartlar veya talimatlardır. Piyasa ekonomilerinin verimli çalışması için açık kurallara ihtiyacı vardır.
Mülkiyet haklarını ve oyunun kurallarını tesis edip uygulayan yasal bir çerçeve olmadan, serbest girişim sistemimiz var olamazdı. Yürütme organının çıkardığı regülasyonlar hayatımızın her alanını etkiliyor. Regülasyonlar, uyandığınız andan uykuya daldığınız ana kadar yaptıklarınızı etkiler. Yine de çoğu insan, düzenlemelerin etkisi veya bunların üretiliş süreci hakkında çok az şey bilir.”
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) düzenleyici politika konusunda yayımladığı bir raporda regülasyonların, ekonomilerin ve toplumların düzgün işleyişi için vazgeçilmez olduğunu belirtmiştir.
Çünkü regülasyon; vatandaşlar, iş dünyası, hükümet ve sivil toplum için oyunun kurallarını belirler. Piyasaların temelini oluşturur, vatandaşların haklarını ve güvenliğini korur, aynı zamanda kamu mal ve hizmetlerinin sunulmasını sağlar.
Bununla birlikte maliyetsiz değildir. Düzenlemeler, güncelliğini yitirdiklerinde veya politika hedeflerine ulaşılmasıyla tutarsız sonuçlandığında, istenmeyen maliyetlere yol açabilir.
OECD, bu noktada şu ifadelerle dikkat çekmektedir:
“Kısmen kötü tasarlanmış düzenleyici rejimlerden ve mevcut regülasyonların eşit olmayan şekilde uygulanmasından kaynaklanan 2008 mali krizi ve ardından gelen ve devam eden ekonomik gerileme, düzenleyici başarısızlığın potansiyel sonuçlarını açık bir şekilde göstermektedir.”
Tüm bu bilgilerin yanı sıra teoride regülasyonun başlıca ekonomik gerekçeleri ve rolü oldukça nettir. Bunlar:
- Gerçek maliyet ve faydaların piyasa fiyatlarına doğru şekilde yansıtılmadığı piyasa başarısızlıklarını ele almak,
- Ekonomik büyümeyi artırma amacıyla; giriş engellerini azaltmak için oyun alanını eşitlemek, daha fazla rekabeti ve yeniliği teşvik etmek ve dar görüşlülükle mücadele etmek,
- Tüketici, işçi ve yatırımcı güvenliğini, ürün ve hizmetlere ilişkin bilgilerde şeffaflığı ve net faydaların adil dağılımını sağlamak.
Sonuçta ekonomik regülasyon, yasa yoluyla devlet idari kurumları tarafından ilan edilen bir dizi kısıtlama veya kural anlamına gelir. Bu kurallar, bir yaptırım veya para cezası tehdidiyle desteklenir.
Devlet regülasyonunun temel amacı, piyasa başarısızlıklarını, başka bir deyişle piyasaların üretimi verimli bir şekilde organize edemediği veya tekelleşmenin çıktığı durumları önlemektir.
Regüle Etmek Nedir?
Regüle etmek, bir kural, yöntem veya ilke ile kontrol etmek veya yönlendirmek anlamına gelir. Yani bir kurum ya da hükümetin, belirli bir amaç doğrultusunda kurallar çıkarması o alanı regüle etmesi demektir.
Mesela; ABD ekonomisinde regüle eden bazı önemli sektörler; ulaştırma endüstrileri, kamu hizmetleri, iletişim, ilaçlar ve gıdadır.
İş gücü piyasaları, sağlık hizmetleri pazarları, bankacılık ve finans sektörü de regüle edilen alanların başında gelmektedir.
ABD’nin yanında diğer birçok hükümet regülasyon kapsamında antitröst (veya rekabet) politikalarında düzenlemeler yapar. Kısaca belirli bir alana yönelik düzenleme eylemi, regüle etmek olarak tanımlanır.
Regüle Ürün Ne Demek?
Belli kurallar kapsamında düzenlenen ve üzerinde ayarlamalar yapılan kıymetler ile ürün ve hizmetlere regüle ürün denilir. Bir ürünün ticarileştirilmesine ne zaman ve nasıl izin verildiğini bir hükümet yetkilisi belirlerse, bir ürün düzenlenmiş kabul edilir.
Regüle edilmiş ürünler, uygunluk gerekliliğini tanımlayan teknik düzenlemelere tabi olan, yüksek riskli ve orta riskli ürünleri içeren ürünlerdir. Düzenlemeye tabi olmayan ürünler, herhangi bir teknik düzenlemeye tabi değildir ve düşük riskli ürünleri içerir.
Regülasyon Örnekleri
Ekonomik regülasyon, hükümetin özel şirketleri kontrol etmek-düzenlemek ve emtia fiyatlarını yönlendirmek için başlattığı yasaları kapsar. Hükümet, piyasaya kimin girebileceğini belirlemek için giriş kontrolleri yoluyla ekonomiyi kontrol eder.
Ayrıca para ve maliye politikaları aracılığıyla ekonomik faaliyetleri de etkilemektedir. Para politikası, bir ekonomideki para arzı seviyesini ve nasıl arz edildiğini kontrol eder. Maliye politikası, hükümetin gelirlerini ve vergilere bağlı politikaları nasıl harcadığını düzenler.
Ekonomik regülasyon örnekleri arasında ABD Merkez Bankası’nın (FED) zorunlu karşılıkları belirlemek için bankalar üzerindeki kontrolü ve çalışanların asgari ücretini belirlemek için ücretleri düzenlemesi gösterilebilir.
Düzenlemeler, devlet tarafından ekonomik ve sosyal amaçlara uygun olacak şekilde yapılır.
Tekelleşme önüne geçmek amacıyla yapılan düzenlemeler, kura müdahaleler, asgari ücret belirlemesi, yatırımlar için teşvik uygulamaları gibi adımlar; regülasyon örnekleridir.
Regülasyon ve Deregülasyon Politikası
Regülasyon, bir sektördeki veya birden çok sektördeki örgütsel davranışı kanun gücüyle yönetmek için resmi kurallar oluşturur.
Deregülasyon ise belirli bir endüstride, genellikle endüstri içinde daha fazla rekabet yaratmak için yürürlüğe giren hükümet gücünün azaltılması veya ortadan kaldırılmasını ifade eder.
Deregülasyon taraftarları, zorba mevzuatın yatırım fırsatlarını azalttığını ve ekonomik büyümeyi engellediğini ve yardımcı olduğundan daha fazla zarara neden olduğunu savunurlar.
Deregülasyon, yeni işletmelerin pazarlara girmesine yönelik kısıtlamaları ortadan kaldırarak yatırım fırsatlarını artırmak ve rekabeti artırmayı hedefler.
Artan rekabet yeniliği teşvik eder ve şirketler pazarlara girip birbirleriyle rekabet ettikçe tüketiciler daha düşük fiyatlardan yararlanabilir. Regülasyonlara uymak için kaynakları ve sermayeyi kullanma ihtiyacını azaltmak, şirketlerin araştırma ve geliştirmeye yatırım yapmasına olanak tanır.
İşletmeler zorunlu kısıtlamalara uymaya gerek kalmadan, yeni ürünler geliştirecek, rekabetçi fiyatlar belirleyecek, daha fazla işgücü istihdam edecek, yabancı ülkelere girecek, yeni varlıklar satın alacak ve düzenlemelere uymaya gerek kalmadan tüketicilerle etkileşime girecektir.
Deregülasyon, ekonomik büyümenin gelişmesine yardımcı olabilir. Firmaların işlerini istedikleri gibi yürütmelerine izin vererek daha verimli olabilecekleri düşünülmektedir.
Şirketin regülasyona uyum sağlamak için yasal ücret ödemesi gerekmediğinde, iş gücüne veya yeni ekipmana yatırım yapmak için kullanılabilecek daha fazla sermayesi olur. Havayolları ve telekomünikasyon gibi sektörlerde deregülasyon rekabeti artırmış ve tüketiciler için fiyatları düşürmüştür.
Aynı zamanda deregülasyon yürürlüğe girdikçe, giriş engelleri azalır. Yeni işletmelerin çok fazla ücreti veya düzenleyici hususları yoktur, bu nedenle pazarlara girmek daha ucuzdur. Tüm bu faktörler verimliliğin teşvik edilmesine yardımcı olabilir ve artan ekonomik büyümeye yol açabilir.
işlem yapmak için
GCM Yatırım
yanınızda!
Paratic Haber
Paratic Piyasalar
