Ekonomi terimleri arasında en çok merak edilenler arasında yer alan dezenflasyon; fiyat artış hızının, diğer bir ifadeyle enflasyon oranının zaman içinde azalmasıdır. Yüksek enflasyondan düşük enflasyona geçiş sırasındaki düşen enflasyon sürecini yansıtan kavram, enflasyonda artış trendinin tersine dönerek aşağı yönlü hareket etmesi demektir.
Orijinali “disinflation” olan ekonomi terimi, sıklıkla deflasyon ile karıştırılmaktadır. Ancak ikisi, farklı durumları ifade etmektedir.
Dezenflasyon kavramı, mal ve hizmet fiyatlarının genel seviyesindeki sürekli düşüş demekken deflasyon piyasada fiyatların belirli bir zaman aralığında sürekli düşüş göstermesi durumudur.
Dezenflasyon nedir, dezenflasyon ile deflasyon arasında farklar nelerdir kısaca ele aldığımıza göre şimdi konunun detaylarına geçelim. İşte son dönemin en çok araştırılan ekonomi kavramlarından dezenflasyon hakkında merak edilenler:
Dezenflasyon Nedir?
Fiyat enflasyonunun hızının geçici olarak yavaşlamasıdır ve enflasyon oranının kısa vadede marjinal olarak düştüğü durumları tanımlamak için kullanılır. Dezenflasyon ne demek sorusunun yanıtı özgür ansiklopedide karşımıza şu şekilde çıkıyor:
“Deflasyon, genel olarak piyasada fiyatların belirli bir zaman aralığında sürekli düşüş göstermesi durumudur. Enflasyonun tersidir. Bunun yanında enflasyon durumundan fiyat yükselişini durdurmayı ya da yavaşlatmayı veya enflasyon eğilimi karşısında fiyatları düşürmeyi öngören iktisat siyasetidir.”
Dezenflasyonda, fiyatlar fiilen düşmediğinden ve enflasyonun düşmesi genellikle yavaşlayan bir ekonominin başlangıcına işaret etmediğinden, enflasyonda gerileme sorun olarak görülmez.
Aynı zamanda bir hükümetin para arzını artırarak ekonomiyi canlandırması durumunda ortaya çıkan reflasyonun tersi olarak kabul edilir. Ekonomik daralmayı temsil ettiği ve ekonominin aşırı ısınmasını engellediği için sağlıklı bir enflasyon düşüşü olan dezenflasyon gereklidir.
Bu nedenle, dezenflasyon olguları nadir değildir ve sağlıklı ekonomik dönemlerde normal olarak görülür. Enflasyonun düşürülmesi, kazançlarını biriktirme eğiliminde olan insanlar gibi, nüfusun birçok kesimine fayda sağlar.
Dezenflasyonu hala ilerlemekte olan ancak gaz pedalını gevşeten bir araba gibi düşünebilirsiniz.
Dezenflasyon, enflasyon oranındaki düşüş ile karakterize edilen, genel fiyat seviyelerinin artışında belirli bir süre boyunca yavaşlamayı ifade eden, ancak pozitif bir enflasyon oranını koruyan ekonomik bir olgudur.
Richmond Fed, dezenflasyonla ilgili bu durumu şöyle açıklamaktadır:
“Yavaşlayan ama yine de ileriye doğru ilerleyen bir koşucu gibi, enflasyon düştüğünde, fiyatlar eskisinden daha yavaş bir oranda artmaya devam edebilir.”
Dezenflasyonun iyi veya kötü bir haber olabileceğini belirten Richmond FED, 1990’ların sonlarında enflasyonu düşük tutmaya yardımcı olan üretkenlik ve teknolojideki artışlardan geliyorsa, bunun iyi bir şey olacağını savunuyor.
Ancak bazı dezenflasyon durumları, deflasyon riski yarattığı için tehlikeli görülmektedir. Yani dezenflasyon deflasyona dönüşürse, o zaman problem teşkil eder.
Dezenflasyonun Nedenleri Nedir?
Dezenflasyon tanımının ardından nedenlerinden bahsetmek gerekir.
Dezenflasyona ne sebep olur sorusuna verilebilecek yanıtlar arasında birkaç temel neden vardır. Dezenflasyona genellikle daraltıcı para politikasıyla azalan para arzı, örneğin artan faiz oranları neden olur.
Ayrıca resesyonun yanında üretkenlik ve teknolojideki gelişmelerden de kaynaklanabilir. Enflasyona para arzındaki bir artışın neden olduğu düşünülürse, dezenflasyona para arzındaki bir azalmanın yol açması şaşırtıcı olmaz.
Para arzındaki azalma, daha sıkı bir para politikasından kaynaklanabilir.
Bu genellikle enflasyonun kabul edilebilir bir aralığın üzerine çıkmaya başladığı ve merkez bankasının enflasyonu durdurmaya çalışmak için yeni politikalarla yanıt verdiği bir durumdur.
Böyle bir durumda merkez bankası yetkililerinin asıl kaygısı hiperenflasyondur. Banka enflasyonu düşürme planında başarılı olursa, o zaman dezenflasyon gerçekleşmelidir.
Para arzındaki daralmanın yanında ekonomik durgunluk (resesyon) da dezenflasyon nedeni olabilir.
Çünkü bir durgunluk içindeysek, bir işletme sahibi bu zor zamanlarda para kazanmak için mümkün olduğunca çok müşteri çekmek ister. Müşteri çekmenin bir yolu olarak fiyatları artırmak yerine fiyatlarını aynı tutabilir. İşletme sahibi böyle yaparak enflasyonun düşmesini sağlar.
Yeri gelmişken stagflasyon tanımını da verelim. Çünkü stagflasyon ekonomide resesyon ile enflasyonun bir arada yaşanması durumunu ifade eden durumdur.
Dezenflasyonun Etkileri Nelerdir?
Enflasyonun düşmesi kendi başına olumsuz bir durum olmadığı gibi ekonomiye de zarar vermez. Ekonominin döngüsü söz konusu olduğunda dezenflasyon yaygın bir olaydır.
Ancak her şeyde olduğu gibi enflasyonu düşürmenin de bazı etkileri vardır. Ve bu etkilerin bazıları olumluyken bazıları olumsuzdur.
Enflasyon oranının yüzde 8’den yüzde 4’e indiğini düşünelim. Bu ekonomi için bir artı olarak kabul edilir. Bu dezenflasyon:
- Satın alma gücünü artırır. Çünkü fiyatlar düştüğü için maaşınız ya aynı kalır ya daha yüksektir.
- Tasarrufları korur çünkü paranın değeri enflasyonun yüzde 8 olduğu zamandan daha yüksektir.
- Yerel olarak üretilen malların rekabet gücünü artırır çünkü uluslararası pazarda nispeten daha ucuz hale gelir.
- Karar verme belirsizliği azalır. İşletmeler ve müşteriler artık fiyatlardaki artıştan eskisi kadar endişelenmediğinden, güven seviyesi artar.
Ancak enflasyonun düşürülmesi şu durumlarda sorunlu olabilir:
- Eğer talepteki düşüşten kaynaklanırsa negatif büyüme olur.
- Deflasyona dönüşürse borç artar ve harcamalar azalır.
Geçmişte yaşanan dezenflasyon dönemleri, daha yüksek işsizlik ve daha düşük şirket kazançları ile sonuçlanan ekonomik yavaşlamalara neden olmuştur.
Dezenflasyon ile Deflasyon Arasındaki Farklar Nelerdir?
Deflasyon dezenflasyon farkı, pek çok kişi tarafından merak edilmektedir.
Basitçe dezenflasyon, enflasyon artış hızının azalması, deflasyon ise fiyatların azalmasıdır.
Enflasyonun yavaşladığı bir dönemi tanımlamak için yaygın olarak kullanılır ve ekonomiye zararlı olabilecek deflasyonla karıştırılmamalıdır. Fiyatların yönünü ifade eden enflasyon ve deflasyondan farklı olarak dezenflasyon, enflasyon oranındaki değişim oranını ifade eder.
Deflasyon, yüzde eksi 1 gibi negatif bir büyüme oranı olarak temsil edilir, dezenflasyon ise enflasyon oranının yüzde 3’ten bir sonraki yıl yüzde 2’ye inmesi gibi bir değişikliktir.
Kısacası dezenflasyon ve deflasyon arasındaki temel fark, ilkinin her zaman pozitif ama gerileyen bir rakamken ikincisinin ise her zaman negatif olmasıdır.
Deflasyon ayrıca dezenflasyondan çok daha tehlikelidir. Deflasyonlar genellikle durgunluk veya depresyon sinyalleridir.
Yüksek işsizlik oranları, düşük talep ve reel borçta artış zamanlarıdır! Ama deflasyon, fiyatların düşmesi ve satın alma gücünün artması anlamına geliyorsa, neden insanlar alışveriş yapıp ekonomiyi canlandırmasın?
Bu insanların düşük gelir nedeniyle paralarının olmaması ve işsiz kaldıklarında iş bulmakta güçlük çekmelerinden kaynaklanmaktadır.
Diğer konu ise fiyatlar sürekli düştüğü ve paranın değeri arttığı için insanlar alımlarını ertelerler. Deflasyon olduğunu bildikleri, yani yarın her şeyin muhtemelen daha da ucuzlayacağını bildikleri için para harcamaktan çekinirler!
Bu, işletmeler için birçok soruna neden olur ve hatta bir deflasyon sarmalı oluşturabilir. Sarmal, düşük taleple başlar, bu da daha düşük bir üretim ihtiyacına yol açar, bu da daha yüksek işsizliğe yol açar ve ardından daha da az taleple sonuçlanır.
Dezenflasyon Örnekleri Nelerdir?
Enflasyonun düşmesi ekonomi için iyi bir şey olsa da bedelsiz değildir. Enflasyon oranını düşürme süreci son derece zordur. Hatta enflasyon oranı çok yükseldiğinde, onu tekrar normal orana indirmenin ana yollarından biri kısa süreliğine ekonomiyi çökertmektir.
Ekonomiyi çökertmenin maliyeti genellikle yüksek işsizlik oranıdır.
Örneğin;
Amerika Birleşik Devletleri’nde 1980’lerde enflasyon oranı fırlamış ve ardından neredeyse zirve yaptığı kadar hızlı bir şekilde tekrar düşmüştür.
Yükseliş epey hızlı bir şekilde düştüğü için bu iyi bir şey gibi görünse de hasar çoktan verilmişti. Dolayısıyla yüksek işsizlik oranı ortaya çıktı.
Hatta Büyük Buhran’dan sonra görülen en yüksek işsizlik oranı kaydedildi. Bu, dezenflasyonla birlikte gelen zorlukların ve maliyetlerin bir göstergesi olarak belirtildi.
Neticede bir ekonomide yüksek enflasyon yıllara bağlı olarak düşme eğilimindeyse dezenflasyondan bahsedilebilir.
Örneğin 2019 yılında enflasyon oranı yüzde 10 olan bir ekonomi, 2020 ve 2021’de enflasyon oranını yüzde 8 ya da yüzde 7’lere indirmişse dezenflasyon vardır.
işlem yapmak için
GCM Yatırım
yanınızda!
Paratic Haber
Paratic Piyasalar
