Borsa Riskleri Nelerdir?

Hayatımızın her aşamasında risklerle karşı karşıyayız. Konu para olduğu zaman doğal olarak risklerle daha içli dışlı oluyoruz. Bazen de risk alarak kazancımızı artırdığımız gerçeğini de unutmuyoruz. Özellikle de yatırım yapacaksak risk olmadan olmayacağını biliyoruz.

Peki, bu riskler nelerdir? Borsada yatırım yapacak kişilerin karşı karşıya olduğu riskleri biliyor muyuz?

Borsalar ülke ekonomisinin durumundan siyasi olaylara, sektör gelişmelerinden şirket haberlerine kadar birçok gelişmeden etkilenir. Dolayısıyla bunlar kazanç fırsatı sunduğu gibi çeşitli risklerin oluşmasına da neden olur. Bir yatırımcının görevi ise bunları takip ederek, yatırımlarına yön vermektir.

Gelin şimdi borsada söz konusu olan risk çeşitlerine ve bunları önlemek için yapılabileceklere göz atalım:

Borsada Risk Çeşitleri

Borsada söz konusu olan bazı yatırım risklerini ele almak istiyoruz:

1- Faiz Oranı Riski

Piyasada gelecek dönemlerde faiz oranının yükselme ihtimali, hisse senetlerine olumsuz yönde yansımaktadır. Bu nedenle dönemsel faiz oranlarının resmi verilerinin sürekli takip edilmesinde fayda vardır. Faiz oranlarındaki değişiklik olarak tanımlanabilecek bu risk, finans kurumlarının varlık/borç ve net gelir pozisyonlarını etkilemektedir. Faiz oranlarında meydana gelen değişiklik ve dünya çapındaki finans piyasaları entegrasyonunun artması, riskin ölçümünü, yönetimini bir sorun haline getirebilir.

Yaşanan ekonomik krizler ve merkez bankalarının faiz oranlarına müdahalesi, finans kuruluşlarının yöneticilerini faiz oranlarını ölçmeye yöneltmiştir. Yatırım araçlarından oluşan bir portföye sahip yatırımcılar, faiz oranları değiştikçe finansal varlığın piyasa değerinde de dalgalanma söz konusu olur.

Tahvil fiyatları ve faiz oranları arasında ters bir ilişki bulunmaktadır. Vadenin dolmasına kalan süre uzadıkça faiz oranı riskinin artması, riskin yönetimini gündeme getirir. Bir tahvilin veya bononun karşılaştığı faiz oranı riski, menkul kıymetin vadesinin dolmasına kalan süre veya vadeye kalan gün sayısı ile yakından ilgilidir.

2- Enflasyon Riski

Menkul kıymetlerin fiyatları, piyasanın satın alma gücünün azalmasından farklı derecelerde etkilenir. Sabit gelir getiren yatırım araçlarının fiyatlarında enflasyonun etkisi daha şiddetli görülürken, bu etki hisse senetlerinde tartışılır sonuçlara neden olmaktadır.

Bazı uzmanlar, hisse senetlerinin enflasyona karşı en dirençli yatırım araçları olduğunu söylemektedir. Enflasyonla birlikte ciro ve karlılık da artmakta, kar paylarında yükseliş yaşanmaktadır. Şirketlerin enflasyon nedeniyle piyasa değerleri artmakta, ortaklık haklarının azalması da önlenmektedir.

3- Piyasa Riski

Sermaye piyasalarında, geçerli bir ekonomik nedene bağlı olmaksızın, psikolojik etkiler yüzünden yatırım araçlarının fiyatlarında düşüşler meydana gelebilir. Bu düşüşlerin, önceden tahmin edilmesi mümkün değildir. Borsa açılış saati geldiği zaman bir anda fiyatların tepetaklak olduğunu görebilirsiniz.

Birtakım siyasi olay ve gelişmeler, menkul kıymetler piyasasının olumsuz yönde etkilenmesine neden olabilmektedir. Piyasa riski olarak adlandırılan bu etkiler, tahvillerden çok hisse senetleri üzerinde etkilidir.

4- Finansal Risk

Ortaklığın varlıklarını finanse etme şekliyle alakalı bir risktir. Sermaye yapısı içinde yer alan bazı kaynaklar, sabit bir yük gerektirdiği zaman, karlılık oranlarında dalgalanma meydana gelebilir. Bununla birlikte mali yükümlülüklerin yerine getirilmesinde de riskler ortaya çıkabilmektedir.

5- İş Riski

Bir şirketin satışları ve faaliyet geliri üzerinde negatif yönde etki oluşturacak grevler, beğenilerin değişmesi, sıkı rekabet, hammadde temininde sıkıntı yaşanması gibi nedenlerden dolayı iş riskleri söz konusu olmaktadır.

6- Yönetim Riski

Şirketlerin satış ve karlılıkları konusunda elde ettiği sonuçlar, yönetimin başarısını veya başarısızlığını ortaya koymaktadır. Yönetici kadrolarının yetenekleri, hisse senetlerinin yatırım riskini de doğrudan etkilemektedir.

7- Sistematik Risk

Borsada söz konusu olan genel riskler dışında yatırımcılar için önemli olan bilimsel özellikte bir risk faktörü daha söz konusudur. Bu risk faktörüne, sistematik risk denmektedir. Beta katsayıları ile ölçülürler.

Beta katsayısı, hisse senedinin pazar portföyündeki dalgalanmalara karşı duyarlılığının ölçüsüdür. Pazar portföyü, piyasada işlem gören tüm hisse senetlerini, pazardaki payları oranında içerdiği varsayılan teorik bir portföydür.

Getirinin yüksek veya düşük olması, yatırımcılar için bir risk oluşturmaktadır. Pazar koşullarına bağımlılıktan doğan risk, sistematik risk olarak adlandırılmaktadır. Pazar koşullarından bağımsız getiride dalgalanma yaratan risk ise sistematik olmayan risktir.

Yatırımcılar, hisse senetlerini analiz ederken, her hisse için kendine özgü pazarla bağımlılık derecelerini incelemelidir. Beta katsayıları, bu bağımlılığın en iyi göstergesidir.

Beta katsayıları, 1’den büyük olan ve atak olarak adlandırılan hisse senetlerinin pazara duyarlılıkları fazladır. Pazar portföyünün getirisi % 1 arttığı zaman, atak hisselerin getirisi, % 1’den fazla olur. Beta katsayıları, % 1’den az olan ve tutucu olarak isimlendirilen hisse senetlerinde de pazara karşı duyarlılık zayıftır.

Pazar portföyünün getirisinde % 1 artış yaşandığı zaman, tutucu hisse senetlerinin getirisi daha düşük bir artış yaşar. Yani borsada fiyatlar artış yaşarken, tutucu hisse senetlerinin fiyat artışı ortalama artıştan daha az olur.

Borsa Yatırımları Neden Risk İçerir?

Yatırım işlemlerinin doğru bir şekilde yürütülmemesi, borsadaki risklerin yükselmesine neden olur. Bu nedenle işlemlerinizi doğru zamanda doğru fiyat seviyelerinden yaparak kazanç elde etmek istiyorsanız, bilmeniz gereken konular vardır.

Ülkemiz borsası, diğer borsalara nazaran daha düşük işlem hacmine sahiptir. Bu da piyasada spekülasyon ve manipülasyon yapılmasına neden olur. Bu yüzden kesin kar elde edilecek gözüyle bakılan pozisyondan bile zarar edilebilir. Bu nedenle borsa araçlarının değerinin değişmesine neden olan etkileri öğrenmelisiniz.

Etkenlerin yorumunu yaparak risk faktörlerinin üstesinden gelebilirsiniz. Birden fazla faktör, borsanın ve yatırım araçlarının değerinin değişmesini sağlar. Bu nedenle doğru fiyat seviyelerinden alım yapabilmek için dalgalanmaların yönü hakkında doğru tahmin yapılmış olması gerekir. Bu sayede beklentiyi karşılayacak fiyat seviyelerinden ve zaman aralıklarından yapılan işlemler, kontrollü bir şekilde yürütülebilir.

Gerekli etkilerin çözülmesiyle risk faktörleri minimum seviyelere indirilerek, hedeflenen maksimum getirilere ulaşılabilir. Bunun için mutlaka temelden başlayarak borsa hakkındaki bilgilerinizi ileri seviyelere çıkartmalı, deneyim kazanarak düştüğünüz hataları tekrarlamamalısınız. Böylece riskleri yönetebilir hale gelebilirsiniz.

Borsa yatırımlarının risk içermesinin sebebi, piyasanın anlık olarak iç ve dış dinamikler sonucunda değişmesidir. Bu dinamikler nedeni ile yatırım araçlarının fiyat seyri, ters eğilime geçebilmektedir. Borsayı sürekli olarak takip ederseniz, fiyat seviyelerinde yaşanan gerileme veya yükselmeleri anlayabilirsiniz.

Pozisyonunuzun durumuna göre işlemlerinizi sonlandırabilir veya ek alımlarda bulunabilirsiniz. Buna bağlı olarak beklentilerinizi karşılayarak, zararın neresinden dönülürse kardır gözüyle bakabilirsiniz. Bunun için deneme hesaplarında bol bol alıştırma yapmalısınız. Piyasadaki riskleri öğrenmeli ve tehlikelerin nasıl kontrol edildiğini anlamalısınız.

Borsa Risklerini Önlemek Mümkün mü?

Piyasada nasıl ki kayıpla karşılaşanlar varsa kazanç elde edenler de vardır. Bu tamamen yatırımcının izlediği yola bağlıdır. Eğer ki kişi, yatırımlarını bilinçli şekilde yapıyor ve beklentisine uygun hareket ediyorsa başarı sağlamaması mümkün değildir.

Önemli olan, bilinmesi ve öğrenilmesi gereken konuların anlaşılmasıdır. Böylelikle borsa risklerinin hepsini önleyebilir, birikimlerinizi kolaylıkla değerlendirmenin yollarını bulabilirsiniz. Oluşturduğunuz karlı stratejiler sonucunda başarılı yatırımcılar gibi hedeflerinize ulaşacak getiriler elde edebilirsiniz.

Borsa risklerini önlemek ve zarardan korunmak için gerçek hesaba geçmeden önce, belirli bir süre alıştırma yapmalısınız. Bu bilgilerin öncesinde temel konuları öğrenmelisiniz. Bunları öğrendiğinizde, borsa yatırımı kafanızda şekillenecektir. Tam anlamıyla oturması için de deneyim kazanmanız şarttır. Böylece öğrenilen bilgilerin pratiğinin kazanılmasıyla yatırımlar, daha karlı şekillerde yapılır.

Hatalardan kaçınarak birikimlerinizi değerlendirilebilirsiniz. Riskleri borsada önlemenin en iyi yolu, kar ve zarar hesabı yapabilmektir. Bu hesabı yapabilmeniz için beklentilerinizi belirlemeniz gerekiyor. Öncelikle kazanç sağlamak için paranızın ne kadarını riske atacağınıza doğru karar vermelisiniz. Bu kararı alırken de gerçekçi olmalısınız.

Yatırım araçlarının fiyat seviyelerinin ne kadar geri çekileceğini veya yükseleceğini piyasa takipleri ve analizleri sonucunda doğru olarak yorumlayabilmelisiniz. Buna bağlı olarak, kendinize kar hedefi belirlemelisiniz. Aksi durumlarda yüksek miktarlarda kayıp vermemek için aynı zamanda zarar noktanızı da belirlemiş olmalısınız. Böylelikle tersi durumlarda zararın neresinden dönülürse kardır derken, yakaladığınız başarılarla da beklentilerinizi karşılayabilirsiniz.

Borsada Kısa Sürede Etkili Bir Başarı Elde Edebilir miyim?

Kısa sürede borsayı öğrenerek, birikimlerinizi değerlendirebilirsiniz. Bunun için yukarıda yazmış olduğum konulara önem vermelisiniz. Gerek teorik gerekse de pratik anlamda kendinizi geliştirmelisiniz. Ancak bu süreyi kısa tutmamalı, sindire sindire bilgileri öğrenmelisiniz.

Yaptığınız alıştırma sayılarını artırmalısınız. Çünkü kazanacağınız tecrübeler borsada başarılı olmanızı sağlayacaktır. Bu konuda adımlarınızı ciddi olarak atmalısınız. Deneme hesaplarında birikimlerinizi kaybetmeyeceğiniz için işlemlerinizi rastgele olarak yürütmemelisiniz.

Gerçek hesapta yatırım yapıyormuş edasında düşünmelisiniz. Yatırım yapacağınız araç, beklentinizi karşılayacak mı karşılamayacak mı belirleyerek, alım – satım yapmaya karar vermelisiniz. Böylece beklediğiniz performansı göstererek, birikimlerinizi değerlendirebilirsiniz.