Sermaye Artırımı Nedir, Nasıl Yapılır?

Borsa ya da iş dünyasıyla ilgili olarak en çok merak edilen konulardan biri de sermaye artırımıdır. Çünkü hisse senedi fiyatları ve dolayısıyla yatırımcılar için oldukça önemlidir. Farklı yöntemlerle yapılabilen sermaye artırımında amaçlar ya da nedenler de değişkenlik gösterebilir. Söz konusu faktörlerin her biri, sermaye artırımının nasıl yorumlanacağı üzerinde etkilidir.

Dolayısıyla birikimlerini senetler üzerinden değerlendirmek isteyenlerin bu konuyu bilmesi ve işlemlerini buna göre yürütmesi gerekir.

Bilinçli yatırımcılar bu durumun farkında oldukları için yatırım yapıp yapmamaya araştırmaları sonucunda karar verirler. Şimdi gelin, sermaye artırımı nedir, nasıl ve neden yapılır, türleri nelerdir gibi öğrenilmesi gereken tüm soruları tek tek ele alalım.

Sermaye Artırımı Nedir?

Sermaye artırımı kısaca, bir şirketin kaynaklarını artırmak amacıyla attığı adım olarak açıklanabilir. Diğer bir ifadeyle bir işletmenin para toplamak için geçirdiği süreçtir ki böylece işletme ayağa kalkabilir, büyüyebilir veya bir şekilde dönüşüm geçirebilir.

Ülkemizin düzenleyici ve denetleyici kuruluşu Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), sermaye artırımına ilişkin başvuru açıklamasında şu ifadeleri kullanmaktadır:

“Portföy yönetim şirketinin sermayelerini artırmak amacıyla esas sözleşme değişikliği yapmak isteyen şirket yetkililerinin aşağıda yer alan dilekçe ve form ile bu form ekinde yer alan bilgi ve belgeleri doldurarak Kurul’a başvuruda bulunması gerekmektedir.”

Bir şirketin esas sermayesine karşılık olan hisse senetlerinin bedelleri ödendikten sonra genel kurul kararı ile yeni hisse senedi çıkarılarak şirket sermayesinin artırılmasına sermaye artırımı denir. Dış ya da iç kaynak kullanımıyla sermaye artırılabilir.

Peki, neden sermaye artırımı yapılır?

Sermaye artırımının nedenlerinden bir tanesi enflasyona karşı değer kaybının önüne geçmektir. Çünkü şirketin ödenmiş sermayesi, geçen zaman içinde artan enflasyon nedeniyle ciddi oranda azalır.

5 yıl önce 5 milyon TL ödenmiş sermayeyle kurulan bir şirketi düşünün. Geçen zaman içinde o zamanın 5 milyon liralık ödenmiş sermayesi, şirket için çok küçük bir miktar anlamına gelir. Dolayısıyla şirket, gerçek değerini yansıtmak amacıyla sermaye artırımına gidebilir.

Enflasyona karşı eriyen şirket değerinin yanında bir diğer sermaye artırımı nedeni, şirketin faaliyetlerinde büyüme sonucu gereken kaynak ihtiyacıdır. Bunların yanında vergi avantajları, hisse senedi değerlerinin düşüklüğü, nakit ihtiyacı gibi nedenler vardır.

Şirketler zorunlu veya serbest olarak sermaye artırımına gidebilirler. Serbest olarak artırım yolunu seçenler, az önce de belirttiğimiz gibi kendilerine kaynak yaratarak farklı sektörlere yönelebilecekleri gibi şirketi büyütme yolunu da tercih edebilirler.

Zorunlu nedenlerde ise çok daha farklı nedenlerden bahsedilebilir. Örnek vermek gerekirse; şirketin mali durumu zora düşmüş olabilir. Bu yüzden de yatırılan tutar asgari sermaye sınırının altında kalmış olabilir. Bu durum şirketin itibarını zedeleyeceği gibi senet değerinin de düşmesine yol açacaktır.

Anlayacağınız, sermaye artırımlarının ne amaçla yapıldığı bilinmelidir. Sermaye artırımı, borsada para kazanmak isteyenler için ekstra önem taşır. Çünkü hisse senetleri için fiyatlamalar üzerinde etkilidir.

Elbette, bu yapılacak sermaye artırımının türüne, nedenine ve şirket temellerine bağlı olarak değişir. Kısacası sermaye artırımı, farklı durumlarda farklı algılar yaratabilir.

Hisse senedi için yukarı ya da aşağı yönlü muhtemel etkilerinin yanında şirket ve hissedarlar üzerinde de aynı etkiyi yaratmayabilir.

Sermaye artırımı nedir sorusunun ardından yatırımcıların ya da piyasaya yeni giriş yapanların odağındaki sermaye artırımı türlerine geçelim. İşte bedelli ve bedelsiz sermaye artırımına ilişkin bilgiler:

Bedelli Sermaye Artırımı

Bedelli sermaye artırımı bir şirketin, ortaklarına başvurmak suretiyle şirket kaynaklarını bedelli bir şekilde artırma yoluna gitmesi olarak tanımlanabilir.

Kaynak artırma o şirketin senetlerine sahip olan yatırımcılardan belli bir bedel alınarak yapılır. Genel kurul kararına dayanan bedelli sermaye artırımında, şirket sermayesini artırmak adına hisse senedi ihraç eder.

Bedelli sermaye artırımı yapmak isteyen bir şirket, SPK tarafına gerekli başvuruda bulunur. Yapılan incelemeler sonucunda onay ya da ret kararı bildirilir.

Başvuru sonrası inceleme süreci 1 ila 4 ay sürebilir. Bedelli sermaye artırımı konusunda bilinmesi gereken bir diğer şey, rüçhan hakkıdır.

Kelime anlamı öncelik olan rüçhan, şirket ortaklarına bedelli sermaye artırımı kapsamında sunulan bir haktır. Bedelli sermaye artırımına katılmak istemeyen şirket ortakları, rüçhan hakkını kullanarak hisse senedi alma fırsatını başkasına satabilir.

Ortak, açılan rüçhan pazarında, hisse senedi alma fırsatını satışa sunabilir. Rüçhan hakkı kullanım süresi en az 15, en çok 60 gündür.

Bedelli sermaye artırımının isteğe bağlı ya da zorunlu olup olmadığı, hisse senedi fiyatlamaları ve piyasada oluşan duyarlılık için etkendir.

Bedelsiz Sermaye Artırımı

Bedelsiz sermaye artırımı yatırımcılardan bedel alınmadan şirkete kaynak yaratmak amacıyla başlattığı süreçtir. Şirketin iç kaynaklarından karşılanan bedelsiz sermaye artırımı, hisse senedi bölünmesi olarak da bilinir.

Bedelsiz sermaye artıran bir şirkete dış kaynaklardan herhangi bir fon akışı olmazken mevcut hissedarların elindeki hisseler, bedelsiz artırım oranı kadar bölünür. Bedelli sermaye artırımlarından farkı şirketin piyasa değerinin değişmiyor olmasıdır.

ÖRNEĞİN:

X isimli şirket, yüzde 100 bedelsiz sermaye artırımı açıkladı. Böyle bir durumda, X hissedarlarının payları iki katına çıkmıştır.

Elinde 400 lot hisse bulunduran bir yatırımcı, bedelsiz sonrasında 800 lot sahibi olur. Fakat hisse fiyatı değişmediği için elinde aynı değerde hissesi vardır. Çünkü hisse fiyatları, bölünme öncesi değerinin yarısı kadardır.

Yatırımcının elindeki hisse miktarı, bedelsiz sermaye artırım oranı kadar artar ancak hisse değeri bedelsiz sermaye oranında azalır. Bu da portföy değerini etkilemez.

Uzun vadede ise yatırımcının lehinedir. Çünkü hem elindeki hisse miktarı artmış hem de temettü gibi ekstralardan faydalananlar için daha fazla getiri fırsatı sunmuş demektir.

Şirketlerin bedelsiz sermaye artırımına gitmelerindeki amaç ödenmemiş sermayeyi biriken kaynaklara dahil etmek istemesidir. Bu nedenle de bedelsiz sermaye artırımı yapılmaktadır.

Sermaye Artırımı Nasıl Yapılır?

Sermaye artırımı yukarıda değindiğimiz gibi farklı yöntemlerle yapılır. Şirketler, ihtiyaç duydukları takdirde bu yöntemlerden herhangi biri ile sermaye artırımına gidebilmektedir.

Sermaye artırımı temelde bedelli sermaye artırımı ve bedelsiz sermaye artırımı olmak üzere iki farklı şekilde yapılabilmektedir. Bedelsiz sermaye artırımında şirket ortaklarından ya da başka bir dış kaynaktan fon istenmezken bedelli sermaye artırımında şirketin ortaklarından bir bedel talep edilir.

Şirket, verdiği genel kurul kararı doğrultusunda Sermaye Piyasası Kurulu’na başvuru yapar. Kurumun ilgili sayfasında bedelli ya da bedelsiz sermaye artırımı yapacak şirketlerin kullanacağı dilekçelere ulaşabilirsiniz.

Peki, onaylanması durumunda artırımlar hisselere ne yönde etki yapar? Şimdi gelin, sermaye artırımının hisse senedi değerine etkilerine bakalım:

Sermaye Artırımı Hisse Senetlerinin Değerini Nasıl Etkiler?

Sermaye artırımı hisse senedi değerini olumlu veya olumsuz bir şekilde etkileyebilmektedir. Bu kapsamda artırımların yanı sıra bilanço aktif pasif kalemlerinde yaşanan değişmeler önemlidir. Aynı zamanda aynı sektörde yer alan şirketlerin değerleri de hisselere etki etmektedir.

Bu nedenle senetlerin değerlerinin artıp artmayacağı yönde doğru tahmin yürütebilmek için artırımın türüne, nedenine, şirketin durumuna, daha önce sermaye artırımı yapıp yapmadığına, yapısına ve daha birçok faktöre bakılmalıdır.

Örneğin sağlam denilebilecek ve geleceğe yönelik görünümü aydınlık olan bir şirket, bedelli sermaye artırımı yapıyorsa bu mevcut hissedarları olumlu etkiler. Fakat borçluluk oranı yüksek olan ve daha önce de bedelli sermaye artıran bir şirket için söz konusu hamle, pozitif algılanmaz.

Dolayısıyla yalnızca sermaye artırımı kararlarına bakarak bir şirketin hissesi için alım ya da satım kararı vermemelisiniz.