Finansal piyasalarda birikimlerin değerlendirilmesi için çok sayıda avantaj bulunur. Özellikle yeni nesil olarak tanımlanan piyasalar, kaldıraç gibi özellikleri ile yatırımcıların dikkatini çeker. Borsada klasik hisse alım satım işlemleri yeni nesil yatırımcıları cezbetmese de kaldıraçlı işlemler bu yatırımcıları çekmeyi başarıyor.
Kaldıraç sistemi; forex, VİOP ve kripto para piyasaları ile birlikte anılan bir özelliktir. Ancak bu özellik, yatırımdan elde edeceğiniz kazancı artırırken, riskleri de artırmasıyla bilinir. Ancak para kazanma arzusuyla bu riski üstlenmektedir. Kaldıraç sistemini ne kadar dikkatli kullanırsanız riskleri kontrol etme ihtimaliniz artacaktır.
Şimdi kaldıraç nedir, kaldıraçlı işlem nasıl yapılır gibi soruların yanında forex, VİOP ve kripto için kaldıraçlı işlem örnekleri ile bilgileri pekiştirelim:
Kaldıraç Nedir?
Kaldıraç, finans piyasalarında bir enstrüman için daha az para ödeyerek daha yüksek bir getiri elde etmenizi sağlayan oranlardır. Örneğin bir enstrüman için 1 birim işlem yapmanın maliyeti 100 lira olsun. 1’e 10 kaldıraç kullanarak 10 lira ödeyerek 1 birim işlem yapabilirsiniz. İşte bu kaldıraç nedir sorusunun tam karşılığıdır.
Kaldıraç kullanarak yaptığınız işlemden elde edilecek kâr ise yatırdığınız para üzerinden değil, kaldıraç sayesinde ulaştığınız birim üzerinden elde edilir. Yani 10 lira üzerinden 100 lira üzerinden kazanç sağlarsınız. Bir başka deyişle enstrümanın 1 birim işlem maliyeti 110 liraya ulaştığı zaman 10 lira kâr edersiniz, ancak 10 lira yatırarak 10 lira kâr etmiş olursunuz.
Kaldıraç oranların artması, getiri miktarını arttırdığı gibi riskleri de beraberinde getirir. Çoğu kişi sırf para kazanmak uğruna bilinçsizce işlem yaptığı için sonucunda hüsrana uğrar. Bu yüzden kaldıracın kullanımını bilerek hareket etmeniz şarttır.
Kaldıraçlı işlem yapabileceğiniz piyasalar; forex, VİOP ve kripto para piyasasıdır.
Kaldıraç Ne İşe Yarar?
Kaldıraçlı işlemler diğerlerinden daha farklı bir şekilde çalışmaktadır. Bu işlemlerde düşük miktarda yatırım yaparak, paranızı katlayabilirsiniz. Örneğin, bir pozisyonun sonucundan eminsiniz ve yüksek miktarda yatırım yaparak daha fazla para kazanmak istiyorsunuz. Bunun için en iyi imkanı kaldıraçlı işlemler sunar.
1.000 dolar gibi bir teminatla 1’e 10 oranını kullanarak 10.000 dolarlık işlem hacmine sahip olabilirsiniz. Üstelik bunun için aracı kuruma ek komisyon ücreti ödemezsiniz, herhangi bir masrafa katlanmak zorunda kalmazsınız.
Kaldıraç sayesinde daha az para ödeyerek daha büyük işlem yapabilir ve kazancınızı da buna göre elde edebilirsiniz. Kaldıraç ne işe yarar sorusunun en temel cevabı da budur.
Kaldıraçlı Alım – Satım Nasıl Yapılır?
Kaldıraçlı işlem nasıl yapılır sorusunu sıklıkla alıyoruz. Sunduğu avantaj göz önüne alındığı zaman bunun ne kadar normal olduğunu da anlıyoruz. Ancak bilgi ve işlem örneklerine geçmeden önce kaldıraçlı işlemlerin riskli olduğunu bir kere daha hatırlatmak istiyoruz. Özellikle bir düzenlemeye tabi olmayan kripto para işlemlerinde çok daha büyük risk içermektedir.
Kaldıraçlı işlemler; forex, VİOP ve kripto para piyasasında yapılabilir. Her birinde mantığı aynı olmasına karşı taşıdığı riskler farklı olabilir. Özellikle kripto para piyasasında bir anda tüm paranız sıfırlanabilir. VİOP’ta nispeten daha güvenli iken, forex piyasasında da riskli olduğu görülmektedir.
Şimdi forex, VİOP ve kripto para piyasası kaldıraçlı işlemler nasıl yapılır ayrı ayrı inceleyelim:
Forex Piyasasında Kaldıraçlı İşlem Nasıl Yapılır?
Forexte kaldıraçlı alım – satım yapmak istiyorsanız öncelikle piyasa katılımcılarının arasında yer almanızı sağlayacak yatırım hesabı açtırmalısınız. Forex hesabı nasıl açılır daha önce detaylıca anlatmıştık.
Forex hesabınızı açıktan sonra kaldıraçlı işlem yapmaya hazır hale gelirsiniz. Ülkemizde forex piyasası alt limiti 50 bin liradır ve maksimum 1’e 10 oranında kaldıraç kullanabilirsiniz. 2017 yılında getirilen düzenlemelerle bu sınırlar getirilmiştir. Öncesinde ise 100 dolar ile piyasaya girip 1’e 100 oranında kaldıraç kullanabiliyordunuz.
Forex piyasasında lot kavramlarını göz önünde bulundurarak kaldıraç kullanırsınız. Örneğin 1 lot EUR/USD paritesi işleminde 100.000 birimlik Euro alırsınız. Normal şartlarda 100 bin birimlik Euro almak için parite karşılığı gelen doları ödersiniz. Ancak kaldıraç kullanarak bu teminatı kaldıraç oranında azaltabilirsiniz.
Forexte kaldıraçlı işlem yapmak için platformda enstrümanı seçtikten sonra karşınıza gelen alım satım ekranında kullanmak istediğiniz kaldıraç oranını seçersiniz. Buna göre teminatınız kullanılır ve işlem gerçekleşir. Kaldıraç ile büyüttüğünüz teminat oranında kazancınız da artmış olacaktır.
Forex Kaldıraçlı İşlem Örneği
EUR/USD paritesi üzerinden forex kaldıraçlı işlem örneği anlatımı yapalım:
EUR/USD paritesinin 1,1030 seviyesinde bulunduğunu düşünelim.
- 1 lot EUR/USD paritesi işleminde 100.000 birim Euro alınırken, 110.300 dolar ödenmesi gerekir.
- 1’e 10 kaldıraç uygulanan bir işlemde ise 11.030 dolar karşılığında 100.000 birim Euro alabilirsiniz.
- 11.030 dolar karşılığında 1 lot EUR/USD paritesi işlemi bu şekilde gerçekleşmiş olur.
- Normal şartlarda 11.030 dolar karşılığında 0,1 lot EUR/USD alabilecektiniz.
EUR/USD paritesinin 1,1035 seviyesine yükseldiğini düşünelim.
- Elinizde 1 lot EUR/USD paritesi olduğu için 110.350 – 110.300 = 50 dolar kâr edersiniz.
- 1 lot için 11.030 dolar ödeme yaparak 50 dolar kâr etmiş oldunuz.
EUR/USD paritesinin 1,1025 seviyesine düştüğünü düşünelim.
- Elinizde 1 lot EUR/USD paritesi olduğu için 110.300 – 110.250 = 50 dolar zarar edersiniz.
- 1 lot için 11.030 dolar ödeme yaptınız ve 50 dolar zarar ettiniz.
- 0,1 lotluk işlemde ise daha düşük bir zarar olacaktı.
Sonuç olarak; normal şartlarda 110.030 dolar ödemeniz gereken işleme 11.030 dolar ödediniz ve kazancınız aynı oranda artmış oldu. Normalde 1 lot yerine 0,1 lot ile işlem yapacaktınız ve kazancınız da bunun üzerinden hesaplanacaktı. Aynı şekilde fiyat düştüğünde daha büyük bir zararla karşılaşmış oluyorsunuz.
VİOP’ta Kaldıraçlı İşlem Nasıl Yapılır?
Borsa İstanbul çatısı altında faaliyet gösteren Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) kaldıraçlı işlemlerin güvenli bir ortamda yapılabildiği yerlerdendir. VİOP nedir detaylıca anlattığımız yazıya göz atın. Sıkı denetimlerin bulunduğu piyasada kaldıraç sistemi sayesinde 1 adet sözleşmeye daha düşük bir başlangıç teminatı ödersiniz.
VİOP’ta her kontrat için hesaplanmış kaldıraç oranları bulunur. Örneğin pay vadeli işlem sözleşmelerinde 2 ila 5 arasında kaldıraç oranı uygulanırken, dövizlerde 1’e 25 oranına varan kaldıraçlar söz konusudur. Ons altın vadeli işlem sözleşmelerinde ise 1’e 14 oranında kaldıraç uygulanabilmektedir.
VİOP’ta da kaldıraç oranları sayesinde daha düşük teminat ile daha büyük pozisyonlar alınmaktadır. Normalde bir kontrata ödemeniz gereken teminatın 1’e 25’i kadar daha düşük bir ödeme yaparsınız. Bu şekilde daha az teminat ile daha büyük kazanç elde etmiş olursunuz.
VİOP Kaldıraçlı İşlem Örneği
VİOP’ta USDTRY paritesine dayalı vadeli işlem sözleşmesine yatırım yapacağınızı ve bakiyenizin 1000 lira olduğunu düşünelim.
1 kontratın ise 1000 TL olduğunu varsayalım.
VİOP kaldıraç oranı, pozisyon tutarının teminata bölünmesiyle hesaplanır. Yani USD/TRY’nin 27 lira olduğunu düşünürsek pozisyon tutarı, 1 * 27 * 1000 eşitliğinden 27 bin lira olacaktır.
VİOP kaldıraç oranı ise 27.000 / 1000 eşitliğinden 27 olacaktır.
Yani 1000 TL yatırarak 27 bin liralık büyüklükte işlem yapmış oluyorsunuz.
Pay sözleşmelerinden örnek verecek olursak;
ABC hissesine dayalı pay vadeli işlem sözleşmesinin büyüklüğünün 870 lira olduğunu varsayalım.
Kontratın başlangıç teminatının ise 80 lira olduğunu düşünürsek; 870 / 80 eşitliğinden 10,87 değerine ulaşırız.
Bu bize 80 liralık teminat ile yaklaşık olarak 1’e 11 kaldıraç sayesinde 870 liralık işlem yapmış oluyorsunuz.
Kripto Para Piyasasında Kaldıraçlı İşlem Nasıl Yapılır?
Kripto para piyasasında kaldıraçlı işlemler daha büyük pozisyonlar açmanızı sağlar. Bunun için ödünç fonlar kullanarak potansiyel kurları büyütmek isteyen yatırımcılara olanak tanır. Yani daha düşük bir teminat ile daha büyük miktarda kripto para alımı gerçekleştirebilirsiniz.
Kripto para piyasasında kaldıraçlı işlemleri güvenilir borsalar üzerinden yapmanız önemlidir. Örneğin Binance gibi dünyanın en iyi kripto para borsaları arasından birini tercih etmelisiniz. Binance gibi marjlı ticaret imkanı veren bir borsa olması da önemlidir.
Diyelim ki Binance üzerinden kaldıraçlı işlem yapacaksınız. Hesabınızı açıp Binance para yatırma işlemlerini tamamladıktan sonra kaldıraçlı işlem yapmaya bir adım yakınsınız demektir. Bu noktada kripto para piyasasında kaldıraçlı işlemlerin mantığını anlamanız gerekmektedir.
Kripto para piyasasında kaldıraç ve marjin gerekliliklerini öğrenerek işe başlamalısınız. Kaldıraç, borsanın işlem yapmanız için size ödünç verdiği fon miktarıdır. Marj ise teminat olarak yatırılan sermaye miktarıdır. Kaldıraç ve marj gereklilikleri ise işlem yapacağınız kripto para işlem çiftine göre değişecektir.
İşlem çiftini seçtikten sonra long veya short pozisyon açarak işleme başlarsınız. Bu noktada stop loss ve take profit emirlerini girmeyi de ihmal etmemelisiniz. Emrinizi de girdikten sonra pozisyonunuz oluşacaktır ve geriye açık işleminizi takip etmek kalacaktır.
Kripto Kaldıraçlı İşlem Örneği
Diyelim ki 1 Bitcoin alacaksınız ve fiyatının 30 bin dolar olduğunu varsayalım. Sizin teminatınız da 10 bin dolar olsun.
1 BTC almak için 5x kaldıraç kullanabilirsiniz. Bu durumda teminatınız kaldıraç etkisiyle 50 bin dolar olacak ve 1 BTC alabileceksiniz.
Bitcoin fiyatının 35 bin dolara yükseldiğini düşünelim. Bu durumda işlemi sonlandırarak 5 bin dolar kazanç sağlayabilirsiniz.
Sonuç olarak 10 bin dolar ile girdiğiniz işlemden 5 bin dolar kazanç sağlamış oldunuz.
Kaldıraçlı İşlemlerde Nelere Dikkat Edilmeli?
Kaldıraçlı işlemlerde dikkat etmeniz gerekenler trendin geri veya ileri yönlü oluşumlarının hangi zaman aralıklarında yaşanacağını belirlemektir. Bunu belirledikten sonra paranızı, beklentinize göre doğru bir strateji ile yürütebilirsiniz.
Bu konuda aracı kurumlarının ücretsiz eğitimlerinin oldukça işinize yarayacağını söyleyebilirim. Gerek eğitim kitapları gerekse hazırlanan videolar tamamıyla piyasanın işleyiş mantığını ele almaktadır. Bu sayede kısa bir sürede kaldıracın ve diğer işlemlerin mantığını öğrenerek iyi bir başlangıç yapabilirsiniz.
Kaldıraçlı işlemlerde zarar edebilme ihtimalinizi düşünerek limitli emir türlerinden faydalanmalısınız. Stop loss veya zarar durdurucu emirler ile pozisyonunuzu sınırlandırmalısınız. Bu emir türleri siz platformdan çıkış yapsanız dahi işler ve belirlenen seviyeye ulaşıldığında pozisyon otomatik olarak kapatılır.
Böylece yatmadan önce iyi bir pozisyon yakalamışsanız, uykunuz geldi diye fırsatı kaçırmak zorunda kalmazsınız. Saatlik grafikleri, ekonomik takvim uygulamaları ile piyasayı takip ederek uygun gördüğünüz fiyat seviyelerinden işlemlerinizi gerçekleştirirsiniz. Pozisyonunuzu sınırlandırması için emir verirsiniz. Sonra da gönül rahatlığıyla uyuyabilirsiniz. Eğer tahminleriniz beklediğiniz gibi çıkarsa, sabah uyandığınızda ciddi miktarlarda gelir ile karşılaşabilirsiniz.
Kaldıraçlı İşlemler Riskli midir?
Kaldıraçlı işlemler diğer özelliklere göre biraz daha risklidir. Çünkü oranların kullanımı pozisyonunuzun büyümesini sağladığı için riski beraberinde getirir. Piyasanın işlem hacmi yüksek olduğu için yatırım araçlarının fiyat seviyeleri gün içinde anlık olarak geri çekilip yükselir.
Bilgi birikimlerinizin ve deneyimlerinizin seviyesi ne kadar ileri olursa, kazandığınız paranın miktarı da o kadar yüksek olacağını bilmelisiniz. Bu yüzden kaldıraçlı işlemlerin kullanımını öğrenmeden önce işlem yapacağınız piyasalar hakkında bilgiler edinmelisiniz.
Özellikle demo hesaplarda kaldıraç oranlarını kullanarak, kendinizi test etmelisiniz. Dikkat etmeniz gereken konuları belirlemelisiniz. Buna göre disiplinli bir şekilde hedeflerinize emin adımlarla yürüyebilirsiniz.