İletişim Nedir? Ögeleri ve Çeşitleri Nelerdir?

Hayatımızda büyük bir yere sahip olan ve yüzyıllardır gelişmeye devam eden iletişim hakkında herkes az çok bir şeyler söyleyebilir. Peki, süreç içinde kullanılan gösterge çeşitleri ve onların etkili iletişim için ne kadar önemli olduğu biliniyor mu?

Ya da iletişimin temel ögeleri, unsurları hakkında neler anlatılabilir? Aslında çoğu kişi, kavramın detayları hakkında yeterli bilgiye sahip değil.

Yani büyük bir kesim, hayatın gereği olan iletişimin ne olduğundan veya detaylarından bihaber olarak iletişim kurmaktadır. İşte bu nedenle aşağıda öneminden unsurlarına, türlerinden kullanılan göstergelere varana kadar iletişim hakkında bilinmesi gerekenler ele alınmıştır.

İletişim Ne Demektir? Kısaca Tanımı

İletişim sürecinde en önemli olan iki faktör, gönderici ve alıcıdır. İletişimin başlıca ögeleri arasında yer alan bu iki unsur olmazsa iletişimin gerçekleşmesi mümkün değildir.

Çünkü kaynaktan hedefe doğru mesajın iletilmesi olayı iletişimin temelini oluşturmaktadır. Tabii iletişim sağlanması için kaynak ve hedef dışında gerekli olan daha farklı unsurlar da bulunmaktadır. Ama onlar aşağıdaki başlıklarda ele alınmaktadır.

Diğer taraftan iletişim, bir kuruluşun yanı sıra insanların varlığı ve hayatta kalması için esastır.

Sonuçta iletişim; insanlık tarihi kadar eski bir olgudur! Zamanın ilerlemesiyle birlikte teknikleri değişse de iletişim insanoğluyla birlikte doğmuş ve yine onunla birlikte gelişmiştir.

Örneğin; mağara taşlarına çizilen şekiller iletişimin varlığına verilebilecek en eski örnekler arasındadır.

Geçmişten günümüze iletişim araçları arasında ilk sıralarda yer alan mağara resimleri dışında duygu ve düşünceleri anlatmak için danslar, ateşle, dumanla, güvercinle haberleşmeler, duyguları anlatmak için yapılan besteler, resimler ve dahası hep iletişim için başvurulan yollardır.

Kısacası; iletişim her zaman var olmuştur ve hep var olacaktır.

İletişimin Temel Ögeleri ve Unsurları Nelerdir?

Aşağıda bu terimlerin ne anlama geldiği incelense de olayı daha iyi anlamak için bu unsurların iletişimde nasıl rol aldığından kısaca bahsetmek gerekir.

Örneğin iletişimi başlatan öge; kaynak diğer bir adıyla göndericidir. Zaten iletişimin olmazsa olmaz 3 unsuru (gönderici, ileti, alıcı) arasında da kaynak bulunmaktadır.

Kaynağın hedefe göndermek istediği mesaj ise iletidir. Kanal içinse iletişim için kullanılan yoldur. Geri bildirim ise hedefin verdiği tepki, yani mesajı alıp almadığının göstergesi biçiminde ifade edilebilir. Bağlam da iletişimin meydana geldiği ortamdır.

İşte iletişimin unsurları ve kısaca açıklamaları:

Gönderici (Kaynak): Gönderici iletiyi oluşturan ve bir kanal ile karşı tarafa ulaştıran kişidir. Yani a kişisi b kişisiyle iletişim kurmak istiyorsa, gönderici a, hedef ise b kişisi olmaktadır. Ve burada göndericinin duygu ve düşüncelerini doğru bir şekilde ifade edebilmesi, iletişimin diğer unsurlarının da doğru bir şekilde işlev görebilmesi için mutlak önem taşımaktadır.

ÖRNEK:

Alıcı (Hedef): İletinin ulaştırılmak istendiği kişi ya da grup ise iletişimdeki alıcı unsudur. Diyelim ki duygu ve düşünceleri ifade etmek için sözlü iletişim kullanılacak. Burada alıcı karşı tarafı dinleyen kişi olacaktır. Ama yazılı iletişim kullanılacaksa alıcı okuyucu olacaktır.

ÖRNEK:

İleti (Mesaj): İleti ise göndericinin hedefe ya da alıcıya aktarmak istediği mesajdır. Ve burada yalnızca sözcükler değil duygu, düşünceyi anlatmak için kullanılan her şey, iletiyi ifade etmektedir. Yani sesinizin tonu da ileti olabilir, el kol hareketiniz de! Çünkü iletiler, karşı tarafa aktarılmak istenen mesajın ses, hareket, mimik gibi ögelerle kodlanmış halidir.

ÖRNEK:

Şifre: Şifre ya da kod da iletişimin unsurları arasındadır. Çünkü duygu, düşünce veya bilginin karşı tarafa aktarılma sürecinde sözcüklerin yanı sıra farklı kodlar da kullanılmaktadır. Resim, dans, jest, beden dili hareketleri, ses tonu gibi!

ÖRNEK:

Bağlam (Ortam): Bağlam ise iletişimdeki diğer unsurların bir araya geldiği ya da meydana getirdiği ortamdır. Ve bağlam iletişimde çok önemlidir.

Çünkü kullanılan bir şifrenin ne anlama geldiği bağlama göre değişebilir. Örneğin; iki ev hanımı alışveriş yaptıktan sonra yolda karşılaşıyor ve “pazarda fiyatlar çok yüksek” diyorlarsa, sebze-meyvenin pahalılığından bahsediyorlardır.

Ama aynı cümle iki iş adamı arasındaki iletişimde kullanılıyorsa, burada konunun sebze-meyve olmadığı rahatlıkla anlaşılabilir. Yani bağlamın iletişimdeki yeri göz ardı edilmemelidir.

ÖRNEK:

Dönüt (Geri bildirim): Hedefin kaynağa verdiği tepki ise geri bildirim ya da dönüt olarak ifade edilmektedir. Ve ortada bir geri bildirim yoksa iletişimin anlamı da yok demektir. Çünkü iletişimde amaç aktarılmak istenen iletiye karşı bir cevap alabilmektir. Tüm bu bilgilerden sonra, iletişimin unsurlarının bulunduğu bir örnekle, öğrendiklerimizi pekiştirelim derim.

ÖRNEK:

Kanal (Gönderme Biçimi): Mesajın kaynaktan hedefe ulaştığı yol ise kanaldır. Kanal; söz, yazı, rakam, beden dili hareketleri gibi araçlar olabilir.

Filtre: İletişimin unsurlarından bir tanesi de filtredir. Yani hedefin mesajı kendine göre yorumlama biçimidir. Örneğin; birinin x olarak algıladığı şey diğeri tarafından y olarak algılanabilir. Çünkü kişinin değerleri, yaşayış biçimi, kültürel algıları algılama biçimini de değiştirmektedir. İşte bu nedenle; filtre iletişimde önemli bir yere sahiptir.

İletişimde Göstergeler Nelerdir? Neden Önemlidir?

İletişim nedir başlığı altındaki bir diğer konu da göstergelerdir. Öncelikle gösterge; kendisi dışında başka bir şeyin yerini alabilen, onu düşündürebilen görüntü, nesne, sözcük ya da olgu olarak kısaca tanımlanabilir.

Mesela; vazo kelimesi bir vazonun göstergedir. Ya da bir markanın amblemi, o markayı ifade ettiği, akla direkt onu getirdiği için o markanın göstergesi niteliğindedir. İsimlerimiz de aynı şekilde bizi ifade ettikleri için göstergemiz sayılmaktadır.

Yani Ahmet kelimesi Ahmet’i ifade ettiği için gösteren, Ahmet ise gösterilen konumundadır. Her gösterge, gösteren ve gösterilenden oluşur. İletişimde kullanılan gösterge çeşitleri ise şu şekildedir:

1) Dil Göstergesi

Yazı ya da söz ile gerçekleştirilen her türlü etkinlik dil göstergesiyle alakalıdır. Örneğin; kedi, köpek, masa, insan, kısacası iletişim kurarken kullandığımız bütün kelimeler dil göstergeleridir.

İletişimde en çok kullanılan gösterge çeşidi olan dil göstergeleri, az sonra göreceğimiz dil dışı göstergelere göre çok daha etkili ve kullanışlıdır. Çünkü insanın duygu ve düşüncelerini ifade edebileceği en iyi araç dil göstergesidir.

2) Dil Dışı Göstergeler

Dil dışı göstergeler ise dil göstergelerine göre daha çeşitlidir. Çünkü dil dışı göstergelerde, sözcüklerden çok daha fazlası kullanılabilmektedir. Resim, işaret, jest, mimik örnek olarak gösterilebilir! Aşağıda dil dışı göstergelerin çeşitlerine yer verilmiştir.

• Belirti (Doğal Gösterge): Amacı olmayan, istem dışı gelişen doğal göstergeler olarak tanımlanan belirti, gösteren ile gösterilen arasındaki ilişkiden doğmaktadır. Örneğin; havanın sisli olduğunu gören birinin “güneş açacak” demesi, belirti göstergesinden yararlanmasıdır. Ya da dumanın görülmesi ateşin varlığını göstermektedir. Kısaca belirtiler doğal olan şeylerden oluşmaktadır.
• Simge: Simgeler ise anlamı toplumlara, kültürlere göre değişen göstergelerdir. Benzerlik ya da yakınlık ilişkisi içerisinde soyut bir gösterilene göndermede bulunan görsel biçimdir. Kalbin aşka, kara kedinin (bazı toplumlarda) uğursuzluğa, terazinin adalete göndermede bulunması gibi!
• Belirtke (Sosyal Gösterge): Belirtkeler ise sosyal göstergelerdir. Yani belirtke; bilgi verme, iletişim kurma, uyarma gibi amaçlarla kullanılmaktadır. Örneğin; trafik levhaları insanlar tarafından üretilmiş ve yine insanlara bilgi vermek amacıyla kullanılmıştır. Garaj önüne koyulan bir tabela da belirtkedir, kapıya asılan bir “rahatsız etmeyin” kartı da!
• İkon (Görsel Gösterge): Dil kullanmadan karşı tarafa bilgi aktaran en basit görsel araçlardır. Resimler, heykeller, şehir planları ikonlara verilebilecek örneklerden birkaçıdır. Ve burada gösteren ile gösterilen arasında bir benzerlik ilişkisi vardır.

İletişimin Türleri ve Çeşitleri Nelerdir?

İletişimin unsurlarını ve iletişim içinde kullanılan göstergeleri inceledik. Aşağıda da iletişim çeşitleri nelerdir, iletişimin kaç farklı türü vardır, sorularının yanıtları bulunmaktadır. İletişim kendi içerisinde ikiye ayrılmaktadır. Bunlar;

Kişi içi (Kişisel) İletişim

Kaba tabirle, kişinin kendisiyle iletişim kurması olarak tanımlanabilir. Yani bir nevi kişinin kendi kendine konuşmasını, çözüme ulaşmak için kendisine mantıklı sorular sormasını ve doğru kararlar verebilmek için iç sesine kulak vermesini ifade etmektedir.

İçsel ya da kişisel iletişim olarak da karşımıza çıkan bu iletişim türünde amaç kişinin kendine yönelmesi, isteklerinin farkına varmasıdır.

Ama bu iletişim bilinçli bir şekilde gerçekleşebileceği gibi bilinç dışı da gerçekleşebilmektedir.

Yani bilincin onay verdiği bir eyleme bilinçaltı hayır diyebilmekte ve bu da kişinin kendisiyle bir çatışma içerisine girmesine yol açmaktadır. Önemli olan çatışmaların farkına varmak ve kişinin kendisiyle en doğru şekilde iletişim kurabilmesidir.

Kişiler Arası İletişim

İletişimin bir diğer türü ise kişiler arası iletişimdir. Yani kaynağın başka, alıcının başka biri olduğu iletişim çeşididir. Ve isminden de anlaşılabileceği gibi bu iletişim türünde göndericinin de alıcının da insan olması gerekmektedir.

Yani bir hayvanla insan ya da bitkiyle insan arasında kurulan ilişki kişiler arası iletişime örnek gösterilemez. Ve kişiler arası iletişim de kendi arasında sözlü-sözsüz olarak ikiye ayrılmaktadır.

A. Sözlü İletişim Nedir?

Sözlü iletişim, bireylerin dil ile gerçekleştirdiği iletişim olarak tanımlanmaktadır. Ve kendi içinde dil, dil ötesi şeklinde iki farklı gruba ayrılmaktadır. Günlük hayatta en çok kullandığımız iletişim şeklidir.

Sözlü iletişimin iki temel ögesi vardır. Bunlar; konuşmak ve dinlemektir. En az iki kişi arasında gerçekleşen sözlü iletişimde, konuşmayı yapan da dinleyen de belli başlı kurallara dikkat etmelidir.

Konuşan, aktarmak istediği bilgiyi net bir şekilde ifade edebilmeli, dinleyici (Bakınız: İyi Bir Dinleyici Olmak için Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar) de karşı tarafın ne söylemek istediğini tam olarak anlayabilmek için dikkatini ona vermelidir.

Aksi takdirde, sözlü iletişim eksik ya da yanlış bir şekilde gerçekleşmiş olur. Sözlü iletişimin, alt sınıfları olarak belirtilen dil ve dil ötesi iletişime de dikkat etmek gerekir.

Dille iletişimde önemli olan şey kişinin ne söylediğiyken, dil ötesi iletişimde nasıl söylediği önemlidir. Yani dille iletişimde kullanılan sözcüklerin ne anlama geldiği belirleyicidir Dil ötesi iletişimde ise yapılan vurgu, kullanılan ses tonu, sesin yüksekliği gibi nitelikler temel alınır.

B. Sözsüz İletişim Nedir?

Sözsüz iletişim ise isminden de anlayabileceğiniz gibi sözler yerine hareketlerin, jestlerin, mimiklerin bilgi aktardığı iletişim türüdür. Örneğin bağlanmış kollar ya da diğer tarafa dönük bacaklar, kişinin iletişime kapalı olduğunu gösterir. Aşağıda sözsüz iletişim içerisinde kullanılan en yaygın ögeler bulunmaktadır.

Yüz İfadeleri:  Sözsüz iletişimde yüz ifadelerine ya da mimiklere bakarak pek çok farklı anlam çıkartılabilir. Onun kızgın mı, sinirli mi, sevecen mi olduğunu takındığı ifadeden anlayabilir, iletişiminizi yorumladığınız mesaja göre sürdürebilirsiniz.

Jestler: Toplumlara ya da kültürlere göre anlamı farklılaşan jestler olduğu gibi evrenselleşmiş jestler de bulunmaktadır ve bedensel jestler birçok farklı anlama gelebilmektedir. Bir kişinin size dönük oturması sizi dinlediğini ya da sizden hoşlandığını gösterebilir. Bağlama göre farklılaşabilen jestler, bir ortamda karşı tarafa olumlu mesaj verirken bir diğerinde olumsuz mesaj verebilir.

Giyim Kuşam: Kılığınız ve kıyafetiniz, sizin hakkınızda insanlara fikir vermektedir. Sonuçta kimse kılığından kıyafetinden hoşlanmadığı bir insanla iletişim kurmak istemez. İşte bu nedenle dış görünüşe her zaman dikkat edilmelidir.

İlgili Haber

En Çok Kullanılan Beden Dili ve Anlamları

Haberi Görüntüle »

Alan (Uzaklık): Sözsüz iletişimde alana (uzaklık) bakarak da farklı anlamlar çıkarılabilir. Örneğin; bir kişinin karşısındaki kişiye yakınlaşması, ondan hoşlandığını ya da ona yakın olduğunu gösterir.

Göz İfadeleri: Bağlamla alakalı olarak kurulan göz temasıyla farklı mesajlar verilebilir. Örneğin; iki sevgili bakışlarıyla birbirlerine duydukları aşkı ifade edebilirler. Veya tartışmakta olan iki insan gözleriyle ne kadar öfkeli olduklarını anlatabilirler. Yani göz kontağı olumlu ya da olumsuz duyguları yansıtabilir.

İlgili Haber

Özgüven Nedir, Nasıl Kazanılır?

Haberi Görüntüle »

Bedensel Temas: Örneğin; karşınızda sevmediğiniz bir insan varsa ve onunla tokalaşmak durumundaysanız elini parmağınızın ucuyla sıkabilirsiniz. Yanınızdaki üzgün arkadaşınızın omzuna, sırtına dokunarak ona yanında olduğunuz mesajını verebilirsiniz.

Baş Hareketleri: Örneğin; başınızı sizinle konuşmaya çalışan kişi yerine farklı bir yöne çeviriyorsanız, bu onunla konuşmak istemediğiniz mesajını vermektedir. Ya da sözlü iletişim sırasında karşı tarafı başınızı ara ara sallayarak diliyorsanız, bu konuyla ilgilendiğinizi ve söylediklerini anladığınızı ifade etmektedir.

İletişimin Önemi

Communication sözcüğünün karşılığı olan İletişim, ‘paylaşmak’ anlamına gelen Latince bir kelimedir. Farklı bireyler arasında bilgi paylaşımıdır. Fikirlerin, kavramların, hayal gücünün, davranışların ve yazılı içeriğin paylaşılmasını içerir.

İyi iletişim kurabilmek, bugün belki de diğer tüm dönemlerden daha da önemlidir. İster mühendis ister iletişim uzmanı olun, sağlam bir iletişim anlayışı başarınızda şüphesiz kilit rol oynayacaktır. Zaten çoğu zaman harika becerilere sahip insanlar kariyerlerinde artık terfi edemedikleri bir noktaya gelirler.

Bu durum genellikle etkili iletişim kuramamalarından kaynaklanır. İş hayatından özel yaşama iletişim eksikliğinin negatif sonuçları gözle görülebilir niteliktedir.

Örneğin Amerika Birleşik Devletleri’ndeki boşanmaların bir numaralı nedeni zayıf iletişim olarak belirtilmektedir. İletişim alanında yüksek lisans ve doktora dersleri veren uluslararası konuşmacı Patti Wood, bir konuşmasında şöyle demiştir:

İş dünyası ve eğitim dünyası bu sorunların farkındadır. İş yeri ve kişisel ilişkilerin yanı sıra iletişimin önemli olmasının nedenleri arasında anlayış, ilişkilerin güçlendirilmesi, stresi azaltmak, mutluluk ve artan güven konuları vardır.

Anlama unsuru önemlidir çünkü isteklerinizi, ihtiyaçlarınızı ve niyetlerinizi açıkça ifade ettiğinizden emin olmanın getirileri fazladır. Bu beceri, bir maaş görüşmesinde ya da bir arkadaşlığın seyrinde belirleyici faktör olabilir. Çoğu zaman, çatışmalar, tartışmalar ve anlaşmazlıklar net bir şekilde iletişim kurmamaktan kaynaklanır.

Aynı şekilde ilişkilerin güçlendirilmesi için de kritiktir çünkü birisiyle ilişki kurmak, konuşmak ve dinlemekten gelir. Bu müşterilerden tutun da dostluklara varana kadar hayattaki her ilişki için geçerlidir.

Stresi azaltmada iletişimin önemi:

Açık bir şekilde iletişim kurmak, insanların sizi dinlemeye daha yatkın olacağı anlamına gelir. Böylece daha zeki görünmekle kalmaz aynı zamanda daha kolay anlaşılırsınız.

İnsanlar söylediklerinize değer verdiğinde özgüveniniz de doğal olarak artar. Daha güçlü ilişkiler, kavrayış, düşük stres ve artan özgüven duygusu ile birlikte mutluluk da artacaktır.

Etkili iletişim kurmak güçlü bir araçtır ve becerinizi geliştirmek sizi hem kişisel hem de profesyonel anlamda çok daha tatmin edici bir yaşama götürecektir. Bu nedenle iletişim becerileriniz üzerinde çalışmak; nihai başarı ve mutluluk için büyük önem taşımaktadır.