Kıdem Tazminatı Nedir? Nasıl Alınır, Hesaplanır ve Artırılır?

Kıdem tazminatı, çalışanlar için bir güvence olmasıyla hiç şüphesiz milyonları ilgilendiren bir konu. Bununla birlikte, kanundaki olası değişiklikler hakkında söylentilerle daha da dikkat çekici hale geliyor. İş hayatına yeni katılan ya da işten ayrılanlar için de ayrı bir ilgi alanı.

Basitçe; çalışanın işten çıkarılması durumunda işverenin yıl bazlı ödediği ücret olarak tanımlanıyor. Yani kıdem tazminatını alabilmek için öncelikle en az bir yıl aynı kurumda çalışmış olmak gerekiyor. Tabi sağlanması gereken başka şartlar da var.

İşte bu nedenle sizlere kıdem tazminatı hesaplamaktan bu parayı almak için gereken şartlara varana kadar merak ettiğiniz hususları bulabileceğiniz yazıyı hazırladık.

Kıdem Tazminatı Nedir?

Basitçe; çalıştığınız süre boyunca verdiğiniz emeğin karşılığını almanızı sağlayan yasal sistemdir. İşverenin iş akdi feshedilen çalışanlara vermek zorunda olduğu tazminat olarak da tanımlanabilir.

Tazminat ödemesi, 4857 sayılı İş Kanunu gereğince işçinin çalıştığı yıllar dikkate alınarak gerçekleştirilir. Yani çalışan kişi, çalıştığı her yıl için bir maaşı kadar kıdem tazminatı alır.

Bu yasal sistem sayesinde işverenlerin gereksiz işten çıkarmalarının önüne geçilmiş, işçiler güvence altına alınmıştır.

Kıdem Tazminatı Nasıl Alınır?

Kıdem tazminatı almak için belli başlı şartlara uymanız gerekmektedir. Bunların başında aynı iş yerinde bir yıl boyunca çalışma şartı gelmektedir. (Aynı kuruma bağlı farklı iş yerleri için de bu şart geçerli.)

Aynı zamanda kıdem tazminatının sadece işçiler için olduğunu da söyleyelim. Çünkü memurların böyle bir hakkı yoktur.

1475 sayılı İş Kanunu’nun kıdem tazminatını düzenleyen 14. maddesine göre işveren tarafından iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırılık dışındaki nedenlerden dolayı sözleşmesi feshedilen sigortalılara bu hak verilmektedir.

İşçi tarafından sağlık, iyi niyet ve ahlak kuralarına aykırılık veya işyerinde işin durması ve benzeri nedenlerle sözleşmesinin feshedilmesi durumunda da kıdem tazminatı alınabilir.

Erkekler askerlik nedeniyle, kadınlarda evlilik nedeniyle işten ayrılmak zorunda kaldığında kıdem tazminatı almaya hak kazanır.

Kadınların bu haktan yararlanabilmesi için iş sözleşmesinin evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde yazılı feshi gerekmektedir. İşçi evliliği gösteren belgeyi işverene sunar ve işten ayrılma gerekçesinin evlilik olduğunu açıkça belirterek tazminatını talep edebilir.

Emekliler için olan ayrıcalıksa, süre ve primi dolduranların kendi istekleriyle işten ayrıldıklarında kıdem tazminatı alabilmeleridir.

Öte yandan, hamilelik veya doğum nedeniyle kendi isteğiyle işten ayrılan çalışanlara kıdem tazminatı hakkı verilmemektedir. Kişinin vefatı durumunda kıdem tazminatı yasal varislerine ödenir.

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Kıdem tazminatı, her 1 yıl için 30 günlük brüt ücret üzerinden hesaplanmakta ve bir aylık ücretin, çalışma yılı ile çarpılması sonucu ortaya çıkmaktadır. Çalışanın ücreti içinde yer alan sürekli ödemeler de tazminat hesabına katılmaktadır.

Bununla birlikte kıdem tazminatı hesaplamasında rakam, her yıl devlet tarafından belirlenen tavan ücreti aşamamaktadır. Dolayısıyla maaşı söz konusu tavan fiyatı aşan kişilerin kıdemleri tavan üzerinden hesaplanmaktadır.

Kıdem Tazminatınızı Hesaplamak için Burayı Tıklayın!

Örneğin 2020 yılının ilk döneminde kıdem tazminatı tavanı; 6.730,15 TL olarak belirlenmiştir. Yani maaşınız 6.730 TL seviyesinin altındaysa kıdem tazminatınızı kendi maaşınız üzerinden alırsınız. Ancak daha üst seviyedeyse ancak 6.370 TL sınırından tazminat almaya hak kazanırsınız.

Diğer bir ifadeyle brüt maaşınız 8 bin liraysa ve 10 yıldır çalışıyorsanız, 80 bin lira tazminat alacağınızı düşünmemelisiniz. Çünkü brüt maaşınız tavan fiyat olan 6.370 TL’den hesaplanacaktır.

Kıdem tazminatı hesaplamasında dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta da yüzde 0,759 oranında kesintisi yapılan damga vergisidir. Ancak rakamdan başka bir kesinti yapılması söz konusu değildir.

İstifa Edenler için Kıdem Tazminatı Alma Şartları Nelerdir?

İstifa edenler için yukarıda belirttiğimiz evlilik, askerlik ve emeklilik durumlarının dışında başka koşullar da bulunmaktadır. İşin özü haklı bir gerekçeyle istifa ettiyseniz, kıdem tazminatı için başvuruda bulunabilirsiniz.

Örneğin ücretiniz, işveren tarafından kanun hükümleri ve sözleşme şartlarına uygun hesaplanmaz veya ödenmezse haklı iş akdini feshetme nedeniyle kıdem tazminatı alabilirsiniz. İstifa etmeniz için psikolojik şiddet gördüğünüzü belgelediğiniz takdirde de bu hakkı kazanırsınız.

Haberiniz olmadan SGK’ya giriş çıkışınızın yapılması, yıllık izinlerinizi kullanamama, ağır çalışma koşulları, resmi tatillerde çalıştığınız halde mesai ücreti almamanız da haklı gerekçeniz olabilir.

Primlerinizin gerçek ücret üzerinden yatmaması da haklı bir nedendir. İş yerindeki çalışma koşulları sağlığınızı bozuyorsa, elinizdeki sağlık raporu ile tazminat alabilirsiniz. Ayrıca malulen emekli olmak için işten ayrılan kişiye de tazminat hakkı doğmaktadır.

Kıdem Tazminatı Nasıl Artırılır?

Kıdem tazminatı çalışılan her yıla brüt maaş olarak yansımakta ve ödemeler bu yönde yapılmaktadır. Ayrıca 1 yılı aşan sürelerin tamamlanmaması durumunda çalışılan ay süreleri de dikkate alınır.

Örneğin, 2 yıl 5 ay çalıştıysanız 5 aylık süre de kıdeminize dahil edilir. Dikkat edilmesi gereken maaşınızın düşük gösterilip gösterilmediğidir. Çünkü pek çok iş yeri gerçek maaş yerine bordrolara asgari ücret yazmaktadır ve dolayısıyla prim ödemeleri asgariden yatırılmaktadır.

Eğer siz de böyle bir durum yaşıyorsanız, yani bordronuzda gerçek maaşınız yoksa aldığınız fazla parayı gösteren belgeleri saklamanız işinize yarayacaktır. Böylelikle tazminat başvurunuzda belgelerinizi kullanarak kıdeminizi gerçek maaşınız üzerinden hesaplatabilirsiniz.

Tazminatınızı artırmak için dikkat etmeniz gereken bir diğer konu da devamlılık arz eden ödemeler. Mesela, brüt maaşınız 4 bin lira olsun. Aynı zamanda her ay 500 lira prim, aile yardımı, yemek parası gibi düzenli ödeme alıyor olun. 5 yıl sonunda alacağınız rakam 20 bin lira değil 25 bin lira olur.

Bununla birlikte kıdem tazminatından sadece damga vergisinin kesildiğini bilmelisiniz. Yani işvereninizin başka bir isim altında kesinti yapmasının mümkün olmadığını aklınızda bulundurun.

Kıdem Süresinde Hesaba Katılmayan Durumlar

Mazeretsiz ve izinsiz devamsızlık günleri gibi çalışılmayan süreler, kıdem tazminat hesaplamasında dikkate alınmaz. Tutukluluk ve hükümlülükte geçen süreler ile ücretsiz izinli günler de aynı şekildedir.

Grev ve lokavtta geçen süreler ile iş sözleşmesinin askıda olduğu süreler de hesaba katılmamaktadır. Kararlılık kazanmış Yargıtay uygulamasına göre işçinin çalıştığı sırada bir defada ihbar önelini 6 hafta aşan istirahat raporu süresi, kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmamaktadır.

Kıdem Tazminatı Hesaplamasına Eklenmeyecek Ücretler

Kıdem tazminatı hesaplamasına eklenmeyecek ücretler şöyle belirtilmektedir:

Yıllık izin ücreti, evlenme yardımı, haftalık tatil ücreti, bayram harçlığı, hastalık yardımı, genel tatil ücreti, doğum yardımı, ölüm yardımı, izin harçlığı, jestiyon ödemeleri, teşvik ikramiyesi ve primleri, jübile ikramiyesi, seyahat primleri, devamlılık göstermeyen primler, fazla çalışma ücreti, iş arama yardımı, harcırah, bir kerelik verilen ikramiyeler, iş elbisesi ve koruyucu malzeme bedelleri.

Bununla birlikte devamlılık arz etmesi koşuluyla ikramiye ve primler giydirilmiş ücrete (işçiye verilen aylık brüt maaşa ikramiye, prim, yol, yemek, yakacak yardımı gibi maddi olanakların eklenmesiyle elde edilen toplam brüt aylık gelir) dahil edilmektedir.

Yani satışa bağlı primler, hedeflere yönelik ikramiyeler gibi sürekli olmayan ödemeler giydirilmiş ücret hesaplamasında kullanılmaz.

Kıdem Tazminatı Hesaplanırken Ücrete Dahil Edilen Ödemeler

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na göre şu ödemeler kıdem tazminatı hesaplamasına eklenir:

Brüt maaş, yemek yardımı, kasa tazminatı, gıda yardımı, yakacak yardımı, eğitim yardımı, konut yardımı, giyecek yardımı, erzak yardımı, sosyal yardım niteliğindeki ayakkabı ya da bedeli, unvan tazminatı, aile yardımı, çocuk yardımı, temettü, havlu ve sabun yardımı, taşıt yardımı, yıpranma tazminatı, kalifiye, nitelik zammı, sağlık yardımı, mali sorumluluk tazminatı, devamlı ödenen primler.