İş Hayatındaki Farklı Çalışan Tipleri ve Motivasyon Yöntemleri

İş hayatında bir sürü farklı kişilik var, öyle değil mi? Ve bu kişilikleri düşünerek iş hayatında sık rastlananları belli başlı gruplara ayırmak kesinlikle mümkün! Tamam, herkes iş hayatında farklı bir duruş, farklı bir yaklaşımla hareket ediyor. Elbette, bunu biliyorum. Ancak yine de belirli bir noktada hepsi birbirine benziyor, denilebilir. Ya da şöyle söyleyeyim. İş hayatında yer alan hemen herkes için dahil olunabilecek bir çalışan tipi bulunuyor. Ki bu çalışan tiplerinin farkında olmak hem çalışanın kendisi hem de yöneticiler için büyük önem taşımakta!

Sonuçta; aşağıda göreceğiniz kişilik tiplerinin ve özeliklerinin motivasyon konusunda işinize fazlasıyla yarayacak nitelik taşıdığını rahatlıkla söyleyebilirim. Bu sayede takım arkadaşlarınızı ve ekip üyeleriniz üzerinde daha doğru motive etme yöntemleri kullanabilir, başarınızı gözle görülür derecede arttırabilirsiniz. Yapmanız gereken tek şey, çalışanlarınızın hangi kişilik tipine daha yakın olduğuna karar verip, adımlarınızı ona göre atmak!

İş hayatındaki farklı çalışan tipleri ve motivasyon yöntemleri:

Tembel Kişilik!

Ah o tembeller! İş hayatında en çok rastlanan kişilik tiplerinden bir tanesi de ne yazık ki onlar! Her zaman en kolayını arayan, kendi işlerini başkalarına yaptırmaya çalışan, hatta abartırsak nefes almaya bile üşenen bu tipleri motive etmek gerçekten çok zor! Çünkü onlar sürekli motive olmaya ihtiyaç duyarlar. Yani yapıları gereği sürekli birileri tarafından dürtülmek sürekli olarak uyarılmak isterler. İşte bu nedenle; onları ara ara kibarca silkelemelisiniz. Onları boş bırakmaktan kaçınmalı, bir gözünüzü hep üzerlerinde tutmalısınız. Çünkü buldukları ilk fırsatta kendilerini boşa çıkartacak, kaba tabirle anında arazi olacaklardır.

Hırslı Kişilik!

Verilen her görevi yerine getiren, başarılı olmak için sınırlarını hep biraz daha zorlayan, kapasitesi yeterli olmasa bile çok çalışarak açığını kapatan hırslı kişilikler, iş hayatındaki bir diğer çalışan tipi. İstediğini alabilmek için her türlü yolu deneyen, gönüllü mesai yapmaya, fazladan iş almaya her daim hazır olan bu kişilik tipleri için başarı önünde sonunda ulaşılacak bir hedeftir. Onun odak noktası hep daha yukarıya çıkmak, hep bir adım daha öne çıkmaktır. Bu çalışan tipini motive etmek için yapılması gereken şeyse ona istediğini vermektir. Yani başarılı olması için ona el uzatmalı ama bunu yaparken de hırsını kontrol edilebilir düzeyde tutmaya çalışmalısınız. Diğer bir deyişle; hırslıları tatmin edebilmek için önüne hedefler koymalı, onu önemli projelerde görevlendirmeyi denemelisiniz.

İçe Dönük Kişilik!

Boş konuşmaktan hoşlanmayan, yalnız kalmayı seven, işini layığıyla yapan, herkesle konuşmayan, etrafındakilere yeteri kadar gözlem yapmadan yanaşmayan çalışan tipi! Yani içe dönük kişilik! Tam bir görev adamı olan ama başkaları gibi bunu yöneticisinin gözüne sokmaktan hoşlanmayan içe dönük kişilikler için kullanılması gereken motivasyon yöntemi belli.

Eğer iş yerinizde böyle bir çalışan tipi varsa ve onu nasıl motive etmeniz gerektiğini bilmiyorsanız, içe dönük kişilikli personelinizin kişisel alanına fazla girmeyin derim. Yani onu ekiple ya da sizinle samimi olması için zorlamayın. Bırakın; rahat rahat işini yapsın. Onu bir konuda bilgilendirmek mi istiyorsunuz, bunu mailler ve yazışmalarla yapın. Çünkü içe dönük kişiliğin istediği tek şey kendisiyle kalıp, rahatsız edilmeden çalışabilmek!

Yağcı Kişilik!

İş hayatının en sevilmeyen kişilik tiplerinden bir tanesi olan yağcılara geldik! Ve tahmin ettiğiniz gibi bu kişilik tiplerinin göze çarpan özellikleri yıkama yağlama işindeki ustalıklarıdır. Üstlerine yaranmak için peşlerinden ayrılmayan, patronu gördüğü anda harıl harıl çalışıyormuş gibi yapıp aynı zamanda bunu belli eden, yöneticilerle arasını iyi tutmak için her türlü yolu deneyen bu kişiliklerde tahmin ettiğiniz gibi samimiyet namına bir şey yoktur. Yaptıkları tek şey yaranmak istedikleri insanların etraflarında dolanmak, diğerlerine karşı ise kayıtsız kalmaktır.

Peki, yağcı kişilikler nasıl motive edilmelidir? Bu noktada o kişiden nasıl yararlanacağınız tamamen size bağlı! Mesela, yağcı kişiliği (etik olduğu söylenemez ama) ajanınız olarak kullanabilirsiniz. Ya da böyle bir çalışan tipini diğer çalışanların üstü olarak kullanmayı düşünebilirsiniz. Ama tabii işin içine diğer çalışanların alacağınız o karardan nasıl etkilenebileceklerini de katmalısınız. Sonuçta; yağcı kişilik size daha fazla yaranmak için çalışanları iyi de yönetebilir, bu görevi kötüye de kullanabilir. Kısacası; ihtimalleri değerlendirip, kararınızı ona göre vermelisiniz.

Lider Kişilik!

Yöneticiden ya da patrondan sonra iş yerinin lideri konumunda olan kişilik tipi! İş hayatında sıklıkla rastlanan lider kişiliğin en baskın özelliği takım arkadaşlarının bir nevi gizli üstleri olmalarıdır. Yani bu kişilik tipi kıdem olarak diğer çalışanlardan daha üst seviyede olmamasına rağmen herkesin saygısını kazanmıştır. Düzgün karakteri, yol göstericiliği ve organize etme yeteneğiyle ekip arkadaşları tarafından önder olarak kabul edilen lider, iş arkadaşlarına karşı gerçek birer korumacı gibi davranır. Peki, lider kişilik tipi nasıl motive edilmelidir? İşte tam da bu noktada onun doğuştan lider olduğu gerçeğini görmeli, çalışanınızın takım arkadaşlarına yol göstericilik yapması için onu teşvik etmelisiniz.

Özgür Kişilik!

Özgür kişilikler, genellikle y kuşağı içerisinden çıkmaktadır, diyerek başlayayım. Tabii, y kuşağının ne demek olduğunu bilmeyenler için de bu neslin 1980 ile 2000 yılları arasında doğanları ifade ettiğini belirteyim. Yani iş hayatındaki özgür kişiliklere genellikle 36 yaş üst sınır olmak üzere 18 yaşını geçmiş genç kesim arasında rastlanıyor. Peki, bu kişilik tiplerinin özellikleri neler?

Aslına bakarsanız; adı üzerinde ama ben yine de şöyle anlatayım. Özgür kişilikler, baskı altında çalışmaktan, üzerinde katı kurallar uygulanmasından, kısacası onun özgürlüğünü kısıtlayacak hemen her şeyden nefret ediyorlar. Diğer bir deyişle; kendi belirlediği kurallar dahilinde kendi bildiği gibi iş yapmak istiyor. Yani iş yerinizde böyle bir kişilik varsa ve ondan verim almak istiyorsanız, özgür ruhun üzerinde baskı kurmaktan kaçınmalı, onu serbest bırakarak içinde olan gücü ortaya çıkarmasına izin vermelisiniz.

Dört Dörtlük Kişilik!

Her işi doğru yapan, baştan aşağıya kusursuz görünen, iş yerindeki herkesle arası iyi olan, imrenilecek tip! Yani dört dörtlük kişilik! İş hayatında rastlanan kişilik tiplerinden biri olan bu bay-bayan mükemmeller, adımlarını doğru atmak için kılı kırk yararlar. Hata yapmamak için yaptıkları işin üzerinden gerekiyorsa 565222 kez geçer ve asla mükemmelliklerine zeval getirmezler.

Peki, onu motive etmek için yapılması gereken şey nedir? Aslına bakarsanız, onlar motivasyon konusunda yaşam koçlarına taş çıkartacak kadar yeteneklilerdir ama ben yine de şu öneriyi verebilirim. 4 4’lük çalışan tipini motive etmek istiyorsanız, onu sık sık takdir edin. Böylelikle ona gereksinim duyduğu en temel şeyi vererek, bay-bayan hatasızı cesaretlendirmiş olursunuz.

Mızmız Kişilik!

“Yine mi fazla çalışacağız, neden en çok işi ben yapıyorum, x’e hep daha az iş veriliyor, hava da ne kadar soğuk, bu güzel-kötü havada çalışılır mı…” Evet evet, hepimizin aşina olduğu mızmız kişiliklerden bahsediyorum. Hani şu her şeyden şikayet eden, hiçbir şeyden memnun olmayan ağlaklardan! Hepinizin bildiği gibi iş hayatında onlara da çok sık rastlanıyor. Hemen hemen her iş yerinde bulunan bu mızmız kişilikleri motive etmenin yolu ise duruma göre onları pohpohlamak ya da birazcık silkelemek! Yani motivasyon yönteminizi karşınızdaki kişinin karakterine göre belirlemelisiniz. Birazcık dürtüklemeyle şikayet etme işini azaltacak gibiyse ona destek vermeli, yok bundan anlamıyorsa o zaman da kullanacağınız üslubu belki biraz sertleştirmelisiniz.

Bahane Ustası Kişilik!

Şikayet edenlerin yanında bir de her şeye bir bahanesi olan, sorumluluk üstlenmekten köşe bucak kaçan bahane ustaları var. İş hayatında en çok rastlanan bir diğer kişilik tipi olan bahane ustalarına göre hata hiçbir zaman onlarda değildir. Diyelim ki; ekibin başarısızlığı üzerine bir toplantı yapılıyor. İşte böyle durumlarda bahaneci kişilik hemen bir adım öne atılıp “ben işimi yaptım, diğerlerinin hatası, o müşteri benim değildi, neden başkasının işini yapayım ki” gibi sözlerle kendini savunmaya çalışır.

Yine aynı şekilde üstü ona yapmış olduğu bir hatadan dolayı hesap sorduğunda “yan yattı, çamura battı, şöyle oldu şu yüzden yapamadım” gibi binbir türlü bahaneyle işin içinden çıkmaya çalışır. Peki, bu kişilik tipini motive etmek için yapılması gereken şey nedir? Bahane ustalarıyla başa çıkmak için ya onları bahaneleriyle kabul edecek ya da karşılarına geçip “nasıl yanlış bir yaklaşımı benimsediğini” onlara detaylıca anlatacaksınız.

Hayalet Kişilik!

Varlığıyla yokluğu bir olan kişilik tipini de hayalet olarak tanımlamak istedim. Çünkü iş hayatının bir diğer sık karşılaşılan tiplemesi olan hayaletler, kimsenin etlisini sütlüsüne karışmayan, öyle bir kenarda kendi işini yapan kişilerdir. Ortamdaki eğlenceye de gerginliğe de dahil olmaktan kaçınan hayaletler, yalnızca iş hayatlarında değil özel hayatlarında da genellikle aynı şekilde davranırlar.

Peki, hayalet kişilikleri motive etmek için yapılması gereken şey nedir? Burada deneyebileceğiniz iki farklı yol var. Birincisi onu ekibe daha çok dahil olması için teşvik etmektir. Çünkü utangaçlığını yenemediği için öyle bir kenarda durmayı tercih ediyorsa, bu durumdan aslında o da rahatsızdır. Ama gerçekten istemediği için sessiz sedasız takılmayı tercih ediyorsa, en iyi seçenek onu kendi haline bırakmaktır. Aksi takdirde, üzerindeki baskıdan rahatsız olacak, ister istemez performansını düşürecektir.

Anaç Kişilik!

Anaç kişilikler, iş yaşamının bir diğer sık rastlanan tiplemesi! Ekipteki herkese karşı “anne” gibi yaklaşan, hastalıklarında, zor zamanlarında onların yanında olabilmek için gerçekten uğraşan ve bunu zoraki bir şekilde değil de içinden gelerek yapan kişilik tipi, dokunduğu her şeyin “anne eli değmiş gibi” olmasını ister. Kimilerine göre rahatsız edici olan bu davranış tarzı aslında ekibi olumlu yönde etkilemektedir. Çünkü anaçlar bu yaklaşımlarıyla takımın diğer üyelerini bir anlamda motive de etmektedir. Yani onları kendi halinde bırakarak ekibin diğer üyelerine annelik yapmalarına izin vermelisiniz. Ayrıca onu destekleyip, fikirlerini almak da anaçları motive etmek konusunda işinize yarayabilir.

Goygoycu Kişilik!

İş hayatının olmazsa olmaz tiplemelerinden bir tanesi de hepimizin aşina olduğu goygoycular! İşten daha çok geyik yapmaya odaklı olan bu kişilik tipi için ciddiye alınacak pek bir şey yoktur. Nerdeyse her şeyi makara yapmak için kullanabilen ve kendilerinin yanı sıra başkalarını da goygoy yapmaya zorlayan bu insanlar, ekip için hem yararlı hem zararlıdır. Yararlıdır çünkü ekibi güldürmek, eğlendirmek konusunda üstlerine yoktur. Zararlıdır çünkü mesai arkadaşlarının dikkatini dağıtıp, onların verimini düşürürler. İşte bu nedenle; goygoycu kişilik tiplerine karşı dikkatli olmalısınız. Yani onların goygoy yapma olayını abartmalarına izin vermemelisiniz. Sınırı aştığını gördüğünüzde; duruma el atmalı, nihayetinde bir iş yerinde bulunduğunu ona hatırlatmalısınız.

Dedikoducu Kişilik!

Etrafına topladığı birkaç kişiye coşkuyla bir şeyler anlatırlar. İş yerinde olan biten ne varsa herkesten önce duyup, durumun tadını çıkartanlar! Ekipteki hemen herkesin hayatı hakkında bir şeyler bilenler! Dedikodu kazanının altını, sanki olimpiyat meşalesini yakarmış gibi büyük bir keyif ve gururla yapanlar! Sonuçta; onlardan da her iş yerinde var, öyle değil mi? Elbette var! Onlar iş yerlerinin Müzevir Müzeyyen’leri!

Peki, dedikoducu kişilik tipleri için kullanılacak motivasyon yöntemi nedir? Ya onu bu kötü huyundan vazgeçmesi için uyarmalı ya da o harika araştırma yeteneğini işinde kullanması için onu teşvik etmelisiniz. Örneğin; onu daha çok araştırıp gözlemlemeye yönelik bir pozisyonda kullanmayı düşünmelisiniz. Ama eğer böyle bir şansınız yoksa da iş yerindeki fiskosların baş kahramanı olan ekip üyenizi dedikodu yapmaktan vazgeçmesi için uyarabilirsiniz.