Eski Türkçe Kelimeler: Kulağa Hoş Gelen Az Bilinen 40 Sözcük Listesi

Eski Türkçe kelimeler, genellikle kulağa hoş gelen konuşmaların dikkat çeken noktalarıdır aslında. Dil veya lisan; insanların duygu ve düşüncelerini anlatabildikleri, birbirleri arasında anlaşabilmelerini sağlayan bir araçtır. Her dilin, kendi içerisinde bir düzeni ve kuralları bulunur. Bir kelimenin ise aynı dil içerisindeki anlamı sabittir. Ancak bazı kelimeler vardır ki ilk duyduğumuzda ne anlam ifade ettiğini hemen algılayamayız. Bunlar çoğunlukla başka dillerden geçmiş veya aynı dilin farklı kökenlerinden türetilmiştir. Bu makalemizde dilimize, özellikle Arapça ve Farsçadan geçmiş olan, kulağa hoş gelen eski Türkçe kelimeler ve anlamları üzerine güzel bilgiler vereceğiz.

Günümüzde genellikle büyüklerimizden duyduğumuz; safderun, munis, vaveyla, payidar, feveran gibi daha birçok kelimenin anlamını ve etimolojisini sizler için bir araya getirdik. Paratic.com’un değerli okuyucuları için hazırladığımız bu yazıda, eski Türkçe kelimeler ve anlamları daha iyi kavranması için örnek cümleler ile birlikte verilmiştir.

1 Müteşekkir

Dilimize Arapçadan geçmiş olan müteşekkir kelimesi, teşekkür kelimesinden türetilmiştir. Şükran, memnuniyet ve minnet anlamları içerir. Müteşekkir kelimesinde karşılıksız yapılan bir iyilik için duyulan minnettarlık ifade edilir. Kelimeyi şöyle bir cümle içinde kullanarak daha iyi anlamaya çalışalım;

“İş bulmam konusunda bana yardım ettiğiniz için, size öyle müteşekkirim ki anlatamam.”

2 Namütenahi

Sıfat özelliğinde olan kelimemiz Farsça “na”, Arapça “mütenahi” köklerinden türetilmiştir. Anlam olarak, sonsuz, ucu bucağı ve nihayeti olmayan demektir. Aslında Arapça olan mütenahi sonlu anlamına gelir. Başına gelen -na eki ile bu kelime olumsuzlaştırılmış yani sonu olmayan anlamı kazandırılmıştır. Sevgili Sait Faik Abasıyanık namütenahi kelimesini bir dizesinde şu şekilde kullanmıştır.

“Öğleye yakın bu sis dağılınca gökyüzü namütenahi açılıyordu.”

İlginizi Çekebilir: Yeni Bir Dil Öğrenmenin En Eğlenceli Yolları

3 Zevahir

Yine Arapça kökenli bir kelime var sırada. Zahir kelimesinden türetilen zevahir, dış görünüm anlamına gelir. Bir kişinin veya bir eşyanın dışarıdan görünen dış yüzü demektir. Günümüzde ise sıklıkla “zevahiri kurtarmak” şeklinde kullanılır. Yani bir kişinin karizmasını düzeltmesi veya yapılan bir işte alelacele durumu toparlamak olarak kullanılır. Kelimemiz, ses sanatçısı Seden Gürel’in yıllar önce söylediği bir şarkıda şu şekilde geçiyor;

“Çalkala hadi adamım
Devrine, durumuna göre çalkala
Hadi kitabına uyduralım
Hadi aleme karşı zevahiri topla”

4 Ehvenişer

Arapça kökenli olan kelime, kötülerin arasında daha iyisi anlamı içerir. Günümüzde bu kelimeyi kötünün iyisi ifadesiyle kullanırız. Kötü şeyler arasında seçim yapıldığında, daha az kötü olanlar için ehvenişer kelimesi kullanılır. Yani iki kötü arasında daha hafif olanıdır. Bu kelimeyi ilk kez, Türkiye’nin ilk kadın romancılarından biri olan Halide Edip Adıvar, Birinci Dünya Savaşı sonlarında şu cümle içerisinde kullanmıştır:

“Bütün eski ve yeni Türkiye hudutlarına şamil olmak üzere, muvakkat (geçici) bir Amerikan mandasını ehven-i şer olarak görüyoruz.”

Tavsiye Ederiz: Dünyada Yok Olmak Üzere Olan 10 Dil

5 Zeyrek

Uyanık, akıllı, güçlü hafızalı, anlayışlı ve zeki anlamına gelen zeyrek kelimesi dilimize Farsçadan geçmiştir. Halk arasında işinin ehli, eli uz ve usta gibi anlamlarda kullanılan zeyrek kelimesi bir de keten tohumu anlamında kullanılır. Erkek ismi olarak da kullanılan zeyrek kelimesini bir cümle içinde kullanarak anlamı kuvvetlendirelim.

“Sınıftaki esmer, uzun boylu çocuk her soruya verdiği kusursuz cevaplarla ne kadar zeyrek biri olduğunu gösteriyor.”

6 Meyus

Üzgün, ümitsiz, karamsar ve kederli gibi anlamları olan kelimenin kökeni Arapçaya aittir. Ümitsizlik anlamındaki “yeis” kelimesi ile aynı kökten gelmektedir. Daha çok olaylar karşısında düşülen bıkkınlık, yorgunluk hali ve karamsarlığı ifade eder. Meyus kelimesini şöyle bir cümle içinde kullanacak olursak;

“KPSS’de aldığı puanla bu yıl da atanamayınca, yeni dönem için yazıldığı dershaneye meyus bir şekilde gitti.”

İlginizi Çekebilir: Tarihin Gizemine Işık Tutan Dünyanın En Eski Dilleri

7 Girift

Farsça kökenli olan kelimemiz genel olarak karışık anlamına gelir. Eş anlamlısı girişik olan girift kelimesi; iç içe girmiş, karmaşık, birbirine dolaşmış ve çapraşık gibi anlamlar içerir. Farsçadan gelen kelime aynı zamanda neye benzeyen, üflemeli bir çalgı türü için de kullanılır. Bu müzik aletini çalan kişiye ise giriftzen adı verilir. Girift kelimesini basit bir cümle için şu şekilde kullanabiliriz;

“Öğrenci sınav kağıdını öyle girift bir şekilde yazmış ki, ne okuyabildim ne de anlayabildim.”

8 Haddizâtında

Aslına bakacak olursak, esasında, aslında anlamları içeren kelime dilimize Arapçadan geçmiştir. Kelimenin etimolojisini inceleyecek olursak; had Arapçada sınır demektir, zat ise kişilik ve öz anlamlarına gelir. Bu anlamları göz önünde bulundurursak, herhangi bir konu hakkında açıklama yaparken, aslında kelimesi ile hem önceki cümlelerden ayrılmış hem de kişinin kendi görüşlerinin dile getirildiği yeni bir açıklama yapılacağının işareti verilmiş olur. Bu güzel kelimeyi cümle içinde kullanarak daha iyi anlamaya çalışalım.

“Ne dostluk, ne sevgi ne de arkadaşlık, haddizâtında günümüzde gerçek olan tek şey, kişinin kendi menfaati olmuş.”

9 Safderun

Günümüzde sıradan kelimelerle anlatılan ifadeler, eskiden ne kadar da zarif bir şekilde kullanılmış öyle değil mi? Safderun da işte bu güzel kelimelerden biri. Saf, temiz kalpli, kolayca aldatılabilen anlamlarına gelen kelimemiz kökenini Arapça ve Farsçadan alıyor. Arapça “saf” ve Farsça “derun” kelimelerinin birleşiminden oluşan safderun temiz yürekli kimse anlamına gelmektedir. Türk edebiyatına sayısız şiir ve roman vermiş olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu safderun kelimesini bir dizesinde şu şekilde kullanmış;

“Tabanlarına indirilecek sopaların canını daha ziyade acıtacağını anlamayacak kadar da safderun değildi.”

10 Feriştah

Bir işi yapan en iyi kişi, işin ehli, uzmanı ve en yetkili kimse anlamına gelen feriştah kelimesi de Farsçadan dilimize geçmiştir. Günümüzde belki de en sık kullanılan eski Türkçe kelimeler arasında yer alır. En üstün ve en iyi anlamına gelen kelime melek anlamındaki “firişte” kelimesinden türetilmiştir. Anlamı pekiştirmek adına kelimemizi bir cümle içerisinde kullanalım.

“Feriştahı gelse bu dersi benden daha iyi anlatamaz.”

11 Sirayet

Listemizde bu kez genellikle tıp alanında kullanılan terimsel bir kelime yer alıyor. Yayılma, dağılma gibi anlamlarının yanında daha çok hastalıklar için kullanılan sirayet kelimesi; bulaşma, başkalarına geçme anlamında kullanılır. Kelime dilimize Arapçadan geçmiştir. Bir cümle içinde kullanmak istersek;

“Verem öksürük ve hapşırık gibi yollarla kolaylıkla sirayet eden bir hastalık olduğundan, hasta yakınlarının da önlem alması şarttır.”

12 Canhıraş

Farsça kökenli olan kelime yürek parçalayan, iç tırmalayan ve dayanılamayacak şekilde üzüntü veren anlamlarına gelir. Bildiğimiz can kelimesi ile, tırmalayan anlamındaki hıraş kelimelerinden oluşmuştur. Anlamını bilmeseniz bile, duyduğunuz anda bir hüzün hissi uyandıran canhıraş kelimesine cümle içinde de yer verelim.

“Adana’daki şehit cenazesinde öyle canhıraş feryatlar kopuyordu ki… Teröre bir kez daha lanet etmekten başka elimizden bir şey gelmedi.”

13 Vaveyla

Yine feryat anlamı içeren bir kelime var sırada. Ancak, çığlık ve bağırma anlamlarına da gelen vaveyla kelimesi, canhıraş gibi elem içermiyor. Kökleri Arapçaya dayanan vaveyla kelimesini daha çok, herhangi bir olay karşısında duyulan şaşkınlık ve acı karşısında atılan çığlıklarda kullanırız.

“Evde hırsızı görünce öyle bir vaveyla basmışım ki, tüm komşular sesime koştu.”

Tavsiye Ederiz: Yabancı Dil Öğrenmek için Bilmeniz Gereken 11 Altın Kural

14 Munis

Dilimize Arapçadan giren munis kelimesi; cana yakın, yumuşak, sevimli, sıcakkanlı, uysal ve uyumlu gibi anlamlara gelmektedir. Sıfat olarak ise alışılmış ve yabancı olmayan gibi anlamları içerir. Büyüklerimizin zaman zaman kullandığı munis kelimesini bir cümle içinde kullanarak, siz değerli okuyucularımızın aklında netlik kazanmasını sağlayalım.

“Yeni gelen öğrenci o kadar munis bir çocuk ki, tüm sınıfla kısa zaman içerisinde arkadaşlık kurmayı başardı.”

15 Fevkalbeşer

Eski Türkçe kelimelerimizden oluşan listemizde sırada çok enteresan bir kelime var. Kelimemiz insanüstü anlamına geliyor. Dilimize Arapçadan gelen fevkalbeşere; fevk kelimesiyle üstünlük anlamı kazandırılmış. Dilimizde daha çok; elimden gelenin fazlasını yaptım, var gücümle çalıştım gibi anlamların yerine kullanılır.

“Evin taşınmasında fevkalbeşer bir güçle yardım eden kuzenime ne kadar teşekkür etsem azdır.”

16 Mukadderat

Eski olmasına rağmen günümüzde de çok fazla kullanılan bir kelime var sırada. Yine Arapça kökenli olan kelimemiz, yazgı ve kader anlamlarına gelmektedir. Takdir kelimesinden türetilmiş olan kelime, kader kelimesinin anlamında olduğu gibi, meydana gelmesi kaçınılmaz olan durumları ifade eder. Diyecek başka bir söz kalmadığında sığınılan kelime de diyebiliriz.

“Kocasından her gün şiddet görmesine rağmen, ne yapalım mukadderat böyleymiş diyerek yıllarını çürüttü.”

17 Sarfınazar

Türkçemize Arapçadan gelen kelime; görmezden gelme, vazgeçme, dikkate almama gibi anlamlara gelmektedir. Eğer kendinden önce gelen kelime -den ekiyle bitiyorsa cümleye; hesaba katılmasa da, sayılmasa da, göz ardı edilse de anlamları katar. İsim türünde olan kelime sarf ve nazar kelimelerinin birleşiminden oluşur. Kelimemizin cümle içerisinde kullanımı şöyle;

“Makale üzerindeki yanlışları söylememe rağmen, sarfınazar tavrıyla yine aynı hataları yapıyordu.”

18 Berceste

Farsça kökenli olan berceste kelimesi; güzel, seçilmiş, değerli anlamlarına gelir. Ber üzeri anlamını karşılarken, ceste ise sıçramış demektir. Bu iki kalıbın birleşiminden oluşan berceste kelimesi bu nedenle seçilmiş anlamında kullanılır. Aynı zamanda bir kadın ismi olarak kullanılabilen berceste kelimesi edebiyatta; ince anlamlı, latif, güzel, kolayca hatırlanan, sanat değeri yüksek ve yapısı sağlam dizeler için kullanılır. Örneğin Osmanlı’nın en önemli padişahlarından biri olan Kanuni Sultan Süleyman’ın ünlü sözü; “Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi” cümlesi, bir berceste örneğidir.

“Türk divan edebiyatının en önemli şairlerinden biri olan Şeyh Galip, en ünlü dizelerini birer berceste örneği olarak yazmıştır.”

19 Hissikablelvuku

Sırada benim en sevdiğim ve listemizde mutlaka olması gereken bir kelime var. Çünkü son zamanlarda yapılan televizyon dizilerinde bu kelimeye çok rastlıyoruz. Türkçemize Arapçadan girmiş olan hissikablelvuku, önsezi demektir. Olacakları önceden hissetmek, tahmin etmek ve içine doğmak gibi anlamlara gelir. Günümüzde bu kelimeye benzer olarak altıncı his ifadesi kullanılmaktadır. Peyami Safa şu dizelerinde hissikablelvuku kelimesine yer vermiştir.

“Kamil o adamlardan biridir ki hayatının her anında harikulade bir vakanın hissikablelvukuunu taşır. Her adımda başına mühim bir şey geleceğini hisseder.”

20 Pâyidar

Kökeni Farsça olan pâyidar kelimesi; ölümsüz, sonsuza kadar yaşayacak olan, kalıcı ve devamlı anlamlarına gelir. Genelde bir kişi tarafından yapılan cami, okul, yardım vakfı için bu kelimeyi kullanırız. Pâyidar kelimesiyle cümleye, yapılan iyiliğin sonsuza kadar yaşayacağı anlamı katılmaktadır. Türk edebiyatının usta kalemi Yaşar Kemal, 1955 yılında yazdığı İnce Memed kitabında pâyidar kelimesini şu cümle içerisinde kullanmıştır:

“Zulüm hiçbir zaman pâyidar olamamıştır.”

21 Tahayyül

Hayal kelimesinden türetilen tahayyül kelimesi, dilimize Arapçadan geçmiştir. Bir şeyi hayal etme, imgeleme, zihinde canlandırma, gözünün önüne getirme gibi ifadelerin yerine kullanılır. Türkçemizde ise daha çok tahayyül etmek kalıbıyla kullanılır.

“Bu yaz öyle güzel bir tatil tahayyül ediyorum ki, anlatsam sen de bana katılmak istersin.

22 Tumturak

Tumturak kelimesi; ihtişam, gösteriş, debdebe ve görkem anlamlarına gelmektedir. Kelimenin kökeni için bazı kaynaklar Arapça, bazıları Farsça olduğunu söylemektedir. Bir anlamı kuvvetlendirmek için kullanılan gereksiz yabancı kelimeler için de tumturak ifadesi kullanılır. Usta şair Attilla İlhan, Elde Var Hüzün adlı şiirinde tumturak kelimesine yer vermiştir.

“Ah nerde gençliğimiz
sahilde savruluşları başıboş dalgaların
yeri göğü çınlatan tumturaklı gazeller
elde var hüzün”

23 Müşkülpesent

Zor beğenen, her şeye kusur bulan, titiz, bahaneler uyduran kimseler için müşkülpesent kelimesi kullanılmaktadır. Kelime Arapça müşkil (zor) ile, Farsça pesend (beğenen) kelimelerinin bir araya getirilmesi ile oluşmuştur. Günümüzde müşkülpesent kelimesinin kullanımına sıklıkla rastlarız. Şöyle bir cümle içinde kullanarak, akılda daha kalıcı olmasını sağlamaya çalışalım.

“O kadar müşkülpesent bir insan ki, tüm gün dolaştık ama yine de bir koltuk takımı beğenemedi.”

24 Lâyetezelzel

Telafuzu oldukça zor olan kelime dilimize Arapçadan girmiş. Sarsılmaz ve güvenilir gibi anlamlar içeriyor. Kelimenin bileşimindeki tezelzül sarsıntı anlamına gelmektedir. Daha çok Osmanlı Dönemi’nde kullanılan kelimeyi en güvendiğimiz dostlarımız için kullanabiliriz.

“Çağrı kadar lâyetezelzel bir dost daha tanımadım ömrümde.”

25 Efsunkâr

Farsça kökenli olan efsunkâr kelimesinin anlamı; büyülü, karşı konulamayacak kadar etkileyici demek. Efsun kelimesini sanırım hepimiz biliyoruz; büyü anlamına gelir. Sonuna gelen -kâr eki, kelimeyi “büyülü” olarak değiştirmiştir. Günlük kullanımdan ziyade şiirlerde yer verilen efsunkâr kelimesine Namık Kemal, Hürriyet Kasidesi’nde şu şekilde yer vermiştir:

“Ne efsunkâr imişsin âh ey dîdâr-ı hürriyet,
Esîr-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esâretten.”

26 Perdebîrun

Farsça kökenli olan perdebîrun kelimesi; açık saçık konuşan, utanması olmayan, edepsiz, terbiyesiz şeyler söyleyen kişiler için kullanılan bir sıfattır. Kelimenin köklerindeki perde bildiğimiz perdedir, bîrun ise dış anlamına gelir. Reşat Nuri Güntekin kaleme aldığı şu satırlarında perdebîrun kelimesini daha net bir şekilde anlamamızı sağlıyor.

“Kadın meclisinde olduğumu unutarak biraz perdebirunane konuştum galiba… Kusura bakmayın, ben artık ihtiyar bir adamım, bazen nerede olduğumu unutuveriyorum.”

27 Feveran

Dilimize Arapçadan geçiş yapan feveran kelimesi; kaynama, coşma, fışkırma anlamlarına gelir. Daha anlaşılır bir şekilde açıklayacak olursak; birdenbire öfkelenme ve parlama demektir. Fevri davranış sergileyen kişiler için kullanılır. Duygusal feveranlardan uzak durmanızı önererek, kelimeyi bir cümle içinde kullanalım. Bu arada Bengü’nün Feveran isimli şarkısı da size armağanım olsun.

“Evliliğimiz onun feveranlıklarına rağmen, 18 yılını geride bıraktı.”

28 Mutabık

Eski olmasına rağmen günümüzde en çok kullanılan kelimelerden bir diğerine daha geliyoruz. Anlaşma, birbiriyle uzlaşma, ortak karara varma gibi anlamlar içeren kelime dilimize Arapçadan geçmiştir. Kelimenin kökenindeki “tabk” uygun gelmek demektir. Sabahattin Ali’nin satırlarında mutabık kelimesi şöyle kullanılmıştır;

“Ömer onunla konuşmaktan garip bir zevk alıyordu. Hiçbir şeye inanmamak hususunda mutabık gibiydiler.”

29 Şikemperver

Bir sıfat olan şikemperver kelimesi Farsçadan geliyor. Boğazına düşkün, yemek yemeyi seven, yemek yerken zevk alan kişiler için kullanılmaktadır. Kelimenin etimolojisini incelediğimizde; şikem karın demektir, perver ise besleyen. Günümüzde aslında şikemperver insanlara çok rastlıyoruz. Hani günümüzün en popüler sosyal ağlarından biri olan Instagram var ya, sadece yemek fotoğraflarından oluşan birçok galeri görebilirsiniz. Dilerseniz bunu bir cümle içerisinde kullanalım.

“Kızın Instagram paylaşımlarına baktığınızda, ne kadar şikemperver biri olduğunu hemen anlayabiliyorsunuz.”

30 Âmiyâne

Arapça ve Farsça kökene sahip olan kelimemiz; basit, sıradan, bayağı ve alelade gibi anlamlara gelmektedir. Aynı zamanda kabaca veya kibarca olmayan gibi anlamlara da gelen kelimeyi neredeyse hepiniz kullanmışsınızdır. Bir konuyu anlatırken ince ifadeler bulamadığımızda, “âmiyâne tabirle” der, en düz ve kaba şekliyle açıklarız.

“Bu kadar âmiyâne bir projenin üzerinde durmamı beklemiyorsunuz değil mi?”

31 Lafügüzaf

Bazen bunlar çok boş laflar demeyiz de, lafügüzaf deriz. Farsça kökenli kelimemiz boş söz, faydasız laf, gereksiz lakırdı demektir. Dedikodu için de kullanılan kelime söyleniş şekliyle zarif olsa da, aslında olumsuz bir anlam içeriyor.

“Bunlar hep lafügüzaf kardeşim, bana milletin için şimdiye kadar neler yaptın ondan haber ver!”

32 Tufeylî

Herkesin etrafında mutlaka bir tufeylî kişi vardır. Dilimize Arapçadan geçen tufeylî asalak ve parazit anlamlarının dışında, başkasının sırtından geçinen insanlar için de kullanılır. Kelimenin kökenindeki tıfıl, küçük çocuk ve parça anlamına gelir. Reşat Nuri Güntekin ünlü romanı Dudaktan Kalbe’de tufeylî kelimesine şu şekilde yer veriyor;

“Giren çıkan, çalan kaçan belli değil… Etrafında bir sürü tufeylî var ki, çocuklarının rivayetine göre servetinin son parçalarını kemâl-i afiyetle yiyorlar.”

33 Babayani

Baba kelimesinden türetilen babayani dilimize Farsçadan geçiş yapmıştır. Dış görünüşe ve gösterişe önem vermeyen, görmüş geçirmiş, hoşgörülü, babacan insanlar için kullanılan bir sıfattır. Kelimemize bir cümle içerisinde şu şekilde yer verebiliriz;

“Cevdet amca o kadar babayani bir adam ki, onunla saatlerce sohbet etsem de sıkılmıyorum.”

34 Perestiş

Dilimize Farsçadan giren kelime; tapmak anlamındaki perestiden türetilmiştir. Taparcasına ve delicesine sevmek anlamına gelir. Şimdilerde böyle büyük sevgiler var mı bilemem ama, eskiden çok şiddetli sevgiyi ifade etmek için perestiş kelimesi kullanılırmış. Bu aşk dolu kelimemize, hicaz makamında söylenen bir şarkının dizelerinde rastlıyoruz…

“Ömrüm artar sana baktıkça perestişle benim
Cânımın cânı mısın rûhum musun şûh-i şenim”

35 Merdümgiriz

Farsça kökenli olan kelime birleşik sıfat özelliği taşıyor. Kalabalığı sevmeyen, insanlardan kaçan, yalnızlığı seven kişiler için kullanılır. Bu kelimeyi bazı kaynaklar hümanizmin zıttı olan mizantrop için de kullanmıştır. Yani insanlardan nefret etme, ürkme ve onları sevmeme gibi özelliklerle karakterizedir.

“Bu merdümgiriz haliyle üniversite hayatına uyum sağlayamaz diye çok endişeleniyorum.”

36 Meymenet

Sırada yine çok fazla kullandığımız bir kelime var. Dilimize Arapçadan geçiş yapan meymenet kelimesi; bereket, kutluluk ve uğurluluk anlamlarına geliyor. Aynı zamanda iyi özellik ve nitelik anlamına gelen meymenet kelimesinin zıt anlamlısı nuhuset yani uğursuzluk olarak geçiyor.

“Ben hayatımda böyle meymenetsiz bir insan tanımadım. Girdiği yerde ne bereket kalıyor ne huzur.”

37 Dilhun

Eski kelimeler sanki ya aşırı üzüntüyü ya da mutluluğu simgeliyor gibi gelir bana. Dilhun kelimesi de okuduğunuzda zihninizde ilk olarak hüznü canlandırmıyor mu? Kalbi yaralı, içi kan ağlayan, büyük üzüntü içinde olan anlamlarına gelen kelime dilimize Farsçadan girmiş. Yaşar Kemal dizelerinde dilhun kelimesine şu şekilde yer veriyor;

“Seni öyle bir takdim etti ki doktor, herkes beğendi, dinleyenlerin hepsi dilhun oldu. Neredeyse hepimizin gözlerinden kanlı yaşlar dökülecekti.”

38 Tevekkeli

Listemizde bu kez bir belirteç yani zarf olarak kullanılan tevekkeli kelimesini görüyoruz. Sebepsiz, boş yere, rastgele, boşuna anlamlarını içeren kelime Türkçemize Arapçadan geçmiştir. Genellikle olumsuz ifadelerde kullanılan tevekkeli kelimesini bir cümle içerisinde kullanalım.

“Tevekkeli sabahtan beri kıvranmıyormuşsun, parti için izin almakmış bütün çaban.”

39 Pestenkerani

Farsça kökenli olan kelime önemsiz, değersiz, saçma ve uydurma söz gibi anlamları karşılamaktadır. Genellikle küçümseme anlamında kullanılır. Bir konuşmanın veya cümlenin ne kadar boş ve önemsiz olduğunu anlatır. Peyami Safa dizelerinde pestenkerani kelimesine şöyle yer verir;

“Bir bahane. Pestenkerani de olsa olur. Dur dur, bir şeyler aklına geliyor. Bulacak.”

40 Velhasıl

Sözün kısası, özetle, kısacası anlamlarına gelen velhasıl kelimesinin kökeni Arapça. Bu kelime de günümüzde çok fazla kullandığımız, benim de en çok sevdiğim kelimelerden biri. Kelimemiz özet ve öz anlamındaki hulasa sözcüğünden türetilmiştir. Bir konuyu anlattıktan sonra, konuyu toparlayarak bitirmek istendiğinde velhasıl denir. Örneğin;

“Velhasıl eski Türkçe kelimelerimizin hepsi birbirinden güzel. Hepsinin anlamını bilebilsek keşke.”

Velhasıl diyerek yazımı bitirecek olursam; dilimize Arapça ve Farsçadan geçmiş olan eski Türkçe kelimeleri yazarken yine kendimi bambaşka bir dünyanın içinde buldum. Sanki kelimeler zarafet ve içtenlik yarışına girmiş gibiydi. Kökenlerine indikçe kullandığım başka kelimeleri de sorgularken buldum kendimi. Eminim anlamını bilmediğimiz, hatta daha önce hiç duymadığımız bir sürü böyle kelime vardır. Ne dersiniz? Türkçemize başka dillerden geçmiş böyle güzel kelimeleri bizimle paylaşmak istemez misiniz?