Çocuklara Sorumluluk Kazandırmak için Yapılması Gerekenler

Çocuğa sorumluluk duygusunu kazandırabilmek için neler yapılmalıdır, biliyor musunuz? Hangi noktalara dikkat ederek çocuktaki sorumluluk bilinci geliştirilmelidir? Siz de her anne-baba gibi bu soruların cevaplarını merak ediyor olmalısınız. Ya da etmelisiniz diyeyim. Özellikle de belli bir yaşa gelmesine rağmen sorumluluk bilincine sahip olmayan çocuklarınız varsa, bu konu üzerinde durmanızı gerekiyor.

Çocuğunuzun sorumluluk duygusunu geliştirmek için en büyük görev anne ve babaya düşmektedir. Okulda veya herhangi bir yerde değil cocuğunuzun bu yetiyi evde kazanmasını sağlamalısınız. Canınızdan can kanınızdan kan olan çocuğunuz sorumlulukların farkında değilse, suçu kendinizde aramalısınız. Sorumluluklarınızın farkında değilseniz, çocuğunuzun olmasını bekleyemezsiniz. Bu nedenden dolayı çocuğunuzdan önce kendinizi düşünerek işe başlamalısınız.

Mesela; onu ne kadar iyi tanıyorsunuz? Çocuğunuzun yeteneklerinin ne kadar farkındasınız? Gelişimini takip ediyor musunuz? Çocuğunuza aşılamanız gereken alışkanlıklar hakkında bilgi sahibi misiniz? Çocuğunuza sorumluluk bilinci aşılama sırasında ona ne kadar iyi rol model oluyorsunuz? Bu tarz soruları cevaplayarak, çocuğunuzun sorumluluk duygusunu geliştirmesi için ilk adımınızı atabilirsiniz. Eğer düzeltmeniz gereken hatalarınız varsa düzelterek daha bilinçli anne-babalık yapabilirsiniz. Sonuçta; siz hata yapıyorken çocuğunuzun doğru davranmasını bekleyemezsiniz.

Zaten aşağıda anne-babaların sıklıkla yaptığı hatalardan da bahsedeceğiz. Ve büyük ihtimalle farkında olmadan sergilediğiniz o kötü davranışları gördüğünüzde, emin olun çocuğunuzun sorumluluk bilincini geliştirmek için çok daha doğru davranmaya başlayacaksınız. Sizin anne-babalık görevi olarak düşündüğünüz pek çok şeyin, çocuğunuzun sorumluluk alma yetisinin gelişememesine yol açtığını anlayacaksınız. Uzun lafın kısası sevgili okurlarım; sözü daha fazla dolandırmadan, çocuğa sorumluluk kazandırmak için yapılması gerekenler nelermiş, bir bir incelemeye başlayalım:

Çocuklarda Sorumluluk Bilinci Geliştirmek için Yapılması Gerekenler

Evet, geldik çocuğa sorumluluk nasıl kazandırılır, çocuğun sorumluluk duygusu nasıl gelişir, sorularının yanıtlarına! Sonuçta; sorumluluk duygusu zaman içinde öğrenilip geliştirilebilen bir yetenek! Ve burada anne-babaların ne kadar bilinçli davrandığı, çocuğun hem çocukluk hem de yetişkinlik dönemindeki başarısında belirleyici etkenlerden biridir. Bu nedenle; her bir başlığı dikkatlice incelemenizi, sorumluluk sahibi çocuklar yetiştirmek için hiçbir detayı atlamamanızı öneririm.

Çocuğunuzu Tanıdığınızdan Emin Olun!

Tabii ki işe çocuğunuzu tanıyarak başlayacaksınız. Ve burada hemen öyle “çocuğumu benden iyi tanıyan biri mi var” gibi düşüncelerle savunmaya geçmemelisiniz. Bu noktada sayısız ebeveyn aynı hatalara düşmektedir. Çocuğunu yeteri kadar tanıdığını düşünen pek çok anne-baba, aslında onun duygu ve düşüncelerden bihaber yaşadıklarını bilmelisiniz.

Pek çok aile çocuğunun yaşı, yetenekleri, gelişimi, arkadaş çevresi, eksik olduğu yönleri gibi konular üzerinde fazla durmadığı için yavrusuna uygun eğitimi verememektedir. Şayet çocuğunuzun sorumluluk bilincinin doğru bir şekilde gelişmesini istiyorsanız, onu tanıdığınızdan emin olmalısınız.

Sorumluluk Duygusunun Gelişmesi için Örnek Olun!

Tamam, çocuğunuza sorumluluk duygusu aşılamak istiyorsunuz peki ama siz sorumluluk sahibi bir anne-baba gibi davranıyor musunuz? Mesela; verdiğiniz sözleri gerçekten tutuyor musunuz? Sizin sorumluluğunuzda olan işleri layığıyla yerine getiriyor musunuz? Anne-baba olarak yapmanız gereken her şeyi yapıyor musunuz?

Yoksa çocuğunuz sürekli olarak aranızdaki tartışmalara seyirci olmak durumunda mı kalıyor? Birbirinizi nasıl suçladığınıza sık sık şahit mi oluyor? Onun sorumluluk sahibi olmasını istiyorsanız, rol model olduğunuzun farkında olmalısınız.

Yaşına Uygun Görevler Verin!

Bunun için dikkat etmeniz gereken konulardan bir diğeri de çocuğunuza yaşına uygun görevler vermenizdir. Mesela; 2 yaşındaki bir çocuğun odasını toplamasını bekleyemezsiniz. Bunun yerine oyuncaklarını sepete atmasını söyleyebilirsiniz. Aynı şekilde 3 yaşında bir çocuktan bütün kıyafetlerini tek başına giymesini bekleyemezsiniz. Ama yelek giymek, çorabını çıkarmak, oyuncaklarını yerine koymak, ellerini yıkamak (sizin gözetiminizde) gibi görevleri yerine getirmesini isteyebilirsiniz. İşte bunun için de en başta bahsettiğim gibi çocuğunuzun yaşına göre neler yapılabileceği hakkında bilgi sahibi olmalısınız. Hem yaşına hem de karakteristik özelliklerine bağlı kalarak ona uygun görevler vermelisiniz.

Öz Güveninin Gelişmesine Yardım Edin!

Çocuğa sorumluluk duygusu kazandırmak için onun öz güveninin gelişmesine yardım etmelisiniz. Bunun için de ilk olarak size öz güveni yüksek çocuklar yetiştirmek için neler yapılmalıdır, öğrenmenizi öneririm. Farkında olmadan yaptığınız hareketler ya da söylediğiniz sözler çocuğunuzda öz güven eksikliğine neden oluyor. Diğer bir deyişle; siz onun iyiliği için uğraştığınızı düşünürken aslında çocuğunuzun kendine güven duymamasına yol açıyorsunuz.

Mesela; “dur çocuğum, ben yaparım, aman dikkat et, gel ben giydireyim, su mu istedin…” gibi sözlerle onun rahatlıkla yapabileceği işleri siz yapıyorsunuz. Karşınızdaki kocaman çocuğunuzun montunu siz giydiriyor, fermuarını siz çekiyorsunuz. Etrafa dağıttığı eşyaları siz topluyor, suyuna varana kadar her şeyi ayağına siz getiriyorsunuz. Yaşı ne olursa olsun gözünüzde hala ufacık bir bebek olabilir ama çocuğunuzun öz güven yoksunu bir birey olmasını istemiyorsanız onun eli ayağı gibi davranmaktan vazgeçmeniz gerektiğini bilmelisiniz.

Ya da daha farklı hatalarla çocuğunuzun öz güvenini sarsıyorsunuz. Mesela; onu başka çocuklarla kıyaslamaya kalkışıyorsunuz. “Komşunun çocuğu şunu yapmış, kuzeninin karnesi şöyle iyiymiş…” gibi sözlerle sözde onu motive etmeye çalışırken, çocuğunuzu hiç düşünmediğiniz kadar kötü etkiliyorsunuz. Zira çocuklar arasında kıyaslama yapmanın zararları hakkında düşünmüyorsunuz. Ayrıca sonuçlarını düşünmeden konuşuyorsunuz. Cümlelerinizle onu kendini yetersiz hissetmesine neden oluyorsunuz.

İlginizi Çekebilir: Çocuklara Söylenmemesi Gereken Cümleler

İlkokul Çocuğuna Sorumluluk Nasıl Kazandırılır?

Şimdi de gelelim ilkokul çocuklarına sorumluluk kazandırmak için yapılması gerekenlere! Sonuçta; yukarıda genel konuştuk diyebiliriz. Peki, ilkokul çağındaki çocuklara sorumluluk kazandırmak için ne yapılmalı? Artık pek çok şeyin farkında olan bu yaştaki çocukların kendine güvenmeleri ve yükümlülüklerin farkına varmaları için yapılabilecekler nelerdir? Hemen alttaki başlıklardan bu soruların cevapları nelermiş, detaylıca öğreneceksiniz.

Çocuğunuzun Ödevlerini Siz Yapmayın!

Yoksa siz de akşamları oturup saatlerce çocuğunuzun ödevlerini mi yapıyorsunuz? Onun yapması gereken işi siz mi üstleniyorsunuz? Çocuğunuz öğretmeninden azar yemesin ya da karnesine eksi not gelmesin diye bu büyük hatayı mı yapıyorsunuz? O zaman bu kötü davranıştan vazgeçmelisiniz. Çocuğunuzun ödevlerini yapmayı bırakmalısınız. Bunun onun sorumluluğu olduğunu çocuğunuza anlatmalısınız. Ayrıca bu noktada katı davranmanız gerektiğini de hatırlatmak isterim.

Çocuğunuza bir kere o izlenimi verdiyseniz, “ödevimi ben yapmazsam annem-babam mutlaka yapar” diye düşünecektir. Şimdiye kadar onun ödevlerini yapan kişi siz olduysanız bile bundan sonraki hal ve hareketlerinizle ne kadar kararlı olduğunuzu çocuğunuza göstermelisiniz. Tabii, bu demek değil ki çocuğunuzun dersleriyle hiç ilgilenmeyin, her şeyi kendisi yapsın. Elbette, onu başıboş bırakmayacaksınız. Gereken yerde gereken bilgiyi vereceksiniz, ödevini yapabilmesi için ona yol göstereceksiniz. Ama onun yerine ödevi yapan kişi asla siz olmayacaksınız.

Buna da Bakın: Ailelerin Karne Günü Çocuklara Yaklaşımı Nasıl Olmalıdır?

Sorumlulukları Konusunda Ona Yol Gösterin!

Çocuğa sorumluluk kazandırmanın belirli bir süreç gerektirdiğini unutmayın. Yani bu öyle 3-5 günde halledebileceğiniz bir konu değil! Yani birkaç ay boyunca bu önerileri uygulayıp ardından “çocuğum hala sorumluluk sahibi değil” diye düşünmemelisiniz. Sonuçta; ona yabancı olan veya anlamsız gelen bir şey öğretmeye çalışıyorsunuz. İşte bunun için çocuğunuza sorumlulukları konusunda gösterici olmalısınız.

Örneğin; ödevlerini yaptığı, odasını topladığı, söz verdiği saatte evde olduğu, harçlığını doğru bir şekilde harcadığı için onu takdir etmelisiniz. Yaptığının iyi bir şey olduğunu anlamasını sağlamalısınız. Onu motive ederek çocuğunuza cesaret vermelisiniz. Öte yandan, sorumluluklarını yerine getirmediğinde ise bu davranışının kötü olduğunu, herkesin yerine getirmesi gereken görevleri olduğunu ona anlayacağı bir dille anlatmalısınız. Unutmayın, onu ne tarafa yönlendirirseniz, o tarafa gidecektir.

Onu Motive Eden Sorumluluklar Verin!

Zaten çocuğunuzu gayet iyi tanıdığınız için bu konuda zorlanmayacağınızı düşünüyorum. Yani onun yeteneklerinin ve yapmaktan hoşlandığı işlerin farkında olduğunuzu düşünerek size çocuğunuzu motive edecek sorumluluklar vermenizi öneriyorum. Mesela; çocuğunuz dışarıda vakit geçirmeyi çok seviyor olabilir. Ona bahçe temizliği yapmak gibi basit görevler verebilirsiniz. Ya da evcil hayvanınızın bakımından çocuğunuzu sorumlu tutabilirsiniz. Yemek yapmaktan, mutfakta vakit geçirmekten hoşlanan küçük bir kızınız varsa size yardım etmesine izin verebilirsiniz. Veya çocuğunuz arabalara meraklı diyelim. Onun (tabii ki gözetiminizde) arabayı yıkamasına müsaade edebilirsiniz. Kısacası; çocuğunuzun ilgi alanlarını düşünerek ona çok daha eğlenceli bir şekilde sorumluluk kazandırabilirsiniz.

Çocuğun Gözünde Büyüyen Sorumluluklarla Cesaretini Kırmayın!

Çocuğunuzun sorumluluk almaktan kaçan bir birey olmasını istemiyorsanız, ona gözünde büyüteceği işler vermemelisiniz. Mesela; karmaşa içerisindeki odasına girip “burası bir saat içinde pırıl pırıl olacak” dememelisiniz. Bunun yerine, işi parçalara bölmelisiniz. “Kirlilerinle temiz eşyalarını ayırır mısın, dolabını düzenler misin” gibi daha az korkutucu sözlerle onu teşvik etmelisiniz. Ya da yapılması gereken bir sürü ödevi olmasına rağmen çocuğunuz inatla bilgisayar başından kalkmıyor diyelim. Tıpkı biz yetişkinlerde olduğu gibi onların da “bir sürü işe” bitmeyecek gözüyle baktığını ve erteleyebildiği kadar ertelediğini aklınıza getirmelisiniz. Böyle bir durumda yine aynı taktiği kullanmalısınız. Çocuğunuza “şu dersin ödevlerini bitirdikten sonra yarım saat oyun oynayabilirsin” gibi sözlerle sorumluluğunu yerine getirmek için motive etmelisiniz. Ama asla ve asla çocuğunuzun karşısına zor görevlerle çıkmamalısınız. Cesaretini kırmamalısınız.

Ergenlere Sorumluluk Duygusu Kazandırmak için Neler Yapılabilir?

Peki, ergene sorumluluk kazandırmak için ne yapılmalı? Hani pek çok anne-babanın bir nevi kabusu olan ergenleri diyorum. Çoğu zaman asi, inatçı, hırçın, söz dinlemez olan bu geçiş dönemindekilere sorumluk kazandırmak için ne yapılmalı? Yetişkinlik çağına ilk adımı atan ergenler karşısında nasıl bir yol izlenmeli? Hiç merak etmeyin, aşağıdaki başlıklarda ergene sorumluluk kazandırmak için yapılması gerekenlerden bahsedeceğiz.

Anlayışlı Olun!

Öncelikle çocuğa ergenlik dönemine kadar hiç sorumluluk verilmemişse, bunun sorumluluk bilinci kazandırma aşamasında büyük bir sorun olacağını bilmelisiniz. Yetişkinliğe ilk adımını atan ergen, yeni sorumluluklarla karşılaştığında buna ters tepki verecektir. Sorumluluk almaktan kaçınacaktır. İşte bu nedenle; çocuğunuza ergenlik dönemine girmeden önce sorumluluk vermeye başlamanız gerektiğini bir ek bilgi olarak vermek istedim. Şimdi gelelim asıl konuya!

Ergenlere sorumluluk kazandırmak için onlara karşı anlayışlı olmanız gerektiğini bilmelisiniz. Size verecekleri tepkilere, hırçınlıklarına ve söz vermelerine rağmen tutmadıklarını görmeye hazırlıklı olmalısınız derim. Sonuçta; yıllardır alıştıkları düzen aniden bozuluyor. O zamana kadar onlara keyif veren pek çok şey ergenlere “çocukluk” olarak geliyor. Çocukken bir süper kahraman olarak gördükleri anne-babalar, ergenlik döneminde onların üzerinde baskı kuran, onları kısıtlayan gardiyanlara dönüşüyor. Ergen, hem bedenen hem de ruhen farklı biri olmaya başlıyor. İşte tüm bunları düşünerek, ona karşı anlayışlı olmanız gerektiğini bir kez daha hatırlatmak isterim. Herkesin aynı süreçten geçtiğini ve bu dönemi farklı şekillerde atlattığını bilmelisiniz.

Sabırlı Davranarak Kurallara Uyması Gerektiğini Anlamasını Sağlayın!

Size nasıl tepki verirse versin çocuğunuza karşı sabırlı davranmalısınız. Tamam, bazen onlara katlanmanın çok zor olabileceğini biliyorum. Ancak kim anne-babalığın kolay olduğunu söylüyor ki? Yani kızsanız bile öfkenize hakim olmayı bilmelisiniz. Çocuğunuza vereceğiniz ters bir tepkinin onun size karşı kendisini tamamen kapatmasına yol açabileceğini aklınızdan çıkarmamalısınız. Uzun lafın kısası; o söylediklerinizi anlamamakta ne kadar inatçıysa, siz de aynı şekilde sabrınızda ve doğru yolu gösterme çabanızda ısrarcı olmalısınız.

Harçlık Konusunda Dikkatli Davranın!

Ergenlerin para harcama konusunda ne kadar sorumsuzca davranabileceğini biliyor olmalısınız. Yani pek çok ergen o dönemlerde para harcamanın, marka kıyafetler giymenin, lüks kafelerde oturmanın marifet olduğunu düşünür. Okulda arkadaşlarına hava atmak için ekstra para harcar. Bununla da kalmaz arkadaşlarının hesaplarını öderler. Bunun önüne geçmek için yetişkinliğe geçiş aşamasında olan çocuğunuza verdiğiniz harçlık konusunda dikkatli davranmalısınız. Ona sorumluluk kazandırmak için harçlığını haftalık verebilirsiniz. O parayı isterse bir gün içinde isterse de bütün hafta boyunca harcayabileceğini söylemelisiniz. Harçlığı bittiğinde esneklik göstermemelisiniz. Çocuğunuzun parasını nasıl yönetmesi gerektiğini anlamasını sağlamalısınız.

İnceleyin: Çocuklarınıza Aşıladığınız Kötü Para Alışkanlıkları

Odasını Onun Sorumluluğuna Bırakın!

Ergenler için kişisel alanlarının ne kadar önemli olduğunu biliyoruz. Peki, sorumluluk kazandırmayla kişisel alanın ne ilgisi var? Şöyle ki ona sorumluluk bilinci aşılamak için kişisel alanını yani odasını kendisinin toplaması gerektiğini söylemelisiniz. Ama bunu yaparken katı kurallar koymamalısınız. Odasını dağınık gördüğünüzde hemen başına dikilip “o odanın hali ne” gibi sözler söylememelisiniz. Emin olun ki bir yerden sonra dağınıklığa kendisi de katlanamayacaktır. Odasını istediğiniz şekilde toparlayacaktır. Sadece sabırlı ve anlayışlı olmalısınız.

Düzenli Olarak Yerine Getirmesi Gereken İşler Verin!

Ergene sorumluluk kazandırmak için ona düzenli olarak yerine getirmesi gereken işler verebilirsiniz. Örneğin; bahçenin temizliği, odasının sorumluluğu, evin herhangi bir faturasının ödenmesi, evcil hayvanınızın bakımı gibi görevler verebilirsiniz. Böylece ona zaman içinde sorumluluk bilinci kazandırabilirsiniz.

Empati Yapın, Örneklerle Sorumluluk Bilinci Kazanmasını Sağlayın!

Ergene sorumluluk kazandırmak için ona kendi yaşadıklarınızdan bahsedebilirsiniz. Hatta sizin ergenlik döneminde yaptıklarınızı büyükannesinin ya da büyükbabasının ağzından duymasını sağlayabilirsiniz. Empatinin önemini anlamanızı sağlayacak temel noktaları buradan öğrenebilirsiniz. Ardından bu konunun neden bu kadar önemli olduğunu bu sayede öğrenebilirsiniz.

Ona “senin yaşındayken ben de bazı hatalar yaptım ama her zaman sorumluluklarımın farkındaydım” gibi örneklerle sizin de aynı yollardan geçtiğinizi anlatmalısınız. Böylelikle bir yandan ona yalnız olmadığını gösterirken diğer yandan da kendisini size daha yakın hissetmesini sağlayabilirsiniz.