Paratic Haber: Ekonomi, Finans RSS Interactive

Borsada Fiyatlar Neye Göre Belirlenir ve Değişir?

Yatırımcıların gözde piyasalarından borsada fiyatlar neye göre değişir? Kritik sorunun yanıtına ve fiyatlamada etkili dinamiklere bu yazıdan ulaşabilirsiniz!
Borsada Fiyatlar Neye Göre Belirlenir ve Değişir?
YAYINLANMA ZAMANI
SON GÜNCELLEME
Yorum

Birikimlerini borsada değerlendirmek isteyenler için en önemli konulardan biri, fiyatların neye göre belirlendiğidir. Kaldı ki bu kural, yalnızca borsa için geçerli değildir. Farklı işleyişlere ve risk faktörlerine sahip tüm yatırım araçlarında, fiyatlamaların neye göre yapıldığını bilmek gerekir.

Sonuçta yatırımın mantığı, düşükken alıp yükselince satmaktır. Doğal olarak, fiyatların ne zaman yukarı ne zaman aşağı yönde hareket edebileceği konusunda bilgili olmak gerekir. Bir menkul kıymetin fiyatı, hem ihraççının mali sağlığı hem de yatırımcının kâr-zarar tablosunun en görünür barometresidir.

Dolayısıyla şirketler, yönetim kurulları, paydaşlar, analistler ve yatırım bankaları menkul kıymet fiyatlarındaki değişiklikleri yakından izlerler. Peki, bu değişimler hangi faktörlerle yönlendirilir?

İşte borsada temel fiyat dinamiklerini anlamak ve yatırım araçlarının ileride alması muhtemel değerlerini belirlemek için ne yapmak gerekir sorularının yanıtları:

Borsada Fiyatların Değişmesine Neden Olan Unsurlar Nelerdir?

Borsada ne alınır satılır biliyorsanız, piyasada hisse senedi dışında pek çok enstrümanın işlem gördüğünü de bilirsiniz. Genellikle hisse senetleri anılsa da borsada tahvil, bono, endeksler, emtialar, dövizler, vadeli işlem kontratları gibi alternatiflere de yatırım yapılmaktadır.

Elbette, her birinin risk ve getiri profili farklıdır. Örneğin tahvil ile hisse senedi farklı risk-getiri dinamiklerine sahiptir. Bununla birlikte ortak yönleri, piyasadaki yatırım araçlarının değerlerinin sürekli değişim halinde olmalarıdır.

Bunda ekonomik, politik, siyasi durum, arz – talep dengesi ve daha nice faktörün etkisi vardır.

Faiz oranlarından hükümet yetkililerinin açıklamalarına kadar bir dizi unsur, yatırım araçlarına olumlu veya olumsuz yönde etki eder. Aşağıdaki başlıklarda söz konusu unsurların detaylarına ve borsaya ne gibi etkileri olduğuna değinelim:

Arz ve Talep Faktörlerinin Borsa Fiyatlarına Etkisi

Borsada fiyatların dalgalanmasına neden olan en önemli unsur arz ve taleptir. Özellikle hisse senedi fiyatlarını etkileyen faktörler denildiğinde akla ilk gelen seçenektir.

Talep fazlaysa fiyatlar artma eğiliminde olurken arz fazlalığında tersi yönde hareket, yani düşüş olur. Zaten kural, yalnızca borsada değil her pazarda düşük bulunurluk ve yüksek talebin bir ürünün fiyatını artırması, yüksek bulunabilirlik ve düşük talebin de fiyatını düşürmesidir.

Hisse senetlerine yönelik hem arz hem talep, halka arzlara, bölünmelere veya yeni hisse ihracına tepki olarak artma eğilimindedir. Borsada fiyatlar, hisse senetlerinin arz ve talebindeki sürekli değişen hareketlerle belirlenir.

Arzın eşit olduğu fiyat ve miktara piyasa dengesi denir ve borsaların önemli rollerinden biri bu dengeyi sağlamaya yardımcı olmaktır. Arz ve talep faktörlerini etkileyen alt faktörler bulunmaktadır.

Ekonomik veriler, faiz oranları ve kurumsal sonuçlar menkul kıymet için talebi etkilerken piyasa dinamikleri, ekonomik koşullar ve ekonomi politikasındaki değişiklikler genel hisse senedi arzını etkileme eğilimindedir.

Herhangi bir ülkede meydana gelen bir gelişme bile diğer ticaret merkezlerini etkilemektedir. Yani işlemlerinizi Borsa İstanbul üzerinden yönetiyor olsanız dahi Amerika’da gelişen önemli ekonomik koşulların sonucunda Türkiye’de işlem gören araçların değeri etkilenebilir.

Dolayısıyla detaylı ve doğru bir borsa takibi, kazanmak için önemlidir.

Örneğin:

  • Ekonomi beklentilerden daha iyi gidiyorsa, daha iyi kazanç beklentisiyle hisse senetlerine daha fazla talep oluşur.
  • Faiz oranlarındaki artışlar, risksiz getiri oranı arttıkça hisse senetlerine talebin azalmasına neden olma eğilimindedir.
  • Fakat ekonomi iyiye gittiğinde oranlar yükselme eğilimindedir, bu da hisse senetlerine olan talebi artırır, dolayısıyla iki faktör birbirini nispeten dengeler.
  • Şirketlerin kârları, satışları, marjları ve görünümleri, bireysel hisselere olan talep üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Bu da çeyrek veya yıllık sonuçların açıklanmasından önce ve sonra ortaya çıkan dalgalanmayı açıklar.

Hisse senetlerine yönelik kısa vadeli talep, bilançolar ve kurumsal tahminlerin açıklanmasıyla birlikte genellikle hızlanma eğilimindedir. Arz ise talebe kıyasla daha az değişkenlik gösterir!

Bir hisse senedine olan talep pek çok faktöre bağlı olarak dalgalanabilse de hisse senedi arzı çok yavaş bir değişme eğilimindedir. Şirketler, hisse geri alımları gibi yollarla kendi hisse arzlarını azaltabilirler.

Bu, şirketlerin kendi hisselerini piyasa fiyatlarından satın alması, bu hisseleri emekliye ayırması ve böylece mevcut hisse sayısını azaltması demektir.

Bu da talep azalmadığı sürece fiyatların yükselmesine neden olur. Sonuç olarak hisse senedi arzı, kurumsal haberlere veya diğer tek seferlik olaylara yanıt olarak yükselip düşebilen talepten daha yavaş bir hızda değişme eğilimindedir.

Şirketlerin Borsa Fiyatlarına Etkisi

Şirketlerin Borsa Fiyatlarına EtkisiYukarıda da belirttiğimiz gibi pek çok enstrüman yer alsa da borsada yoğunlukla hisse senedi ticareti yapılır. Dolayısıyla borsada fiyatlar neye göre belirlenir sorusuna verilecek bir diğer yanıt da şirketlerdir.

Şirketlerle doğrudan ilişkili faaliyetler, halka açık menkul kıymetlerde fiyat değişikliklerine yol açabilir. Yönetici kadrosunda bir değişiklik, yeni stratejilerin ya da ürünlerin duyurulması ve yatırım açıklamaları gibi gelişmeler fiyat artışlarını destekleyebilir.

Tersi yönde olumsuz bir gelişme ise hisse fiyatlarını aşağı yönde etkileyebilir.

Ya da bir analist ürünün satışlarının hedefin üzerinde olduğunu bildirirse, yatırımcıların buna yanıt olarak daha fazla hisse satın almasıyla şirketin hisseleri olumlu bir fiyat değişikliği görebilir.

Buna karşılık eğer bir şirket bazı ürünlerinin müşterileri nezdinde kötü performans gösterdiğini görürse, o zaman hisselerin değeri düşebilir.

Yatırımcıların şirket haberlerini ve Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP) üzerinden yapılan duyuruları takip etmesinin nedeni de olası dalgalanmalara ilişkin tahmin yürütebilmektir.

Sonuçta, bir hisse senedi satın aldığınızda o şirketin ortağı olursunuz. Mülkiyet hakkı veren hisse senetleri için fiyatlamalar da şirketin performansına bağlı olarak değişir. Beklentilerin altında kazanç açıklayan ya da kötü performans gösteren şirketlerin hisselerinin yüksek performans göstermesi beklenmez.

Şirket gelişmeleri, olumlu sinyal veren kurumların hisselerine talep artar ve fiyatlar yükselirken beklentilerin düşük olduğu şirketler için talep azalır ve fiyatlar düşer.

Aynı zamanda sektör gelişmeleri de borsa fiyatlarında etken olarak gösterilir. Mesela bankacılık sektörünün yükselişe geçmesi, banka hisselerini pozitif etkiler.

Bir sektör için gelen olumlu yorum ya da tahminler de aynı şekilde ilgili hisseler ya da yatırım araçları için iyidir. Şirket gelişmelerini izlerken sektörel gelişmeleri de dikkate almanız, bu nedenlerle lehinize olacaktır.

Merkez Bankaları Tarafından Uygulanan Politikaların Borsa Fiyatlarına Etkisi

Başta döviz olmak üzere piyasalarda işlem gören tüm yatırım araçlarının değerleri ülkelerin merkez bankaları tarafından alınan kararlardan etkilenir.

Dolayısıyla borsa ya da farklı bir finansal piyasa olsun, yatırım dünyasında yer alan herkesin merkez bankalarına ilişkin gelişmeleri takip etmesi gerekir.

Örneğin, Çin’in para birimini devalüe etmesi veya FED’in faiz artırımı yapması, borsada yönü değiştirebilir. Elbette bunun için diğer ekonomik gelişmeleri de anlıyor ve takip ediyor olmalısınız.

Mesela politika faizi nedir, nasıl yorumlanır bilmelisiniz.

Merkez Bankaları Tarafından Uygulanan Politikaların Borsa Fiyatlarına Etkisi

Şöyle açalım: Bir şirket işini büyütmek ve geliştirmek için borç alırsa, yüksek faiz oranları borcun maliyetini etkileyecektir.

Bu, şirketin kârını ve hissedarlara ödediği temettüleri azaltabilir ki menkul kıymet için olumsuzdur. Zaten faiz oranlarının yüksek olduğu zamanlarda, faiz veren yatırımlar, yatırımcılar için hisse senetlerinden daha çekici olma eğilimindedir.

Yani yalnızca merkez bankalarının açıklamalarını takip etmek, yeterli değildir. Ardındaki nedenleri, piyasanın beklentilerini, kararın nasıl sonuçlar doğurabileceğini ve benzeri hususları da analiz edebilmelisiniz.

Ülke Ekonomi ve Siyasi Belirsizliklerinin Borsa Fiyatlarına Etkisi

Ekonomik ve siyasi durumlar biliyorsunuz ki birbirleriyle bağlantılıdır. Söz konusu unsurların olumsuz seyretmesi ya da belirsizlikler, borsada fiyatların düşmesine neden olacaktır.

Borsa neden ve nasıl dalgalanır konusunda dikkat edilen en önemli faktörlerdendir.

Yerel ya da küresel değişimler hem ekonomiyi hem de hisse senedi fiyatlarını etkileyebilir. 2020’nin sonunda patlak veren pandemiyi düşünün. Birkaç ay içinde finansal piyasalar alt üst olmuş, borsalar çökerken altın ve dolar gibi güvenli limanların fiyatlarında sıçramalar olmuştu.

Yeni bir hükümetin iktidara gelmesi ve yeni politikalar, borsada fiyatları iyi ya da kötü yönde etkileyebilir. Hükümetin duyuruları, iş ve yatırım dünyası açısından olumlu karşılanırsa fiyatlar yükselecek, olumsuz karşılanırsa ise borsa düşecektir.

Ekonominin iyi durumda olması da borsa fiyatlamaları için önemlidir. İyi durumda olan bir ekonomi, tüketici güveninin yüksek olduğu, tasarrufların değil yatırımların yapıldığı bir ekonomidir. Dolayısıyla pek çok yönden borsa için itici güçler olarak çalışırlar.

Tam tersi de geçerlidir. Ekonomik belirsizlik, hem şirketler hem yatırımcılar hem de tüketiciler için negatiftir. Kemer sıkma politikaları ve tasarrufların arttığı bu dönemlerde, riskli görülen borsa için iştah düşüktür.

Kısacası ekonomik ve politik gelişmeler, borsada fiyatların yönünü etkileyen unsurlardandır.

Doğal Afetler – Savaşlar

Hisse senetlerinin ya da borsa yatırım araçlarının fiyatları, doğal afetlerden gibi olaylardan da etkilenir. Doğal afetler ya da savaşlar, ülke ekonomisi için yıkıcı sonuçlar doğurabilir.

Ülkemizde yaşanan Kahramanmaraş merkezli depremlerden sonra piyasa çökmüş, yatırımcılar dev kayıplar yaşamıştı. Rusya ile Ukrayna savaşı sırasında her iki ülkenin borsasında da benzer durumlar yaşandı.

Sonuçta doğal afetler ya da savaşlar, bu tür olaylara dayanamayacak altyapı ve sistemlere bağımlı olmaları nedeniyle işletmeler için ciddi sonuçlar doğurabilir. Hem şirketler hem de devlet ekonomisine gelen dev zararlar sonucu borsada satış dalgası başlaması muhtemeldir.

Makroekonomik Faktörler

Piyasayı etkileyen olaylar ve gelişmeler arasında öne çıkan makroekonomik veriler de vardır.

Merkez bankaları ve ekonomik gelişmeler de makroekonomik faktörler arasında yer alsa da ayrıca ele almak doğrudur. Çünkü gerek diğer piyasalar gerek borsa olsun, işlem yapan tüm yatırımcılar makroekonomik verilerin ne kadar önemli olduğunu bilirler.

Özellikle de ekonomik takvimde yer alan en önemli veriler, borsa için belirleyici olabilir. Bunlar arasında enflasyon, tüketici güveni, bütçe, gayri safi yurt içi hasıla, faiz, işsizlik, istihdam, sanayi üretimi gibi veriler vardır.

Her biri borsanın geneli ya da belirli sektörler için fiyatlamada etkili olabilir. Dolayısıyla borsada para kazanmak istiyorsanız, makroekonomik verilerin önemini ve hangisinin piyasayı nasıl etkileyebileceğini öğrenmelisiniz.

Sonuç olarak, borsada fiyatlar en başta arz ve talep unsurlarına bağlı olarak değişir. Arz-taleple bağlantılı diğer faktörler de önemlidir. Yukarıdaki başlıklarda bunları ve  fiyatların belirlenmesi açısından neden önemli olduklarını ele aldık.

Fiyatlar için belirleyici dinamiklerde, yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olmanız, yatırımlarınıza doğru yön vermeniz için olmazsa olmazdır. Bu kuralı dikkate alarak işlem yaparsanız, hedeflediğiniz kazançlara ulaşmayı çok daha mümkün hale getirirsiniz.

Size daha iyi hizmet verebilmek için Yasal Mevzuat çerçevesinde, veri politikalarımızda belirtilen amaçlarla sınırlı olmak üzere çerezler (cookies) kullanıyoruz. Detaylı bilgi ve izin iptali ile ilgili olarak Gizlilik Politikamızı inceleyebilirsiniz.

Ayrıntılar
Sponsorlu | 2023/4Ç Kar/Zarar %36.13/63.87%
Yatırımlarınızı GCM Yatırım Aracılığıyla Yönetin
Kişisel Yatırım Temsilciniz ve Piyasa Analizlerine Ücretsiz Ulaşın