Paratic Haber: Ekonomi, Finans RSS Interactive

Vadeli İşlem Nedir? Neden ve Nasıl Yapılır?

Yatırım yapmadan önce iyi bir piyasa takibi yaparak ileride ki değeri ne yönde gelişecek belirlemelisiniz. Bu yazıda yapmanız gerekenlere değindik...
Vadeli İşlem Nedir? Neden ve Nasıl Yapılır?
YAYINLANMA ZAMANI
SON GÜNCELLEME
Yorum

Kur riskinden ve spekülasyondan korunmak için yatırımcıların tercih ettikleri güvence teminatı taşıyan yatırımlara vadeli işlem denir. Bu işlemler finans piyasaları aracılığıyla gerçekleştirilir. Böylece ileri tarihte ödemesi ve teslimatı yapılacak olan aracı bugünden alıp satma yetkisine sahip olunur.

Türev piyasalar vasıtasıyla alım – satım işlemlerinizi kolayca yapabilirsiniz. Spot piyasalarda işlemler anlık fiyatlar üzerinden yapılırken, vadeli işlemlerde gelecek fiyat risklerinden korunmak üzere gerçekleştirilir. Borsa İstanbul’un uzantısı olan Vadeli işlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) ile bu işlemleri yapmak mümkündür. VİOP nedir tüm detaylarıyla anlattığımız yazıya göz atmak için tıklayın.

Herkes para kazanmak istiyor olsa da yüksek risk altında yatırım yapmak istemez. Bu gelecek fiyat risklerinden korunarak işlem yapılabilir. VİOP’ta sözleşmeler üzerinde yapılan işlemler bunları kapsar ve bunlara vadeli işlem denir.

Vadeli işlemlerde yatırımlar belli bir süreyi kapsasa da sözleşmelerin getirdiği yükümlülükler sayesinde anlık fiyatlarından satış yapabilirsiniz. Sözleşmenizin değer artışı yaşadığı zamanlarda elinizden çıkarmalısınız. Çünkü piyasalarda alım – satım arası farktan kazanç sağlanır. Sözleşmenin değerinin düşmesi zarar edilmesi anlamına gelir.

Şimdi vadeli işlem nedir, neden ve nasıl yapılır gelin hep birlikte başlıklar altında inceleyelim:

Vadeli İşlem Nedir?

Vadeli işlem, belirli bir tarihte daha önceden belirlenmiş miktar ve kalitedeki finansal enstrümanın bugünden alınıp satılmasıdır. Futures ismiyle de anılan bu işlemler, vadeli işlem sözleşmeleriyle gerçekleşir. Vadeli işlem sözleşmesi ise taraflara standartlaştırılmış miktar ve kalitedeki bir malı, kıymetli veya finansal göstergeyi, ileri bir tarihte bugün üzerinde anlaşılan fiyattan alma veya satma hakkı veren türev araçlardır.

Vadeli işlemler, yukarıdaki bilgilerden anlaşılacağı üzere sözleşmeler aracılığıyla yapılmaktadır. Sözleşmelerde tarih aralığı bellidir ve yatırıma konu olan araçların miktarı, cinsi, kalitesi, büyüklüğü standarttır. Sadece forward sözleşmeler standart değildir.

Dövizler, emtialar, hisse senetleri ve borsa endeksleri vadeli olarak alınıp satılabilmektedir. Özellikle yatırımcılar fiziki olmayan şekillerde VİOP üzerinden vadeli işlem gerçekleştirmektedir.

Futures, opsiyon ve forward türev sözleşmeleri aracılığıyla vadeli işlem yapılır. Futuresin türkçe karşılığı vadeli işlemdir ve yatırımcılar arasında en çok kullanılan sözleşmedir. Opsiyon gibi standart büyüklüğe sahiptir. Opsiyon nedir öğrenmek için tıklayın.

Forwardda böyle bir durum söz konusu değildir. Sözleşmenin içerisinde yer alan maddeler değiştirilebilir, ek olarak madde eklenebilir. Bu daha çok profesyonel yatırımcıların birbirleri ile yaptıkları işlemlerdir diyebiliriz. İstediğiniz herhangi bir sözleşme aracılığıyla türev araçları alıp satarak aradaki farktan kazanç sağlayabilirsiniz.

Burada dikkat etmeniz gereken konu faiz oranlarıdır. Çünkü faiz oranlarının artması veya azalması yatırım araçlarının fiyatlarına doğrudan etkilemektedir. Faiz artışları hisse senedi ve döviz fiyatlarını olumlu yönde etkilerken, emtialara etkisi zıt yönde olmaktadır.

Bu nedenle yatırım yapacağınız sıralarda piyasaları takip ederek, merkez bankalarının uygulamış oldukları politikalardan haberdar olmalısınız. Böylelikle hangi araca yatırım yapacağınızı kolaylıkla belirleyebilir, sonucundan beklentilerinizi karşılayabilirsiniz.

Vadeli İşlem Neden Yapılır?

Vadeli işlemler kesinlikle kendini riskten korumak ve risk altında olmadan birikimlerini değerlendirmek isteyen kişilerin tercih ettiği yatırım türüdür. Çünkü fiyatların sürekli olarak belirsiz bir şekilde değişmesi çoğu zaman kontrol edilebilir değildir.

Standart sözleşmeler aracılığıyla yapılan işlemlerde alım –satım miktarı ve diğer unsurlar belli olduğu için herhangi bir riskle karşılaşılmamaktadır. Böylece fiyatlar anlık olarak değişse de vadeli işlemlere etki etmemektedir. Bu da yatırımcılar için avantajlı bir durumdur. Bu sayede spekülasyon ve arbitraj riskinden de korunarak yatırım işlemleri bilinçli bir şekilde gerçekleştirilir.

Şimdi bu üç unsur hakkında bilgi vermek istiyorum:

Riskten Korunmak (Hedging) için Yapılan Vadeli İşlemler

Finansal araçlara yatırım yapan herkes gelecekte fiyatın hangi seviyeye geleceği konusunda bir risk üstlenir. Eğer alınan pozisyona karşı finansal aracın fiyatı beklenmedik şekilde değişirse zarar edebilir.

İşte bu nedenden dolayı vadeli işlemler tercih edilebilir. Vadeli piyasalarda spot piyasanın aksine bir pozisyon alınır ve bu şekilde piyasanın tersine dönme riskine karşı koruma sağlanmış olunur. Özellikle portföy yöneticileri bu özelliği ile vadeli işlemleri fonları yönetirken kullanmaktadır.

Spekülasyon için Yapılan Vadeli İşlemler

Borsa denildiği zaman akla ilk olarak spekülatörler gelir. Spekülatörler büyük risk alan ve işlemlerini kısa vadede gerçekleştiren kişilerdir. İyi bir piyasa bilgisine ve analiz gücüne sahiptirler. Spekülatör nedir öğrenmek için ilgili yazımızı ziyaret edin.

Spekülatörler korunma dışında fiyat beklentileri çerçevesinde kâr etmek için yatırım yaparlar. Vadeli piyasalarda özellikle kaldıraç sisteminin etkisiyle spekülatörlere önemli fırsatlar sunar.

Piyasanın likiditesini ve işlem hacmini artırma gücüne sahip olan spekülatörler, vadeli işlemleri sıklıkla tercih ederler. Spekülatörlerin risk alma konusundaki istekleri, piyasa katılımcılarına taşıdıkları riski spekülatörlere devretme hakkı verirken, riskten korunma imkanı sağlamaktadır.

Arbitraj için Yapılan Vadeli İşlemler

Arbiraj, iki veya daha fazla piyasada eş zamanlı yapılan alım satım işlemleri ile risksiz yatırım yapılmasını ifade eder. Bir ürün fiyatı düşük olan piyasadan alınıp, fiyatı yüksek olan piyasada satılır. Bu şekilde risksiz bir kar elde edilir.

Spot ve vadeli piyasa arasındaki taşıma maliyeti nedeniyle oluşan fiyat farkı, arbitrajcıları cezbetmektedir. Dolayısıyla bu noktada devreye girerek ucuz olan piyasada alış, pahalı olan piyasada satış yaparak piyasayı dengeledikleri bilinmektedir.

Arbitrajcılar, piyasaların birbiriyle uyumlu ve dengeli hareket etmesini, doğru fiyat oluşumunu sağlarlar.

Vadeli İşlem Nasıl Yapılır?

Ülkemizde vadeli işlemler için Borsa İstanbul çatısı altında faaliyet gösteren Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) tercih edilmektedir. VİOP’ta işlem gören çok sayıda vadeli işlem sözleşmesi bulunmaktadır. Bunlarla işlem yapmak için türev ürünlerle alım satıma aracılık yetki belgesi olan aracı kurumlardan birini seçmeniz gerekmektedir.

VİOP işlemlerine aracılık eden bir aracı kurum bulup, yatırım hesabı açtırdıktan sonra direkt alım satıma başlayabilirsiniz. Vadeli işlemlerde başarılı olmak için öncelikle piyasanın çalışma mantığını iyi anlamanız gerekmektedir. Aracı kurumlar tarafından hazırlanmış videolar ve demo hesaplar size bu konuda yardımcı olabilir. Özellikle 100 bin liralık sanal para ile işlem yapılan demo hesaplar, piyasanın mantığını anlamanızı kolaylaştıracaktır.

Vadeli işlemler nasıl yapılır konusunu iyi anlamanız için bir örnek verelim.

Diyelim ki bir ev almak istiyorsunuz. Beğendiğiniz bir apartmanda veya sitede boş bir daire buldunuz. Sahibi size dairenin şimdi 2 milyon olduğunu ancak bunun için bir ay beklemeniz gerektiğini söylüyor. Ancak size bu evi bir ay sonra vermek için 100 bin lira kaparo istiyor. Siz de kaparoyu ödüyorsunuz ve bir sözleşme yapıyorsunuz.

Bir aylık süreçte evin değeri 2,5 milyon olabilir. Ancak sizin elinizde bulunan sözleşme sayesinde 2 milyona alabilirsiniz. Ancak başka bir ev beğendiniz ve başka bir kişi de sizin ilk anlaştığınız evle ilgileniyor diyelim. Siz bu kişiye elinizdeki sözleşmeyi 250 bin lira karşılığında satabilirsiniz. Bu kişi de 2 milyon + 250 bin liraya bu evi alıyor. Sizin bu işten karınız ise doğrudan 150 bin lira olacaktır.

İşte bu örnek vadeli işlemleri en iyi anlatan örnektir.

VİOP dışında dünya borsaları aracılığıyla da vadeli işlem yapabilirsiniz. Chicago Board of Trade, New York Stock Exchange, Tokyo Commodity Exchange, Hong Kong Futures Exchange borsaları örnek olarak gösterilebilir.

Özellikle portföyünüzde hangi ürünlere yer vermek istiyorsanız, seçiminizi ona göre yapmalısınız. Hisse senetleri için New York Borsası tercih edilirken, emtialar için de Tokyo Borsası aracılığıyla işlem yapılmaktadır. Bu yüzden öncelikle beklentinizi karşılayacak araçta karar kılmalısınız.

Ardından birikimlerinizi hangi borsa üzerinden değerlendireceğinizi belirlemelisiniz. Bu kapsamda her borsanın kuralları ve standartları farklı olduğu için o borsa hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olmalısınız. Böylece işlemlerinizi daha bilinçli olarak gerçekleştirebilirsiniz.

Sonuç olarak, vadeli işlemler çoğu yatırımcı için ayrı bir yere sahiptir. Çünkü spot piyasalara göre daha az risk içerir. Bu nedenle de birikimlerin değerlendirilmesi için birincil tercih sebebini oluşturur. Gerek hedge, gerek arbitraj, gerekse spekülatif amaçlı işlemler yapılır.

Bu işlemler türev sözleşmeler vasıtasıyla standart büyüklükte alınıp satılır. Bunun için vadeli yatırım hesabı açtırmalısınız ve aracı kurumu seçimi yapmalısınız. Böylece yatırımlarınızı iyi bir strateji ile gerçekleştirerek, kar getirecek zamanlarda işlemlerinizi yaparak hedeflerinize ulaşabilir; birikimlerinizi devasa büyüklüğe eriştirebilirsiniz.

Size daha iyi hizmet verebilmek için Yasal Mevzuat çerçevesinde, veri politikalarımızda belirtilen amaçlarla sınırlı olmak üzere çerezler (cookies) kullanıyoruz. Detaylı bilgi ve izin iptali ile ilgili olarak Gizlilik Politikamızı inceleyebilirsiniz.

Ayrıntılar
Sponsorlu | 2023/4Ç Kar/Zarar %36.13/63.87%
Yatırımlarınızı GCM Yatırım Aracılığıyla Yönetin
Kişisel Yatırım Temsilciniz ve Piyasa Analizlerine Ücretsiz Ulaşın