VİOP’ta Kâr-Zarar İşlemleri

Piyasada kâr-zarar işlemlerine bilgi kapsamında Borsa İstanbul’un açıklamasına bakalım.

Borsa İstanbul, vadeli işlem sözleşmelerinde kâr ve zararlar uzlaşma fiyatına göre günlük olarak hesaplanıp teminat hesaplarına günlük olarak yansıtılır.

Opsiyon işlemlerindeyse işlem gerçekleştiği anda ödenen veya alınan prim tutarı hesabın toplam kâr/zararına etki eder.

İlgili hesap, net opsiyon primi alacaklı ise bu tutar portföydeki diğer pozisyonlar veya alınacak yeni pozisyonlar için kullanılabilir.

Primli işlem yapıldığında ödenen opsiyonlar içinse hesap güncellemesi ve opsiyon yapılmaz.

Toplam kâr veya zarar, vadeli işlem sözleşmelerinin kâr veya zararından net opsiyon priminin

indirilmesi ile bulunan tutara kullanım kârının eklenmesi veya kullanım zararının çıkartılması suretiyle bulunur. Formül şu şekildedir:

Vadeli işlem sözleşmelerinin kâr/zararı – net opsiyon primi ± kullanım kâr/zararı

Piyasada kâr-zarar hesaplamak için birçok değişken dikkate alınır. Hangi ürüne yatırım yapacağınız, pozisyonunuz, başlangıç teminatı, sözleşme büyüklüğü, kontrat adedi, pozisyon açma maliyeti, toplam teminat ve kaldıraç; kazanç ya da kayıplarda belirleyicidir.

VİOP' ta kâr/zarar hesaplamaları; açık pozisyonun taşındığı süre boyunca her gün, gün sonu uzlaşma fiyatına göre kesinleşir ve hesaplara yansıtılır.

Hesaplara yansıtılma süresinde, kâr ya da zarar durumu belirleyicidir. Şöyle ki pozisyon zarar ettiyse zarar hesaba aynı gün yansıtılırken kâr durumunda ertesi gün yani T+1 günü yansıtılma yapılır.

Opsiyonlarda ise prim tutarı baz alınır.

Herhangi bir opsiyonda vade sonunda net kâr edebilmek için ya ödediğiniz primden daha fazla uzlaşı ödemesi (uzun pozisyon) almalısınız ya da aldığınız primden daha az uzlaşı ödemesi (kısa pozisyon) almalısınız.

Peki, uzlaşı ödemesi nasıl hesaplanır?

Uzlaşı ödemesi alım ve satım opsiyonları için şu formüllerle hesaplanır:

Alım opsiyonlarında uzlaşı ödemesi:

(Dayanak Varlık Vade Sonu Referans Fiyatı - Kullanım Fiyatı) x Sözleşme Büyüklüğü

Satım opsiyonlarında uzlaşı ödemesi:

(Kullanım Fiyatı - Dayanak Varlık Vade Sonu Referans Fiyatı) x Sözleşme Büyüklüğü

Opsiyondan kâr elde etmek için bu formüllerin sonucu pozitif olmalıdır.

Öte yandan hesaplama sonucunda sıfır ya negatif bir değer çıkarsa, yatırımcı uzlaşı ödemesi almayacak demektir.

Vadeli işlem ve opsiyonlarda kâr-zarar hesaplamalarını basit bir örnekle pekiştirecek olursak;

Pay vadeli işlem sözleşmesi üzerine pozisyon açtığımızı varsayalım. Bir adet standart sözleşme, dayanak varlığa ait 100 adet pay senedini temsil ettiği için formül şöyle olacaktır:

(Satış fiyatı-alım fiyatı) x 100 x kontrat sayısı

100 TL’den 1 kontrat x hissesi için alım yapalım. Hissenin fiyatı 102 TL’ye çıkarsa; (102-100) x 100 x 1 hesaplamasıyla 200 TL kâr elde ederiz.

Hissenin fiyatı 98 TL’ye düşseydi 200 TL zarar ederdik.