Kimler Vadeli Piyasalarda İşlem Yapar?

Rehberimizin başında Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nın alternatif yatırım araçları arasında yer aldığını ve değişken tercihler doğrultusunda türetildiğini belirttik.

O zaman hem VİOP’ta neden yatırım yapılmalı hem de kimler bu piyasalarda işlem yapar sorularının yanıtlarına bakalım.

Böylece piyasaya ilişkin daha net bir anlayış geliştirebilir, VİOP size göre mi noktasında fikir edinebilirsiniz.

Riskten Korunmak İsteyen Yatırımcılar

Bir sermaye piyasası aracı, döviz, kıymetli maden veya malı kullanan, bunlarda pozisyon tutan veya gelecekte teslimatını bekleyen, ancak ilgili ürünün fiyatında gelecekte meydana gelebilecek beklenmedik değişimlerden korunmak isteyen yatırımcılar, vadeli piyasalarda spot piyasadaki pozisyonlarının tersi yönünde pozisyon alırlar.

Türev ticareti, fiziki piyasadaki pozisyonunuzu korumanıza olanak tanır. Örneğin spot piyasada bir hisse senedi satın aldınız ve riskten korunmak istiyorsunuz. Böyle bir durumda türev piyasada bir satım opsiyonu satın alabilirsiniz.

Böylece hissenin spot piyasada düşmesi durumunda, satım opsiyonunuzun değeri artacak, dolayısıyla kayıplarınız minimum düzeyde veya sıfır olacaktır.

Korunmak isteyenlerin neden vadeli işlem sözleşmelerinden yararlanmaları gerektiğine ilişkin daha pek çok örnek verilebilir.

Örneğin 3 ay sonra dolar kuru üzerinden büyük bir satın alım yapacak bir üretici, kendisini şimdiden yapacağı sözleşme ile koruma altına almak isteyebilir. Aynı şekilde satıcı da 3 ay sonra hangi fiyattan dolar satacağı konusunda risk yönetimi yapmak için türev araçları kullanabilir.

Başka bir örnek verelim:

Düşük maliyetli havacılık devlerinden Southwest Airlines, türev piyasada riskten korunmada ünlü bir geçmişe sahip. Şirket, türev ürünlere yatırımı sayesinde emsalleri artan yakıt fiyatları nedeniyle para kaybederken para kazanmaya devam edebilmiştir.

2000’li yılların başında diğer havayolları artan yakıt fiyatları nedeniyle para kaybederken, Southwest'in riskten korunma yöntemi para kazanmayı sürdürmesine olanak sağladı.

Riskten korunma işlemi yaptığınızda ana pozisyonunuza karşı küçük miktarda bir bahis oynarsınız.

Southwest'in ana işi jet yakıtına çok fazla yatırım gerektiriyor, bu nedenle fiyatların artması durumunda küçük bir bahis oynamak için türev ürünleri kullanmıştır.

Türevler genellikle yüksek oranda kaldıraçlı olduğundan tüm yatırımınızı korumak için küçük miktarlarda yatırım yapmanız yeterlidir.

Spekülatörler

Spekülatörler, riskten korunma amacıyla işlem yapanlardan farklı olarak fiyat beklentileri çerçevesinde kar elde etmek amacıyla yatırım yapan kişiler veya kurumlardır.

Spekülasyon amaçlı VİOP yatırımı yapanlar, kullanım fiyatı (önceden belirlenmiş fiyat) ile spot fiyat (mevcut piyasa fiyatı) arasındaki farka dayalı olarak kâr elde etmek için finansal sözleşmeleri kullanırlar.

Yani dayanak varlığın fiyatının önümüzdeki birkaç ay içinde artabileceğini düşünüyorlarsa, o varlığa ilişkin bir finansal sözleşme satın alırlar ve kâr elde etmek için spot fiyatın daha yüksek olduğu vade tarihinden önce satarlar.

Aynı zamanda spekülatörler, dayanak varlığa bakılmaksızın hisse senetlerinden emtialara kadar çeşitli sözleşmelerde işlem yapabilirler. Varlığın tesliminden kaçınmak ama kâr elde etmek istedikleri için genellikle sözleşmeyi vadesinden önce satarlar.

Vadeli piyasalar özellikle kaldıraç etkisi sebebiyle spekülatörlere önemli fırsatlar sunar.  

Arbitrajcılar

Arbitraj bildiğiniz üzere farklı piyasalarda işlem gören ürünlerin eş zamanlı olarak düşük fiyata alınıp yüksek fiyata satılmasıdır.

Örneğin, bir mal coğrafi olarak farklı yerlerde farklı iki fiyattan işlem görüyorsa arbitrajcı hemen ucuz yerden alır, pahalı yerde satar ve böylece risksiz şekilde kâr elde etmiş olur.

Benzer şekilde spot piyasalar ile vadeli piyasalarda farklı seviyelerde fiyat oluşması durumunda, arbitrajcılar devreye girer. Ucuz olan piyasada alış, pahalı piyasada satış yaparak piyasaları dengeler.

Böylece arbitrajcıların varlığı piyasaların birbirleriyle uyumlu ve dengeli hareket etmesine ve doğru fiyat oluşumuna katkıda bulunur.

Sonuçta VİOP, korunma, spekülasyon ve arbitraj olmak üzere üç temel amaç için kullanılabilir.

Söz konusu amaçları kullanmak isteyenler, borsa üyesi aracı kurum ve bankalarda bir yatırım hesabı açıp gerekli teminatı yatırarak VİOP işlemlerine başlayabilir.