Forex Piyasasındaki Başlıca Finansal Araçlar

Forex piyasası söz konusu olduğunda finansal aracın tanımı nedir?

Basitçe ifade etmek gerekirse finansal araçlar alınıp satılabilen varlıklar demektir. Bu varlıklar nakit, sözleşmeye dayalı nakit verme veya alma hakkı veya başka türde bir finansal araç veya kişinin bir kuruluştaki mülkiyetine dair kanıt şeklinde olabilir.

Forex yatırım araçları, yatırımcıların risk iştahına, piyasa görünümüne ve yatırım tarzına dayalı stratejiler geliştirmelerine olanak tanıyan çeşitli şekillerde mevcuttur.

Kısaca bahsetmek gerekirse forex enstrümanları şunlardır:

Forward (Alivre) Sözleşmeleri

Bir dayanak varlığın ileriki bir tarihte, önceden belirlenmiş bir fiyattan alınıp satılmasını sağlayan mali sözleşmeler.

Bu sözleşmeler, belirlenen tarihte teslim edilecek dayanak varlığı ifade ettiğinden bir türev ürün olarak kabul edilir. Herhangi bir borsada işlem görmeyip bunun yerine bir komisyoncu aracılığıyla kurulur.

Forward sözleşmeleri herhangi bir borsada işlem görmeyip bir komisyoncu aracılığıyla düzenlenir.

Uzlaşma tarihinde taraflar kararlaştırılan kur üzerinden döviz bozdururlar veya farkı nakit olarak öderler.

Kâr veya zarar, vadeli faiz oranı ile uzlaşma anındaki piyasa oranı arasındaki farka bağlıdır.

Bu sözleşmeler forex yatırımcılarının olası döviz dalgalanmalarına karşı korunmalarına, riski yönetmelerine ve spekülatif kazanç elde etmelerine olanak tanır.

Örnekle açıklayalım:

X kişisi bir forex aracı kurumuyla dolar/Türk lirası için forward sözleşme imzalasın. Sözleşme 90 gün vade sonrasında mevcut kur üzerinden Türk lirası verip 1000 dolar almayı içersin. Vade başında taraflar arasında herhangi bir para alışverişi yapılmazken 90 gün sonunda müşteri TL’yi verip karşılığında aynı kur üzerinden vadedilen doları alır. Böylelikle kendisini olası kur hareketlerine karşı koruma altına almış olur.

Spot Sözleşmeler

En temel forex enstrümanıdır.

Finansta, bir spot sözleşme, spot işlem veya kısaca spot; bir emtia, menkul kıymet veya para biriminin, karmaşık finansal türevlere veya yapılandırılmış ürünlere ihtiyaç duymadan cari piyasa kuru üzerinden anında değiştirilmesidir.

Herhangi bir işletme veya birey, bu ürünü mevcut kur üzerinden yabancı para alıp satmak için kullanabilir.

Forexteki en yaygın ve basit yatırım araçlarından biri olarak yatırımcıların ortaya çıkan fırsatlardan yararlanmasına olanak tanır.

Genellikle uluslararası ticaret, yatırım ve spekülatif ticarette tercih edilir. Spot sözleşme, sözleşme şartlarının şimdi kararlaştırıldığı ancak teslimat ve ödemenin ileri bir tarihte gerçekleşeceği vadeli sözleşme veya vadeli işlem sözleşmesinin tersidir.

Spot sözleşme, çoğu parite için iki iş günü olarak tanımlanan anında teslimatı kapsar.

Çünkü spot alım/satım işlemlerinde, gerçek değer 2 gün sonrasına ertelenmektedir. Yani spot sözleşmede, para birimlerinin fiziki el değişimi işlem tarihinden sonra gerçekleşir.

Nedeni ise paranın banka hesapları arasında aktarılmasının genellikle 2 gün sürmesidir.

Swap

Forexte swap, bir para biriminin aynı miktardaki bir başka para biriminin iki farklı valör tarihiyle (normalde spottan vadeliye) eş zamanlı olarak alınıp satılmasıdır ve döviz türevlerini kullanabilir.

Döviz swapı, belirli bir para biriminin meblağının, başka bir para biriminde belirlenen masrafların döviz riski üstlenilmeden fonlanması için kullanılmasına olanak tanır. Farklı para birimlerinde fonları olan şirketlerin bunları verimli bir şekilde yönetmelerine olanak tanır.

Bankalar, çok uluslu şirketler ve kurumsal yatırımcılar tarafından kullanılan önemli finansal araçlar arasında yer alır.

Takas edilen tutarlar geri ödeme teminatı olarak kullanıldığı için risksiz bir borç verme yöntemidir.  

Futures

Vadeli işlemler ya da vadeli işlem sözleşmeleri olarak da bilinen futures, alıcı ve satıcının gelecekte belirli bir tarihte önceden belirlenmiş bir fiyat ve miktar üzerinden alım satım yapmayı taahhüt ettikleri standartlaştırılmış sözleşmelerdir.

Vadeli işlemler, yalnızca bu amaç için oluşturulmuş borsalarda işlem görür. Tıpkı emtia piyasalarında olduğu gibi forex piyasasında da vadeli işlemler normalde 3 aylık bir sözleşme süresi gerektirir. Vadeli işlem sözleşmelerinde faiz tutarları da bulunur.

Forward sözleşmelerin aksine vadeli işlem sözleşmeleri halka açık olarak alınıp satılır, özelleştirilemez. Aynı zamanda bir aracı tarafından kredi kayıplarına karşı garanti edilir.

Aracı, katılımcılardan marjin olarak bilinen bir depozito talep eder. Vadeli işlem piyasasındaki marjin, minimum gereksinimi karşılamak için yatırılan ilk para miktarını yani teminatı ifade eder.

Söz konusu başlangıç ​​teminatı, bir ticarette yer alan her iki tarafın da yükümlülüğün kendi üzerine düşen kısmını yerine getirmesini sağlamak için bir tür iyi niyet görevi görür.

Opsiyon Sözleşmeleri

Devasa piyasadaki türev yatırım araçlardan biri de opsiyon sözleşmeleri.

Zaten forex piyasası, opsiyonlar açısından dünyanın en derin, en büyük ve aynı zamanda en likit piyasası olarak öne çıkar.

Opsiyon sözleşmeleri, sahiplerine belirli bir vade tarihinde veya öncesinde önceden belirlenmiş bir döviz kurundan (kullanım fiyatı) bir döviz çiftini satın alma (alma opsiyonu) veya satma (satma opsiyonu) hakkını veren ancak bu yükümlülük getirmeyen finansal türevlerdir.

Alıcı bu haktan dolayı satıcıya bir prim öder. Alıcı, avantajlı olması durumunda opsiyonu kullanabilir veya primi kaybederek vadesinin dolmasına izin verebilir.

Alıcı, avantajlı olması durumunda opsiyonu kullanabilir veya primi kaybederek vadesinin dolmasına izin verebilir. Kâr veya zarar, piyasa oranı ile kullanım fiyatı arasındaki farka bağlıdır.

Forex opsiyonları; yatırımcıların riske karşı korunmalarına, spekülasyon yapmalarına veya faiz oranı risklerini yönetmelerine olanak tanır.

Fark Kontratları

Fark sözleşmeleri ya da kontratları (CFD), açılış ve kapanış işlemleri arasındaki uzlaşma fiyatındaki farkları ödeyen bir tür finansal sözleşmedir.

CFD'ler, sözleşmenin açıldığı andan kapatıldığı ana kadar varlığın değerindeki farkı takas etmek için yatırımcı ile CFD sağlayıcısı arasında yapılan anlaşma yoluyla çalışır.

Trader varlığın değerinin artacağına inanıyorsa uzun pozisyon, değerin düşeceğine inanırlarsa kısa pozisyon alır.

Dayanak varlığın fiyatı alıcının aldığı pozisyon doğrultusunda ilerlerse alıcı fiyat farkından kazanç elde eder. Tersi yönde ilerlerse satıcı kazanç elde eder. 

Türev enstrüman, forex piyasasındaki yatırımcılara artırılmış kaldıraç ve düşüp yükselen piyasalardan kâr elde etme fırsatı sunar.

Ayriyeten CFD'ler dayanak varlığın mülkiyetini gerektirmediği için yatırımcılar geleneksel işlemlerdeki vergi veya aracılık ücretleri gibi belirli maliyetlerden kaçınabilir.

Borsa Yatırım Fonları

Borsa yatırım fonları ya da ETF'ler, genellikle para birimlerinden oluşan bir sepet gibi temel bir varlığın performansını izleyen yatırım fonlarıdır.

ETF’ler, hisse senedi, altın, bono ve döviz gibi farklı finansal araçlar kullanılarak kurulabilir.

ETF ihraççısı bir yönetim ücreti alır ve ETF'nin değeri genellikle temel para birimlerinin performansını izler, ancak aktif olarak yönetilen ETF'ler de vardır.

Forex yatırımcıları, döviz ağırlıklı portföylerini çeşitlendirmek, riski azaltmak ve potansiyel getirileri artırmak için ETF'leri kullanabilir.