Banka Nedir? Nasıl Kurulur? Özellikleri Nelerdir?

Parayla ilgili olan her işiniz için kapısını çaldığınız bankaların, ne demek olduğu ve nasıl kurulduğu hakkında bilginiz var mı? Günümüzde birçok insanın bankalarda hesapları vardır. Yatırım, tasarruf, para biriktirme, kredi kullanma, para transferi, maaş gibi daha birçok işlemin döndüğü bu finansal kuruluşlar sayesinde günlük işleyiş devam eder. Bakıldığında hayatımızdaki yeri oldukça önemlidir. Çünkü bankalar, geliştirdiği birçok yöntem ile finans alanında kendine büyük bir yer edinmiştir. İhtiyacınız olan hemen her işlem için başvuracağınız kurum olan bankaların özellikle ticari anlamdaki yeri daha bir başkadır. Bunun sebebi ise şirketlerin günlük faaliyetlerini sorunsuz ve hızlı bir biçimde yürütmesi için kullanılmasıdır.

Yeni dönem bankacılık, yakın bir tarihe sahip olsa da aynı mantıkta ki kuruluşu 3000 yıl önceye dayanır. İlk bankacılık işlemlerini ilkçağ uygarlıklarından olan Sümerliler‘in yaptığı söylenmektedir ve bunun yanlış olmadığını o dönemlerde uyguladığı birçok faaliyetinden anlayabiliriz. Bankacılık tabanlı işlemlerine baktığımızda da sokak köşelerinde masaları bulunan ve kendilerine banker adı verilen kişiler, paraları değiştirme, saklama gibi faaliyetlerin gerçekleştirilmesini sağlarmış. Bu durum da bankacılığın ilk adımlarından sayılır. Bu tür işlemlerin çeşitli değişikliklere uğrayarak gelişmeler göstermesi sonucunda, günümüz bankacılığına gelinmiştir.

Bugün gelinen noktada birçok banka çeşidinin olduğunu ve her birinin amacının aynı olsa da farklı işlemler sunduğunu görebilirsiniz. Bu ise bankaların birbirinden farklı türlerde kurulmasından kaynaklanmaktadır. Bankalarda bulunan işlem seçeneklerinin amaçlarını anlamak için bu türlerin bilinmesi önemlidir. Bu yüzden banka nedir, nasıl kurulur ve çeşitleri nelerdir ele almakta fayda vardır. O zaman gelin hep birlikte bunların nasıl olduğunu inceleyelim.

Banka Nedir?

Finansal işlemler için yolunu tuttuğumuz kurumlara banka denir. Sanırım en basit tabiriyle böyle söylenebilir. Geniş tanımına bakacak olursak; para, sermaye, krediler üzerine birçok işlemi bulunan, devlet, bireysel ve ticari müşterilerine çeşitli olanaklar sunan, ekonomik anlamda da belirleyici etkisi olan; ayrıca birçok iktisadi amaca hizmet veren kuruluşlardır. İsim anlamıyla bakıldığında da İtalyancanın içerisinde olan ‘banca’ kelimesinden, dilimize ‘banka’ olarak geçmiştir.

Ülkemizde bankalar, BDDK (Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu)’na göre faaliyetlerini gerçekleştirmektedirler. Bankalar bu kurulun düzeni altında görevlerini sürdürdükleri için güven konusunda bir açıklık bırakmamışlardır. Bu sayede finansal anlamda ki her işlem rahatlıkla yapılmakta ve hayatımızda önemli bir yer edinmektedir. Devletinde para politikası bakımından önemli olan amaçlarını gerçekleştirebildiği yapı olarak da karşımıza çıkarlar.

Bankaların hizmet verdiği genel faaliyetlere gelirsek; para yatırma, para transferleri, saklama, tasarruf etme, birikim yapma, nakdi ve gayri nakdi kredi işlemleri, değerli madenlerin alım ve satımı, çeşitli ticari hizmetler gibi seçeneklerle birçok kişiye hitap etmektedirler. Bunun yanında birçok görevi bulunmaktadır. Bunların en başında ise aracılık hizmetleri gelir. Mevduatların bünyelerinde toplanmasını sağlayarak, ihtiyacı olan kişilere dağıtması aracılık hizmeti kapsamına girmektedir. Aynı şekilde bazı bankalar yatırım piyasalarında da aracılık hizmeti görevini üstlenir. Böylelikle ticaretin hem ulusal hem de uluslararası düzeyde kolaylaştırılmasını sağlarlar.

Banka Nasıl Kurulur?

Öncelikle banka kurmak için BDDK yasalarına bağımlı kalınmalıdır. Bu yüzden yasalarda sunulan şartların sağlanması önemlidir. Bankaların kuruluşunda birinci öncelik anonim şirket yapısında faaliyet göstermesidir. Yani ülkemizde şahıs, kolektif ortaklık, adi komandit ya da limited şeklinde bankalar göremezsiniz. Çünkü anonim şirketlerin yapısında ortak sayısı çoktur ve bu tür şirketler kurumsaldır. Böyle olunca yönetim anlayışının daha doğru ve profesyonelce olmasıyla birlikte, gerçekleştireceği işlemlerini daha kolay yapabilmesi ortaya çıkar. Yani bankanın kuruluşunda anonim şirket kurma şartlarının sağlanmasının yanında BDDK’nın sunduğu seçeneklerin de gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Bu durum ise kurucuların özellikleri ve yönetmelik şartları şeklinde başlıca ikiye ayrılabilir. Banka kurucularının; müflis veya konkordato ilan etmemiş olması önemlidir. Bu demektir ki elinde bulunan borçlarının ödenmemesi ve buna dair iflas ettiğini belgeleyerek ilan etmemesi gereklidir. Diğer önemli bir durum ise daha önceden tasfiye edilmiş banker, sigorta şirketi, finansal kurumlar veya fona devredilen bankalarda kısacası finansal anlamda kanuni olarak faaliyet gösteren kurumlarda %10 ve üzeri herhangi bir paya sahip olmamasıdır. Ayrıca bu oranın altında bir pay sahibi bile olsa o kuruluşlardaki görevinin üst yönetim veya denetim kurulunda bulunmaması gerekir. Bakılan diğer bir özellik ise suç işleme durumudur. Banka kurucusu olacak kişilerin dolandırıcılık, rüşvet, hırsızlık, yüz kızartıcı suç gibi birçok konudan yargılanmamış olması gereklidir. Son olarak da banka kurucusu ya da ortağı olmak için gerekli olan mali ve itibari gücün kendisinde bulunmasıdır.

Banka kurulmasında dikkate alınan sözleşme ise Banka Kanunu’nun 5411 numaralı şartın 7. maddesidir. Bu maddede kısaca söylenen; bankanın kuruluşu, kanunun öngördüğü hükümlere ve belirtilen faaliyet alanının organizasyon yapısına göre uyum sağlamasının önemli olmasıdır. Yani bankanın kuruluşunda önemli olan planlama, örgütsel yapısı, denetim birimleri, iç kontrol gibi seçeneklerin ilk üç yıllık olarak hazırlanması ve rapor halinde sunulması gereklidir. Belirlenen yönetim kurulunda da hükümlerin dikkate alınması önemlidir.

Banka Özellikleri Nelerdir?

Bankalar birçok amaca hizmet verdiğinden ve farklı özelliklere sahip olduğundan bahsetmiştik. Çeşitli denetimler ve yasalar sonucu kurulan bankaların en önemli özelliği güvenilir olmasıdır. Her birimiz herhangi parasal bir işlemimizi ya da bir para ihtiyacımız olduğunda kusursuz bir şekilde güven duyarak bankalarda yaparız. İşte bu durum ülkemizde sağlanan güvenden kaynaklanmaktadır. Bankaların çeşitli mevduatlar toplayarak, ihtiyaç sahiplerine aktarılması ve bu işlemleri de yasalar çerçevesinde kolay bir biçimde yapması, itibarını artırarak hacmini genişletmiştir. Ayrıca parasal anlamda sunduğu özellikler de gelir ve servet dağılımı fonksiyonunun kontrolünü sağlar. Böylelikle kaynakların en etkin biçimde kullanılmasını gerçekleştirerek, hem bireysel hem de ticari anlamda katkıları vardır.

Bankaların ekonomi içerisinde bulunan özelliklerinden biri dış ticareti kolaylaştırmasıdır. Bünyesinde bulunan çeşitli hizmetleriyle şirketlerin ithalat ve ihracatında görev alırlar. Ekonomik anlamda gelişmeye yardımcı olurken, bu işlemlerin kaydi ve yasal bir biçimde gerçekleşmesini sağlar. Bu sayede de çeşitli politikaların üzerlerinden yapılmasında, ekonomik istikrarın düzenlenmeye çalışılmasında, enflasyon ve tam istihdam gibi durumların sağlanmasında etkin rol alırlar. Bu yüzden bankalar bireysel ve ticari faaliyetler için önemli olduğu kadar ülkenin ekonomik düzeni konusunda da önemlidir.