Türk lirası için 2018 yılında zorlaşan piyasa koşulları, art arda gelen felaketlerle 2020 yılında da devam ediyor. Yani Türk lirası için zaten çok da iyi olmayan koşullar, koronavirüsün ülkemizi vurmasıyla birlikte kötüleşmeye devam ediyor.
kolayca yatırım yapın
Türkiye’de 14 Nisan’da açıklanan son rakamlara göre; toplam 65 bin 111 vaka, 1403 vefat ve 4799 iyileşen hasta bulunuyor. Günlük test sayısı ise 35 bine yaklaşıyor. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın her akşam yaptığı açıklamalardan vakalara ilişkin detayları öğrenebiliyoruz.
Türkiye’nin birçok ülkeye göre bu süreçte başarılı bir şekilde mücadele verdiğini görüyoruz. Sokağa çıkma yasağı, vakaların en çok görüldüğü illerde hafta sonları itibarıyla ilan edilmeye başlandı. Artan test sayısına oranlar, görülen vaka sayısında bir azalma olduğu da söyleniyor.
Dünya Sağlık Örgütü’nün Türkiye Temsilcisi Dr. Pavel Ursu ise ülkemizin bu konuda bir örnek teşkil ettiğini dile getirmişti. Elbette bu süreçle ilgili birçok yorum yapılıyor. Kimilerine göre Türkiye’de gerçek rakamlar açıklanmıyor. Bazıları ise önlemlerin yetersiz olduğunu, söylendiği kadar iyi hareket edilmediğini belirtiyor.
Yabancı uzmanların yorumlarına geçmeden önce TCMB rezervlerindeki durumu inceleyelim:
TCMB Rezervlerindeki Son Durum
TCMB’nin 16 Eylül 2016 – 3 Nisan 2020 tarihleri arasındaki altın ve brüt döviz rezervlerine ait grafiği yukarıda görüyorsunuz. Grafikteki yeşil çizgi TCMB rezervinin toplamını gösteriyor. Mavi sütunlar altın, siyah sütunlar ise brüt döviz rezervlerini gösteriyor.
Grafikte gösterilen dönem içerisinde en düşük rezerv sayısı, 19 Ekim 2018 tarihinde 83 milyar 814 milyon dolar ile görülmüştür. Bu tarihte hem altın hem de döviz rezervinde azalma gözlenmiştir.
İkinci grafiği biraz daha dikkatli incelediğiniz zaman, 19 Ekim 2018’den sonra hem döviz hem de altın rezervinde artış görülüyor. Bu tarihte açıklanan rakamlara göre brüt döviz rezervi, 65 milyar 271 milyon dolar olurken, altın rezervi 18 milyar 543 milyon dolar değerindedir.
3 Nisan 2020 itibarıyla açıklanan brüt döviz rezervinin 58 milyar 247 milyon dolar ve altın rezervinin 31 milyar 306 milyon dolar değerinde olduğu görülüyor.
TCMB’nin brüt döviz rezervindeki hızlı düşüş net bir şekilde görülüyor. Buna karşın altın rezervindeki artış net bir şekilde görülüyor.
İlk koronavirüs vakasının görüldüğü ve teşvik paketlerinin açıklandığı dönemde rezervde ciddi bir azalmanın görülmesi ise dikkat çekiyor. Yukarıdaki grafikte bu düşüşü görebiliyorsunuz.
Virüs vakalarının açıklanmasıyla birlikte TL’deki kırılganlık biraz daha arttı. Buna bağlı olarak merkez bankasının döviz rezervlerini kullarak TL’yi desteklediği biliniyor.
Yabancı Uzmanların Gözünden Türkiye Ekonomisindeki Son Durum
Uzmanlar, Türkiye’nin zaten hassas bir zeminde olduğunu söylüyorlar. Tartışmalı parasal hareketler ve koronavirüs ile birlikte ekonominin daha da kırılgan bir hale geldiğini belirtiyorlar. Ülke çapında sokağa çıkma yasağının ilan edilmemesinin de yanlış olduğunu düşünüyorlar.
Uzmanlara göre; yaklaşık 2 yıldır zayıf seyreden para birimi, yüksek borç, azalan dış rezervler ve artan işsizlik, koronavirüsle birlikte Türkiye’yi daha kötü bir noktaya sürükleyecek.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın virüsle mücadelede diğer ülkelerden daha iyi olduğunu söylediğine dikkat çeken uzmanlar, bunun bazı tıbbi dernekler tarafından kabul edilmediğini belirtiyorlar. Bu nedenle Türkiye’nin, bir sonraki İtalya ve İspanya olabileceğine dair uyarıyorlar.
Uzmanlar, hafta başında gelen swap hamlesinin yatırımcıları ürküttüğüne de değindiler. Yabancıların denizaşırı takas piyasasında TL ticareti yapmasını kısıtlayan bu hamle sonrasında TL’nin gelişmekte olan piyasalar arasında en çok değer kaybeden olduğunu belirttiler.
Analistler henüz Türk lirasında bir değer kazanımı beklemiyorlar. TL’nin 2018 ve 2019’da yaşadığı döviz krizinden sonra 2020 yılının başından bu yana dolar karşısında yüzde 13 kazanç sağladığını ifade ettiler. Japon bankası MUFG ise ilk çeyreğin sonunda Türk lirasının dolar karşısında 7 liraya zayıflayacağını tahmin ediyor.
Ülkenin Döviz Rezervleri Değerlendiriliyor
Yabancı uzmanlara göre; Türkiye’nin brüt döviz rezervleri, TCMB’nin dolar satışı ile lirayı yapay bir şekilde desteklendiği için 2009 yılından bu yana en düşük seviyelerine geriledi.
IMF’ye göre; Türkiye’nin altın hariç dış rezervleri, Şubat ayı sonunda 77,4 milyar dolar. Buna karşın 2020 için finansman gereksinimlerinin 170 milyar dolar düzeyinde olduğu tahmin ediliyor.
Economist Intelligence Unit (EIU) küresel tahmin direktörü Agathe Demarais, bir ülke egemen bir borç krizi yaşarsa bunun gelişmekte olan piyasalara bulaşma etkisi olduğundan bahsediyor. Türkiye’nin de büyük bir dış finansman ihtiyacı olduğunu belirtiyor. Ayrıca döviz cinsinden yüksek oranda borçlu olan bir özel sektörün bu riskleri daha da artırdığını ifade ediyor.
Demarais, virüsün de etkisiyle Türkiye’de tam bir durgunluk bekliyor. Büyük turizm sektörünün çökeceğini, ikiz açıkların yaşanacağını ve zaten kırılgan olan TL’nin üzerindeki baskının artacağını tahmin ediyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın IMF’den herhangi bir desteği kabul etmemesi de yabancı uzmanların gündeminde yer alıyor. Onlara göre; Türkiye’nin ekonomik çöküşünü telafi etmek için her türlü kaynağa ihtiyacı bulunuyor.
Birçok analist ise IMF’nin reddedilmesinin Cumhurbaşkanı Erdoğan için politik olduğunu, ancak bunu ekonomik olarak sağlam bulduklarını söylüyorlar. Türkiye’nin kıt döviz kaynaklarına rağmen IMF ile iş birliğini reddetmemesi gerektiğini düşünüyorlar.
Analistler, dış yardım olmadan ve kitlesel işsizlik, yüksek finansman ihtiyaçları ve sağlık krizi yaşanırken Türkiye için seçeneklerin hızla tükeniyor olabileceğini belirtiyorlar. Döviz rezervinin tükenme hızı göz önüne alındığı zaman TCMB için seçeneklerin tükendiği ve seçim yapması gerektiği ifade ediliyor.
Kaynaklar:
- TCMB Rezerv Bilgileri, Grafikler ve Veriler: https://evds2.tcmb.gov.tr/
- Uzman Yorumları: https://www.cnbc.com/
- Türkiye Büyüme: https://tradingeconomics.com/
