Forex Piyasasında İşlem Gören Ürünler
Piyasanın temeli döviz ticaretine dayansa da zaman içerisinde eklenen birçok ürün ve enstrümanla geniş bir yelpazeye sahip olmuştur.
Paritelerin yanında borsa endeksleri, hisseler, emtialar ve tahviller gibi araçlardan oluşan çeşitlilik söz konusudur. Tek tek ele alalım:
Pariteler
Forex denildiğinde akla ilk gelen yatırım aracı, bir ülke para biriminin başka bir para birimi karşısında değerini gösteren pariteler olur.
Bir döviz çiftinin listelenen ilk para birimine baz para birimi, ikinci para birimine karşıt para birimi denir.
Bir birim baz dövizi satın almak için karşıt dövizin ne kadarının gerekli olduğunu gösterir.
Örneğin USD/TRY paritesinden, 1 Amerikan dolarını satın almak için kaç Türk lirası gerektiği anlaşılır.
Baz döviz, paritede alım satım kararının verildiği taraftır. Yani dolardaki seyre göre USD/TRY paritesinde işleme karar verilir. Dolar için yükseliş bekleniyorsa paritede alım (long pozisyon), düşüş bekleniyorsa paritede satım (short pozisyon) yapılır.
Baz döviz, paritenin değeriyle doğru orantılı hareket eder. Yani dolar yükseldiğinde paritenin değeri genellikle artarken düştüğünde paritenin değeri azalır.
Para birimleri, para birimi koduyla veya uluslararası pazarda ilişkilendirildikleri üç harfli alfabetik kodla tanımlanır. Bu kodlar genellikle para biriminin geldiği bölgeyi temsil eden iki harf ve para biriminin adını temsil eden bir harften oluşur.
Mesela ABD doları kodu USD, Türk lirası kodu TRY, İngiliz sterlini kodu GBP, Euro kodu EUR’dir.
İşte bu döviz çiftlerinin ticareti, forex piyasası olarak da bilinen döviz piyasasında gerçekleştirilir. Pariteler, majör, minör ve egzotik olmak üzere üç başlıca kategoriye ayrılır.
Majör parite, dünyanın en büyük ekonomilerinin para birimlerinin yer aldığı paritelerdir.
Majörleri oluşturan para birimleri şunlardır: Amerikan doları (USD), Euro (EUR), İngiliz sterlini (GBP), Avustralya doları (AUD), Kanada doları (CAD), İsviçre frangı (CHF), Japon yeni (JPY).
Majör parite bu 7 para biriminin birbirine karşı olan değerini ifade eder.
Minör pariteler ise ABD doları içermeyen ancak diğer üç majör para biriminden (Japon yeni, İngiliz sterlini veya Euro) en az birini içeren çiftlerdir.
Minörlerde sterlin, Euro ve Japon yeninin yer alma nedeni ABD dolarının yanında en çok işlem gören üç para birimi olmalarıdır.
Bu çiftler majörlere kıyasla biraz daha geniş spreadlere sahiptir ve majörler kadar likit değildir.
Fakat majör paritelerin ardından önemli bir pazar payına sahiptir.
Minör paritede fiyatın yönünü genellikle majör para birimi belirlese de başarılı işlemler için iki ülkenin para birimi de izlenmelidir.
Gördüğünüz gibi tüm majörler, şu anda dünyanın en büyük ekonomisi konumunda olan ABD dolarını (USD) içerir.
Tüm forex işlemlerinin yüzde 75'ini oluşturan majör pariteler, forex piyasasında en likit ve en yaygın şekilde işlem görenlerdir.
Bu çiftler en büyük alıcı ve satıcı hacmine sahip olduğundan, aynı zamanda genellikle en dar alış (bid) ve satış (ask) spreadlerine de sahiptirler. Makas olarak da bilinen spread, alış ve satış fiyatları arasındaki farktır.
En çok işlem gören minör pariteler şunlardır:
Egzotik pariteler ise bir majör bir egzotik para biriminden oluşan döviz çiftleridir. Genellikle yerel yatırımcı ve traderlar tarafından tercih edilir.
Bu çiftler, majör para birimlerinden biri ve gelişmekte olan bir ekonominin para biriminin birleşimini içerir. Örneğin ülkemizde en çok tercih edilen parite olan USD/TRY, egzotik bir paritedir.
Egzotik para birimlerinin volatilitesi dolayısıyla risk oranı daha yüksektir.
Ancak aynı zamanda majör paritelerde herhangi bir fırsatın olmaması durumunda yatırımcılara işlem fırsatları sunar. Ayrıca gelişmekte olan piyasa para birimlerinin daha yüksek faiz oranlarının olması, onları arakazanç ticareti (carry trade) için cazip hale getirir.
Parite çeşitleri noktasında para birimleri dışında olanlara da değinelim.
Genellikle para birimleriyle ifade edilse de kıymetli madenler ve emtialar için de pariteler oluşturulmuştur. En çok bilinenlerden biri XAU/USD, yani dolar altın paritesidir.
Popüler emtia paritelerine bazı örnekler şunlardır:
- Altın Dolar Paritesi - XAU/USD
- Altın Euro Paritesi - XAU/EUR
- Petrol Dolar Paritesi - WTI/USD
- Gümüş Dolar Paritesi - XAG/USD
Emtialar
Dövizlerin yanında piyasa, emtia yatırımı için de sıklıkla kullanılır. Emtiaları; değerli madenler, sanayi metalleri, gıda maddeleri, tarım ve enerji ürünleri, ormancılık ürünleri, hammaddeler, kimyasallar olarak gruplara ayırmak mümkündür.
Değerli madenler arasında altın, gümüş, platin, paladyum yer alırken sanayi metalleri denildiğinde akla bakır, alüminyum ve çelik gelir.
Buğday, mısır, pamuk ve kakao gibi tarımsal emtialar; petrol, doğal gaz gibi enerji emtiaları forex piyasasının alternatif yatırım araçlarıdır.
Emtia ticareti yapmanın çeşitli yolları vardır. En doğrudan yol, belirli bir emtia için fark sözleşmeleri (CFD) satın almaktır.
Fark kontratları dışında başka dolaylı yöntemler de vardır. Mesela emtia bazlı şirketlerin hisseleri, yatırım fonları satın alıp bunların performanslarından kazanç elde edilebilir.
Hisse Senetleri ve Borsa Endeksleri
Devasa forex pazarında yatırım yapabileceğiniz araçlar arasında hisseler ve borsa endeksleri de var.
Mesela Alibaba, Microsoft, Ferrari, Meta, Apple gibi lider şirketlerin hisse senetlerini, dünya çapında sayısız yatırımcıyla eşit koşullarda spot değerleri üzerine yazılan fark sözleşmeleri ile alabilirsiniz.
Aynı zamanda Dow Jones, S&P 500, Topix, DAX 40 gibi dünyanın en büyük borsa endekslerine yatırım yapabilirsiniz.
Piyasaların yakından izlediği Amerikan tahvil ve bonoları gibi çok çeşitli ürün yelpazesi üzerine hazırlanmış CFD’ler de forex oyuncularının seçenekleri arasındadır.
