İletişim Başkanlığı tarafından Fransa’nın başkenti Paris’te, “Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi Reformu: Uluslararası Düzenin Yeniden İnşasına Yönelik Bir Yaklaşım” başlıklı panelin düzenlendiği duyuruldu.
Daha öncesinde Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, panellerin 12 ülkede BM Güvenlik Konseyi Reformu çatısı altında yapılacağı söylenmişti.
Dün gerçekleşen panelin ikinci ayağının moderatörlüğünü, SETA Vakfı Washington Araştırma Direktörü Doç. Dr. Kılıç Buğra Kanat üstlendi.
Panelde Kanat, gelecek iki hafta boyunca söz konusu seriyi 10 farklı ülkede daha düzenlenmeyi planladıklarını belirtti.
Bu projeye ilk başlanıldığında salgın süreci, uluslararası gıda krizi ve Ukrayna-Rusya savaşı sonra BM reformunun gerekliliği konusunda farkındalığın artırılmasının öncelikli hedeflerinden olduğuna değinildi.
Kanat, “BM Güvenlik Konseyi (BMGK) reformunun bir tercih değil, bir gereklilik olduğunu gördüklerini.” vurguladı.
Altınbaş Üniversitesi Rektörü ve Cumhurbaşkanlığı Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu Üyesi Prof. Dr. Çağrı Erhan, BM’nin İkinci Dünya Savaşı gibi olağanüstü ve zor zamanda kurulmaya başlandığını hatırlattı.
BM Sistemi 4 Kat Daha Küçük Bir Dünya için Kuruldu
BM’nin kuruluşundan bu yana reform meselesinin konuşulduğunu aktaran Erhan, daha önce de birçok kez reform edildiğini ve değişime uğradığını dile getirdi.
BM’nin kuruluşundan bugüne kadar üye ülke sayısının 51’den 193’e yükseldiğini, dünya nüfusunun ise 2,5 milyardan 8 milyara çıktığını ekledi.
Erhan, “Bir değişime ihtiyaç duyduğumuz açık. Çünkü BM sistemi bugün içinde yaşadığımızdan 4 kat daha küçük bir dünya için kuruldu. Fakat bu kolay değil. Çünkü mevcut sistemin kurucuları ve faydalanıcıları, ayrıcalıklarını kaybetmek istemiyor.” diyerek dikkat çekti.
BM’nin gündeminden bahseden Erhan, Genel Sekreter Guterres ile kalkınma, BM’nin yönetimi ile barış ve güvenlik olmak üzere 3 kilit alanda reformun mevcut olduğunu vurguladı.
Kalkınma reformu için Guterres’in tüm BM kalkınma sistemini değiştirmek ve 2030 sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmak istediğinin altını çizdi.
Erhan, barış ve güvenlik söz konusu olduğunda zorluklarla karşılaşıldığına dikkati çekerek 5 daimi üyeden birinin bu girişimleri engellemeye başladığının bilgisini verdi.
BM üyelerinde bazı ayrıcalıkların olduğunu söyleyerek, “Mevcut BM Güvenlik Konseyi yapısı, 1945’in küresel güç yapısını yansıtıyor. 2022’nin güç yapısını yansıtmıyor.” diyerek durumu değerlendirdi.
Prof. Dr. Erhan: Veto Yetkisi Kaldırılmalı
Prof. Dr. Erhan, dünyanın bugün devletler arasında nüfus, ekonomik durum ya da askeri güç açıdan eşitliği sürdüren daha etkili bir güvenlik mekanizmasını hak ettiğini dile getirdi.
BMGK daimi üyelerinin veto haklarını kullanarak kendilerini herhangi bir yaptırıma karşı koruma altına aldıklarını söyleyen Erhan, “Veto yetkisi yürürlükten kaldırılmalıdır.” dedi.
BM Güvenlik Konseyi üye sayısının 25’e çıkarılmasını, daimi üye sayısının da 10’dan az olmaması gerektiğini bildirerek, BM Genel Kurulu ve Konsey arasında artık bir dengenin olmadığını vurguladı.
Cumhurbaşkanlığı Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu Üyesi Prof. Dr. Nurşin Güney, BMGK’nin genişlemesinin önemine değindi. Birçok ülkenin daimi ülke olmak istediğini söyleyen Güney, bunların arasında Brezilya, Almanya, Hindistan ve Japonya’dan oluşan G4 ülkelerinin de olduğunu kaydetti.
Güney, Türkiye’nin 2009-2010 yıllarında BM Güvenlik Konseyi geçici üyesi olduğu zamanlarda barış ve güveni korumak için destek verdiğini anımsattı. Türkiye’nin tecrübesi ve güven inşa eden diplomasisiyle bugün de taraflar arasında tahıl anlaşmasını sağlamayı başardığını ekledi.
5 Ülke Kendi Diktalarını Dünyanın Geleceğine Empoze Edemez
Yabancı Gazeteciler Derneği Başkanı (APE) Elias Masboungi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı BM’yi reform etmeye ve yeniden yapılandırmaya amaçlayan girişiminden ötürü tebrik ettiği iletildi.
BM Genel Kurulu her ülkenin konuşma hakkının bulunduğu yer olduğunu ifade ederek, BMGK’nin kendi kararlarını uygulamamasına ellerindeki veto hakkının neden olduğunu bildirdi.
Masboungi, Erdoğan’ın “Dünya, 5’ten büyüktür” sözüne atıfta bulunarak, bunun adaletsiz ve 5 ülkenin kendi diktalarını dünyanın geleceğine empoze etmesinin normal olmadığına işaret etti.
Türkiye’nin bu girişiminin ülkelerin ezici çoğunluğunun destek verdiğini söyleyen Masboungi, yeni bir küresel forum için öneride bulunulmasına teklif sundu.
Bu yeni forumun bir kurucu meclis ile tüzüğe ihtiyacı olacağını belirterek, yetkileri ve tüzüğünün ilk toplantıda belirlenmesi gerektiğini söyledi. Bu proje için 2 ay içinde İstanbul’da bir kurucu meclisin toplanması çağrısında bulundu.
Türkiye Herkesle Konuşabilen Bir Aktör
CeSPİ Türkiye Gözlemevi Koordinatörü Giannotta, 1947’den bu yana Rusya’nın BMGK’de 120, ABD’nin 52, İngiltere’nin 29, Çin ve Fransa’nın da 16 kez veto hakkını kullandığını hatırlattı.
Giannotta, “Rusya ve Ukrayna savaşı, uluslararası toplum olarak krizle başa çıkmaktaki yetersizliğimizi bir kez daha kanıtladı.” dedi.
Günümüzdeki mevcut güç dağılımının 1947’deki güç dağılımını ve güç dengesini yansıtmadığının altını çizdi. Temel sebebin ise dünyanın değiştiğinin herkesin farkında olması diye belirtti.
Erdoğan’ın “Dünya, 5’ten büyüktür” sözüne atıfta bulunan Giannotta’nın, “Türkiye gibi yükselen gücün rolünü bir kez daha düşünmeliyiz. Ülkenin diplomatik çabası ve coğrafi konumu sayesinde Türkiye herkesle konuşabilen bir aktördür.” sözleri dikkat çekti.
