Milenyum diye tabir ettiğimiz 2000’li yıllar uzay projeleri ve görevleri anlamında büyük gelişmelere şahit oldu ve olmaya da devam ediyor. Tam 10 yıl önce 2004 yılında uzaya gönderilen “Rosetta” uzay aracı ve gövdesinden ayrılan Philae isimli robot bu gelişmelerin en yakın örnekleri.
Kasım ayının ortasında Rosetta, 4,5 milyar yıldır yapısında hiçbir değişiklik meydana gelmediği bilinen “67P – Tshuri”ye ulaştı. Araştırma için gövdesinden ayrılan Philae isimli robot, dünyadan 360 milyon kilometre uzaklıkta ve saatte 55 bin kilometre hızla hareket eden kuyruklu yıldıza indi. Araştırmalar yaptı ve fotoğraflar çekerek dünyaya gönderdi. Görevini başarılı bir şekilde tamamladı ve güneş ışığından mahrum kaldığı için uyku moduna girdi. İşte dünya uzay çalışmaları adına önemli bilgileri araştıran bu proje tam olarak başlatıldığı yıl 1 milyar Euro’ya mal oldu.
Şimdiye kadar yapılan ve dünyanın en pahalıları olarak adlandırılan 10 uzay projesi ve görevini sizlerle paylaşmak istiyorum:
10 Curiosity Mars Rover Projesi
Tahmini 2,5 milyar dolar
Mars Bilim Laboratuarı tarafından 26 Kasım 2011 tarihinde fırlatılan “Meraklı Kaşif Robotu”nun tahmini maliyeti 2,5 milyar dolar. Bu meraklı robot, Mars’ta Sharp dağı yakınlarındaki Gale kraterine 6 Ağustos 2012 tarihinde iniş yaptı. Mars Bilim Laboratuarı’nın en önemli misyonu, bu robotu Mars’a indirmekti. Robot, Mars’a daha önceki denemelerden farklı bir şekilde iniş yaptı ve Mars’ın yüzeyini incelemeye başladı.
Curiosity Mars Rover isimli robot, Mars’a daha önce gönderilen Spirit ve Opportunity robotlarından 5 kat daha büyük ve 10 kat daha fazla bilimsel ekipman taşıması için tasarlandı. Atlas V 541 roketi ile fırlatıldı ve Mars’a indikten son 5 – 20 kilometre alanda en az 687 Dünya günü yani 1 Mars yılı keşif yapması planlandı.
9 Cassini – Huygens Programı
Tahmini 3,26 milyar dolar
Satürn ve sisteminin araştırılması amacıyla 1997 yılında fırlatılan uzay aracının adı Cassini – Huygens’dır. Jüpiter’in yakınından geçerek, gezegenin çekim gücünden yararlanıp yolcuğunu hızlandırması için buna en uygun rota belirlendi. 30 Aralık 2000 yılında, Jüpiter’e mümkün olan en yakın geçişi yapmayı başardı. 30 Aralık 2000 tarihinin öncesi ve sonrasını kapsayan birkaç aylık süre içerisinde, bilimsel aygıtlarını Jüpiter hakkında veri toplamak için ustaca çalıştırdı.
Cassini – Huygens tarafından toplanan bilgiler şu şekilde:
- Jüpiter’in o tarihe kadar elde edilen en yüksek çözünürlüklü görüntüsünü kaydetti.
- Jüpiter atmosferinde koyu renkleri ile fark edilen kuşakların oluşumu hakkında önemli ve varolan görüşleri sarsan bulgular elde etti.
- Jüpiter halkalarının neden olduğu ışık saçılmasının ölçümü, halkaların düzensiz ve köşeli parçacıklardan oluştuğunu ortaya koydu.
8 Mir Uzay İstasyonu
Tahmini 4,2 milyar dolar
Rusça “dünya veya barış” anlamına gelen ve başarıları ile adını tarihe yazdıran Sovyet Uzay İstasyonudur. İlk modülü 19 Şubat 1986 yılında uzaya gönderilmiştir ve insanlığın uzayda uzun süre düzenli olarak içinde yaşadığı ilk uzay araştırma istasyonudur. Uluslararası işbirlikleri yapılmıştır ve bu sayede çeşitli milletlerden uzay adamları da bu istasyona dahil olmuştur.
1986 ve 1996 yılları arasında yörüngede, gönderilen pek çok modül ile başarılı bir şekilde kenetlendi. 23 Mart 2001 tarihinde görevi sona erdi ve atmosfere girerek yanması sağlandı. Uzay mekiği tarafından Mir’e getirilen kenetlenme modülü hariç Mir Uzay İstasyonu, her biri ayrı Proton roketiyle yörüngeye taşınan pek çok Mir modülünün yörüngede birleştirilmesiyle oluşmuştur.
7 GLONASS
Tahmini 4,7 milyar dolar
“Global Navigation Satellite System” olarak tanımlanan projenin Türkçesi, “Küresel Uydu Konumlandırma Sistemi”dir. Rusya tarafından geliştirilen ikinci kuşak küresel uydu konumlanma sistemsidir. Dünyanın GPS’den sonra ikinci işler haline gelmiş uydu konumlandırma sistemidir. 1976 yılında en uygun durumda çalışabilir gelişimi, Sovyetler Birliği’nde başlamıştır. Uydu takımları o zamana kadar çok sayıda taşıyıcı roketle eklemeler yoluyla 1995 yılında tamamlanmıştır.
Sovyetler Birliği’nin çöküşünü takip eden ekonomik daralma nedeniyle 2001 yılına kadar yalnızca 7 uydu işler halde bulunmaktadı. Başkan Vladimir Putin tarafından başlatılan bir program ile GLONASS yenilenmiş ve tekrar etkinleştirilmiştir. Rusya Federal Uzay Ajansı’nın 2010 yılında bütçesinin neredeyse 1/3’ünü tüketen en pahalı yapımdır. Şu anda 24 uydudan oluşmaktadır.
6 Galileo Uydu Navigasyon Sistemi
Tahmini 6,3 milyar dolar
Avrupa Birliği tarafından, ABD Ordusu’nun denetimi altındaki GPS ile Rus GLONASS’a alternatif uydu yönleyici sistemidir. Toplam 30 adet uydunun dünya yörüngesine oturtularak hizmet vermesi düşünülen tasarının ilk uydusu 2005 yılında gönderilmiştir. Kullanılmakta olan GPS sistemi, ABD Ordusu’nun emrinde olması nedeniyle savaş veya harekat gibi durumlarda uydularının yerini değiştirebiliyor, kullanım dışı bırakabiliyor. Galileo için Avrupa Birliği veya Avrupa Uzak Ajansı (ESA), böyle bir karar alamaz.
Tasarısı 1999 yılında Almanya, Fransa, İtalya ve İngiltere’den gelen dört farklı tasarı önerisini değerlendirilmesiyle başlamıştır. 26 Mayıs 2003 yılında Avrupa Birliği ve ESA tasarıyı resmi olarak üstlenmiştir. Tasarının resmi açıklanan bütçesi 1,1 milyar Euro’dur.
5 James Webb Uzay Teleskopu
Tahmini 8,8 milyar dolar
James Webb Uzay Teleskopu (JWUT), eskiyen Hubble Uzay Teleskopu’nun kısmen benzeri olacak şekilde planlanan bir kızılötesi uzay teleskopudur. JWUT, 1996 yılında planlanmaya başlamıştır. Tam anlamıyla bir ardıl olarak görev yapmayacaktır. Çünkü Hubble Uzay Teleskopu’nun gözlemleyebildiği bütün ışık dalga boylarına duyarlı olmayacaktır. Ana bilimsel hedefi ise evrende yer alan daha uzaktaki cisimleri gözlemlemek olacaktır. Bu cisimler, diğer cihazlar veya Hubble tarafından görülemeyen cisimlerdir.
NASA’nın başkanlığında 15 farklı devlerin, Avrupa Uzay Ajansı ve Kanada Uzay Ajansı’nın ortak yürüttüğü bir projedir. James Webb Uzay Teleskopu’nun 2018 yılının Ekim ayında lansmanının yapılması bekleniyor.
4 Küresel Konumlandırma Sistemi
Tahmini 12 milyar dolar
Kısa adı GPS ile bildiğimiz bu sistem, dünya üzerinde herhangi engelsiz bir görüş hattında, dört veya daha fazla uydusu ile her türlü hava koşulunda yer ve zaman bilgileri sağlayan uzay tabanlı uydu navigasyon sistemidir. Düzenli olarak kodlanmış bilgi yollayan bir uydu ağıdır. Uydular arasındaki mesafeyi ölçerek Dünya üzerindeki kesin yeri tespit etmektedir. Küresel ölçekte çalışan bu tür, benzer sistemlerin de öncüsüdür.
Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı’na aittir ve yörüngelerinde sürekli olarak ilerleyen uydulardan oluşmaktadır. Savunma Bakanlığı tarafından desteklenen sistem, bir GPS alıcısı ile kullanılacak şekilde herkes tarafından erişilebilirdir. Günümüzde sıklıkla kullandığımızı da zaten biliyorsunuz.
3 Proje Apollo Uzay Programı
Tahmini 25,4 milyar dolar
Program başlangıçta 7 milyar dolara mal olacak gibi düşünülse de, bugün tam olarak ve enflasyona göre düzenlenmiş fiyatı ile 25,4 milyar dolara mal oldu. Proje Apollo Uzay Programı, tarihin ilk uzay keşfi değil aynı zamanda en pahalı uzay keşiflerinden oldu.
NASA tarafından gerçekleştirilen insanlı Ay yolculuğu projesidir. Gemini Projesi’nden sonra yapılan bir proje olmakla birlikte Uzay Yarışı ve Soğuk Savaş, Apollo Projesi aşamasına gelinmesinde etkili olmuştur. Proje,
Apollo uzay araçları ve Saturn V ile 1961 – 1975 yılları arasında uygulandı. Adını Yunan tanrısı Apollon’dan almaktadır.
2 Uluslararası Uzay İstasyonu
Tahmini 160 milyar dolar
Alçak Dünya yörüngesine yerleştirilmiş bir uzay üssüdür. Aynı zamanda üzerinde yaşanabilen yapay bir uydudur. İstasyonun ilk kısmı 1998 yılında fırlatılmıştır. Bir araya getirilen modüllerin birleştirilmesiyle inşa edilmiş bir istasyondur. Yapısı temel olarak basınçlı modüller, destekleyici dış iskelet ve güneş panellerinden oluşmaktadır. Dünya yörüngesinde bulunan en büyük yapay uydu olmasıyla da bilinmektedir. Uygun saatlerde yeryüzünden bakıldığında çıplak gözle görülebilmektedir.
Uzaydaki en uzun kesintisiz olarak insan bulundurma rekorunu elinde tutan bir istasyondur. Deneyler için uzay ortamı ve düşük yerçekimi ortamı sağlayan bir laboratuar merkezidir. Biyoloji, fizyoloji, fizik, kimya, astronomi ve meteoroloji gibi daha birçok alanda çalışma yapılmasına olanak vermektedir.
1 NASA Uzay Mekiği Programı
Yaklaşık Toplam Maliyet 196 milyar dolar
1972 ile 2011 yılları arasını kapsayan bir programdır. 1970’lerin sonunda ve 1980’lerde uzay mekiği NASA’nın ilgilendiği ana konuydu. 1985 yılına kadar sürekli uzaya yollanabilecek, yeniden kullanılabilecek ve yörüngede dolaşabilecek kapasitede dört adet uzay mekiği yapıldı. İlk kullanılan uzay mekiğinin adı Columbia’dır ve Yuri Gagarin’in uzaya çıkışının 20. yıldönümü olan 12 Nisan 1981 günü yollanmıştır.
Uzay mekiği, uzay uçağı, harici yakıt tankı ve iki adet itici roket olarak 4 temel bölümden oluşmaktadır. Harici yakıt tankı uzay aracından bile büyüktür ve yenilen kullanılamayan tek ana bölümü temsil etmektedir. Mekik, 185 – 643 kilometre yükseklikte yörüngede dolaşabilmekte ve alçak yörüngeye 24,400 kilograma kadar yük taşıyabilir. Görevler 5 – 17 gün arasındadır ve mürettebat 2 – 8 astronot arasında değişir.
Mekik filosu kullanımı boyunca gerçekleşen kazaların 2’sinde 2 araç parçalanmış ve 14 astronot hayatını kaybetmiştir. Bu kazalar, 1986 Challenger ve 2003 Columbia’da gerçeklemiştir. 30 yıl süren program boyunca 135 görev gerçekleştirilmiştir ve 300 astronot uzaya gönderilmiştir. Son göre ise 21 Temmuz 2011 tarihinde Atlantis mekiğinin Kennedy Uzay Merkezi’ne inmesi ile tamamlanmıştır.
