Koca bir yılı daha geride bıraktık. Finansal piyasalar için oldukça karmaşık bir yıl oldu; ancak geri çekilip büyük resme baktığımız zaman Borsa İstanbul’un öne çıktığını rahatça görebiliyoruz.
Küresel piyasalarda yüksek enflasyon ve merkez bankalarının sıkılaşan para politikalarını takip ettik. İki yıldan uzun süredir hayatımızda olan Covid-19 pandemisinin etkileri, ekonomilerde kendini tüm şiddetiyle hissettirdi. Üstüne üstlük Rusya’nın Ukrayna’ya saldırıları zaten kötü durumdaki ekonomileri yerle bir etti.
Almanya’dan ABD’ye, Çin’den ülkemize kadar tüm dünyada koronavirüsün yaraları sarılmaya çalışılırken, Rusya-Ukrayna savaşının başlaması işleri daha da zorlaştırdı. Covid-19 kapanmaları nedeniyle duran imalat sektörüne, enerji ve tahıl krizi de eklenince işler fazlasıyla karıştı.
Enflasyon; ABD, Almanya, İngiltere gibi dünyanın en büyük ekonomilerinde tarihi yüksek seviyelere ulaştı. Amerikan Merkez Bankası (FED) başta olmak üzere büyük merkez bankaları para politikasında sıkılaşmaya gitti.
Pandemi sürecinde kontrolsüzce basılan para, zaten yüksek enflasyonun habercisiydi. Özellikle FED’in dolar basımını tarihi seviyelere yükseltmesi, ABD’de enflasyonun yüzde 10 düzeyine kadar yükselmesine neden oldu. Enflasyonu düşürmek için FED’in agresif bir sıkılaşma politikasına geçmesiyle birlikte sadece finansal piyasalarda değil, tüm dünyada düzen alt üst oldu.
2022 yılında 7 faiz artırımı yapan FED, toplamda 425 baz puanlık artırım gerçekleştirdi. Yılın son toplantısında ise 50 baz puanlık faiz artırımı ile federal fon oranını yüzde 4,25 – 4,50 düzeyine yükseltti.
Özetle ele aldığımız bu durumlar yatırım araçlarında da dengeleri değiştirdi. Aşağıdaki grafik hisse senetlerinden emtiaya, kripto paralardan döviz kurlarına kadar dünyanın en popüler enstrümanlarının yıllık kazanç durumunu gösteriyor.
Grafikten 2022 yılı içerisinde neye yatırım yapsaydınız ne kadar kazanırdınız sorusunun cevabını bulabilirsiniz:
Ülkemiz açısından baktığımızda ise Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tüm dünyayı karşısına alarak para politikasında ipleri gevşetti. 18 Mart 2021 toplantısında yüzde 19 düzeyine yükseltilen politika faizi, 2021 yılının sonunda yüzde 14 düzeyine çekildi.
2022 yılında ise 18 Ağustos 2022 tarihli toplantıya kadar faiz oranları yüzde 14 düzeyinde sabit tutuldu. Ağustos ayındaki toplantıda yüzde 13 düzeyine çekilen faiz oranları 24 Kasım’daki toplantıya kadar yüzde 9’a seviyesine indirildi. Yılın son toplantısında ise tek haneye inen faiz oranı sabit tutuldu.
Yurt içinde enflasyon oranı yıllık bazda yüzde 85,51 ile son 24 yılın zirvesine yerleşti. Dünyada yükselen enflasyona, faiz artırımları ile dur denirken, ülkemizde faiz indirimine gidilmesi tartışma yarattı. Hükümetin faiz oranlarını tek haneye indirme çabasında olmasına karşılık enflasyon yükselmeye devam etti. Bu durum ise finansal araçların getirilerinde değişikliğe neden oldu.
Yükselen enflasyon karşısında parasını korumak isteyen yatırımcılar ise borsaya yöneldi. Kur Korumalı Mevduat sisteminden çıkışlar artmaya başlarken, Borsa İstanbul rekor yolculuğunu sürdürdü. FED’in doları kıtaya geri çekmesiyle birlikte altın, petrol, kripto paralar ve yabancı borsalarda geri çekilme yaşandı. Dolar kuru ise Ekim ayı itibarıyla 18,50 lira seviyelerinde sabit tutuldu. Buna karşılık Borsa İstanbul’da görülen güçlü yükseliş, rekor yatırımcı sayısına ulaşılmasına neden oldu.
İşte 2022 finansal piyasalar özeti:
Paratic Şimdi yatırım araçlarının 2022 performanslarını tek tek inceleyelim:
2022 Borsa İstanbul için Nasıl Geçti?
Borsa İstanbul’da art arda rekor kırılırken, halka arzlarda görülen artış herkesi borsaya çekti. Yatırımcının başka alternatifi kalmamış gibi görünürken, borsada hareketlilik kripto paralardaki rekor yolculuğu anımsattı. Sokakta yürürken denk geleceğiniz herhangi bir insanın bile borsa hakkında konuşmaya başladığı görüldü. BIST 100 endeksi tüm zamanların rekorunu 5562,98 puana kadar taşınırken, yıllık getirisi yüzde 200’e yaklaştı.
BIST 100 endeksi 2022 yılına 2020,27 puandan başladıktan sonra ilk çeyreği bu seviyelerde tamamladı. Ardından güçlü bir yükseliş performansı kaydeden BIST 100, 3715,28 puana kadar tırmandı. Eylül ayında gerçekleşen VİOP manipülasyonu ile sert düşen BIST 100 endeksi, art arda devre kesiciye girerken kazanımlar azaldı. Ancak olayın 2 hafta içerisinde çözüme kavuşturulmasıyla birlikte yeniden güçlü bir yükseliş trendi başladı.
BIST 100 endeksi, Eylül ayını 3000 puan sınırına kadar gerileyerek tamamladıktan sonra güçlü bir yükseliş trendine girdi. Her yeni güne birkaç rekor sığdıran BIST 100 endeksi, yılın son işlem gününde 5562,98 puan ile tüm zamanların zirvesini güncelledi.
Borsa İstanbul’daki getiri artışı yatırımcı rekorunun kırılmasını da beraberinde getirdi. Borsadaki toplam yatırımcı sayısı tarihte ilk kez 3 milyonu aşarken, halka arz rüzgarı da yaşandı. Özellikle yılın son birkaç halka arzına büyük ilgi gelirken, işleme açılan hisseler yaklaşık 10 gün tavan gitti. Bu durum kazançları artırırken, her yeni halka arza daha çok yatırımcı gelmesini sağladı.
Kasım ayının son işlem günlerinde halka açılan Özsu Balık, 399.300 katılımcı ile 2022 yılının en geniş yatırımcı kitlesine ulaşmıştı. Yılın son günlerinde halka arz edilen EYG Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı (EYGYO) ise 890 bine yakın yatırımcıya işlemlere başladı.
Kısaca 2022 Borsa İstanbul yılı olarak tarihe geçecek anlara tanıklık etti.
2022 Döviz Kurları için Nasıl Geçti?
Döviz kurları 2022 yılının ilk yarısında güçlü kazanımlar yazmaya devam etti. Özellikle dolar kuru bazında incelediğimizde Ekim ayına kadar yükselişler dikkat çekerken, Ekim itibarıyla yatay seyrettiği görülüyor. Bu kapsamda ödemeler dengesinde yer alan net hata noksan kalemi ise bu durumu açıklamak için kullanıldı.
Ülkeye giren kaynağı belirsiz para, 28 milyar dolar tarihi rekor kırarken dolar kurunu sabit tutmaya yetti. Dolar kuru 2022 yılına 13,3721 liradan başlangıç yaptıktan sonra Ekim ayına kadar yükseliş eğilimi gösterdi. Ekim ayıyla birlikte yataya yakın bir seyir izleyen dolar kuru, ortalama 18,50 lira seviyelerinde gezdi.
Aralık ayıyla birlikte bir miktar yukarı yönlü güçlenen dolar kuru, 26 Aralık’ta 18,8015 liraya kadar tırmandı. Bu şekilde tüm zamanların en yüksek seviyesi kaydedilmiş olundu. Dolar kuru bu hareketlilikle birlikte yıllık bazda yüzde 41 oranında değer kazandı.
Euro kuru ise 2022 yılına 15,20 liradan başladıktan sonra yukarı yönlü hareket etti. Yılın ilk yarısında daha güçlü yükselen Euro kuru, Haziran ayının başında 18,6799 liraya ulaştı. Yılın ikinci yarısında nispeten daha sakin yükseliş gösteren Euro, Aralık ayının ortasından itibaren yeniden 20 lira denemelerine başladı. Yılı yüzde 32 kazançla tamamlamaya hazırlanıyor.
2022 Altın Fiyatları için Nasıl Geçti?
2022’de altın fiyatları, dolar etkisiyle kazançlarını silerek kayba yöneldi. Yılın ilk aylarında altın onsu 2070,53 dolar ile rekor kırarken, bu noktadan güçlü bir geri çekilme gerçekleşti. Kasım itibarıyla toparlanma gösteren kıymetli maden, yılı sınırlı bir kazançla tamamladı.
Altın ons fiyatı 2022 yılına 1828,48 dolardan başladıktan sonra Mart ayının başında 2070,53 dolara tırmandı. Bu yükseliş altın yatırımcısının yüzünü güldürdü. Ancak uzun sürmedi. Fiyatlar buradan hızla gerilemeye başladı ve Eylül sonunda 1615 doların altını gördü.
Ons altın toparlanma çabasını yılın sonuna kadar devam ettirdi. Buna karşın 2022 yılını yüzde 1 değer kaybıyla tamamladı.
Gram altın ise yılın ilk aylarındaki güçlü yükselişini bir miktar hafifletse de rekor kırdığı bir yıl oldu. Tüm zamanların en yüksek seviyesini 27 Aralık 2022 tarihinde ulaştığı 1108,21 liraya taşıdı. Yılı yüzde 40’tan fazla kazanımla tamamlamaya hazırlanıyor.
2022 Emtia Fiyatları için Nasıl Geçti?
2022 emtia piyasasının oldukça hareketli anlara tanıklık ettiği bir yıl oldu. Küresel piyasalardaki kriz halinin Rusya-Ukrayna savaşıyla şiddetlenmesi; petrol, gümüş, doğal gaz gibi emtiaların oldukça hareketli günler geçirmesine neden oldu.
Petrol fiyatları Covid-19 karantinalarının ardından arz kısıntıları ile hala dengelenmeye çalışılıyor. Henüz bir sonuca ulaşılmadı; çünkü Rusya-Ukrayna savaşı ile başlayan enerji krizi durumu zorlaştırmaya devam ediyor.
Ham petrol fiyatı 2022 yılına 75,69 dolardan başladıktan sonra güçlü yükseliş gösterdi ve yılın ilk çeyreğinde 130,5 dolar ile rekor kırdı. Çin’in koronavirüs karantinalarını sürdürmesi, Ukrayna saldırısı nedeniyle Rusya’ya tüm dünyadan gelen yaptırım kararları ile petrol fiyatları rekor yükseliş kaydetti.
Rusya yaptırımlarının hafifletilmesiyle birlikte petrol fiyatları bir miktar gevşeme gösterdi. Ancak Haziran ayının ortalarında yeniden 123,68 dolara kadar tırmandı. Bu noktadan sonra hızla gerilemeye başlayan petrol fiyatları, Aralık ayının başında 70 dolar sınırına kadar geriledi. Yılı yüzde 5 oranında kazançla kapatıyor.
Gümüş için de hareketli bir yıl oldu. 2022 yılına 23,39 dolardan başlayan gümüş, 27,49 dolara kadar tırmandıktan sonra gerilemeye başladı. Eylül başında 17,40 dolara kadar gerileyen gümüş fiyatları, buradan toparlanarak yeniden 23 – 24 dolar bandında hareket etmeye başladı. Yıllık bazda yüzde 4,62 kazanca işaret ediyor.
Doğal gaz fiyatları da enerji krizinin ortasında 2022 yılını yüzde 22 kazançla tamamlamaya hazırlanıyor. 2022 yılına 3,708 dolardan başlayan doğal gaz, Haziran ayının başında 9,656 dolara tırmandı. Ardından hızla gerileyip toparlanan fiyatlar, 10,005 dolara kadar yükseldi. Ancak buradan da hızla gerileyen fiyatlar, 4,5 doların altını gördü.
Küresel piyasalardaki gelişmeleri yakından takip eden emtialar, yılın en hareketli piyasası olarak görülüyor.
2022 Yabancı Borsalar için Nasıl Geçti?
Yabancı borsalar ise yılı negatif getirilerle sonlandırıyor. Merkez bankalarının para politikasında uyguladığı sıkılaşma, borsa getirilerini negatif etkiledi.
ABD’li Dow Jones yüzde 9, Nasdaq 100 yüzde 33 ve S&P 500 yüzde 19 oranında değer kaybetti. Euro bölgesi blue chip şirket hisselerini takip eden Stoxx 600 endeksi yüzde 13 değer kaybederken, Japon göstergesi Nikkei 225 endeksi ise yüzde 11 geriledi.
Nasdaq Borsası’nde işlem gören teknoloji şirketlerinin performansları da negatif bölgede kaldı. Apple yılı yüzde 27 kayıpla tamamlamaya hazırlanırken, Microsoft yüzde 28 düştü. Google çatı şirketi Alphabet yüzde 39, Amazon yüzde 50, Facebook çatı şirketi Meta yüzde 64 ve Tesla yüzde 65 oranında değer kaybetti.
2022 Kripto Paralar için Nasıl Geçti?
Kripto paralar, küresel piyasaların büyük bölümünde olduğu gibi son derece karanlık bir yıl geçirdi. FED’in faiz kararlarını takip eden kripto para yatırımcıları, bu yıl piyasada aradığını bulamadı. FED’in her faiz artırım kararı, tabiri caizse piyasanın içinden geçti.
Bitcoin yıla 47 bin 286,18 dolardan başladıktan sonra bir süre bu seviyeleri korudu. Ancak ilk çeyreğin ardından sert kayıplar gördü ve 15 bin 500 doların altına indi. Yılı negatif bölgede yüzde 65 kayıpla tamamlıyor.
Ethereum ise yıla 3828,11 dolardan başladıktan sonra ilk çeyreğe kadar bu seviyeleri korudu. Daha sonra hızla gerileyen ETH, 881,56 dolara kadar indi. Bu seviyeden bir miktar toparlanma gösterse de yılı 1200 doların hemen altında kapatmaya hazırlanıyor. Yıllık getirisi ise yüzde -67,91 düzeyinde bulunuyor.
Kripto para piyasasının büyüklüğü 2022 yılının ilk işlem gününde 2,3 trilyon dolardan fazlaydı. İlk günlerde görülen bu büyüklük, yılın ilk yarısında dalgalı bir seyirle azaldı. Ancak yılın ikinci yarısında bu büyüklük 1 trilyon doların altına inmeye başladı. 30 Aralık itibarıyla kripto para piyasasının büyüklüğü 791 milyar dolar düzeyinde bulunuyor.
