ABD Başkanı Donald Trump ve yönetiminin, çok sayıda federal çalışanı işten çıkarma ve birçok kurumu küçültme yönündeki planlarını hayata geçirmesinin önü, ABD Yüksek Mahkemesi tarafından açıldı.
Bu kararın, on binlerce kişinin işten çıkarılması ve federal bürokrasinin köklü bir şekilde yeniden şekillendirilmesiyle sonuçlanabileği söylendi. Trump’ın Şubat ayında imzaladığı bir başkanlık emriyle başlayan süreç; Tarım, Ticaret, Sağlık ve Sosyal Hizmetler, Dışişleri, Hazine, Gazi İşleri gibi birçok kurumda personel azaltımı planlarını içeriyor.
Mahkeme kısa ve imzasız yayımlanan kararında, Trump yönetiminin bu talimatların yasal yetki kapsamında olduğu iddiasında muhtemelen başarılı olacağını belirtti. Mahkemenin bu kararı, Trump’ın yürütme erkinin yetkilerini genişletme çabaları açısından son dönemdeki en büyük zaferlerinden biri oldu.
Yüksek Mahkeme, Trump’ın Ocak ayında yeniden göreve gelmesinden bu yana acil durum kararlarıyla birçok konuda onun lehine karar verirken, bu kararlar arasında göçmenlik politikalarının uygulanmasının önünü açanlar da yer almıştı.
Bu karar, San Francisco merkezli Yargıç Susan Illston’ın Mayıs ayında aldığı ve bu işten çıkarmaları geçici olarak durduran kararı da bozmuş oldu. Illston, Trump’ın bu küçülmeyi Kongre’ye danışmadan başlatmasının yetki aşımı olduğunu savunmuştu.
Illston, “Tarih göstermiştir ki, bir başkan ancak Kongre tarafından yetkilendirilirse federal kurumları yeniden yapılandırabilir,” demişti.
Beyaz Saray için yasal engel kalktı
Yüksek Mahkeme’nin verdiği kararla birlikte Beyaz Saray için büyük bir yasal engel ortadan kaldırılmış oldu. Yine de Yüksek Mahkeme, spesifik kurumlara yönelik işten çıkarma planlarının yasallığını değerlendirmediğini de belirtti.
Bu planlar hâlâ sendikaların itirazları, yasal kısıtlamalar ve memur koruma yasaları gibi nedenlerle yargı denetimine tabi olabilir. Beyaz Saray kararı, başkan ve yönetimi için kesin bir zafer olarak nitelendirdi ve Trump’ın federal hükümette verimliliği sağlama yetkisini pekiştirdiğini açıkladı.
Beyaz Saray’a yakın iki kaynak, kararın hemen işten çıkarmaların başlamasına olanak tanımadığını, bazı gecikmeler ve yasal engellerin kapsam ve zamanlamayı etkileyebileceğini ifade etti.
Reuters/Ipsos tarafından Nisan ayında yapılan bir ankette, Amerikalıların yüzde 56’sı Trump’ın federal hükümeti küçültme planını desteklerken, yüzde 40’ı karşı çıktı. Parti çizgisine göre bakıldığında Cumhuriyetçilerin yüzde 89’u desteklerken, Demokratların sadece yüzde 26’sı destek verdi.
Bazı kurumlar, planlarının askıya alınmasının ardından çalışmalarını tekrar başlatacaklarını duyurdu. Örneğin; Dışişleri Bakanlığı yaklaşık 2 bin çalışanın işine son vermeyi öngören yeniden yapılanma planıyla ilgili olarak X’te “Tarihi yeniden yapılanma planımızla ilerlemeye devam edeceğiz,” dedi.
DOGE kesintileri
Trump, Ocak ayında göreve gelir gelmez, Elon Musk liderliğinde kurulan Hükümet Verimliliği Departmanı (DOGE) ile 2,3 milyon kişilik federal sivil iş gücünü küçültme kampanyasını başlattı.
Musk ve genç danışmanları, kilit kamu kurumlarına yerleşirken, çalışanları işten çıkardı. Devlet sistemlerine erişim sağladı ve ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı ile Tüketici Mali Koruma Bürosu gibi iki kurumu neredeyse tamamen kapattı.
Trump ve Musk, federal bürokrasinin şişirilmiş olduğunu ve küçültülmesi gerektiğini savundu. Ancak sendikalar ve Demokratlar, şimdiye kadarki kesintilerin gelişigüzel yapıldığını, kamu hizmetlerinde kaos yarattığını ve özellikle Sosyal Güvenlik işlemleri gibi temel hizmetlerin tehlikeye girdiğini söylüyor.
Reuters tarafından yapılan hesaplamalara göre; Nisan ayı sonuna kadar bu yeniden yapılanma kampanyası kapsamında yaklaşık 260 bin memur işten çıkarıldı, istifa etti ya da erken emekli oldu.
