Paratic Haber: Ekonomi, Finans RSS Interactive

Sosyalizm Nedir? Sosyalist Kime Denir? Komünizm ile Arasındaki Farklar

Kapitalizmi reddeden sosyalizm, iktidarın ve üretim araçlarının halkın kontrolünde olduğu, ortaklaşa kullanıldığı bir sistemdir. İşte toplumculuk anlayışının öne çıktığı ideolojinin detayları;
Sosyalizm Nedir? Sosyalist Kime Denir? Komünizm ile Arasındaki Farklar
YAYINLANMA ZAMANI
SON GÜNCELLEME
Yorum

Fransızca kökenli olan kelime TDK tarafından toplumculuk olarak ifade edilmektedir. Toplumculuk da üretim ve değiş tokuş araçlarının topluma mal edilmesini öngören doktrinlere verilen genel ad olarak tanımlanmaktadır.

İlkçağ’dan beri farklı şekillerde ortaya çıkan ve üzerine fikirler üretilen sosyalizm, sayısız düşünürün ilgisini çeken bir konu olmuştur. Platon’dan Robert Owen’e Saint Simon’dan Karl Marx’a varana kadar bir sürü önemli isim tarafından ele alınmış, üzerine değişik yorumlar yapılmıştır.

Örneğin; Saint Simon, Robert Owen, Charles Fourier gibi İngiliz ve Fransız düşünürlere göre sosyalizm bir ütopya niteliği taşımaktadır. Karl Marx ise sosyalizmi diğerlerine göre çok daha somut temellere oturtmuştur.

Aşağıdaki başlıklarda da bu kapsamlı konunun ele alınışı, komünizm ile farkları, sosyalist ülkelerin listesi gibi detaylar bulunmaktadır.

Sosyalizm Nedir?

Sosyalizm Nedir?Üretim ve değişim araçlarının toplumsallaştırılmasını ve bu yolla toplumsal sınıfları ortadan kaldırarak toplumun yeniden yapılanmasını amaçlayan siyasi ideolojilerin tümüne birden denilmektedir.

Tarih boyunca farklı biçimlerde yorumlanmış, tanım farklılıkları sosyalistler arasında fikir ayrılıklarına yol açmıştır. İlk çağdan beri farklı biçimlerde yorumlanan düşüncenin önemli temsilcileri Platon, Campanella, Saint Simon, Robert Owen, Charles Fourier, Proudhon, Louis Blanc ve bilimsel sosyalizmin kurucuları olan Karl Marx ile Friedrich Engels’dir.

Fert yerine toplum kavramının öne çıktığı düşünce tarzında, siyasi eşitliğin iktisadi eşitlikle sağlanması gerektiği belirtilmiş, aksi takdirde tam bir özgürlüğün olamayacağı savunulmuştur.

Sosyalizmin Ortaya Çıkışı

Sosyalizmin Ortaya ÇıkışıYani yüzyıllar öncesinde sosyalizm olarak ifade edilmese de toplumculuk görüşünün varlığının mevcudiyeti konusunda şüphe yoktur.

Platon ya da İslam dünyasında Eflatun olarak bilinen Yunan filozof Aristokles, bir nevi aristokratik sosyalizmden bahsetmiştir. Günümüzdeki sosyalizm anlayışından farklı olsa da toplumculuğu savunmuş, bireyciliğe karşı çıkmıştır.

Devlet isimli eserinde Platon, bir tür komünal yaşam görüşünü ele almıştır. Tüm zenginliklerin bölüneceği bir devlet modeli ortaya koymuş, sosyalist düşüncenin temel fikirlerinden bahsetmiştir. 19. yüzyıla gelindiğinde ise sosyalizmin ütopik bir şekilde ortaya atıldığı görülmektedir.

Ütopik Sosyalizm İleri Gelenleri

Fransa ve İngiltere’de gelişme gösteren ütopik sosyalizme göre özel mülkiyet, sermaye ve rekabet gibi kapitalizm unsurları, insanların kendi türlerini sömürmelerine neden olurlar. İşte bu nedenle; ütopik sosyalistler sömürülmenin ortadan kaldırılabileceği bir sistemin olması gerektiğini savunurlar.

Sosyalizmin çıkış amacı kapitalist ekonomiyi ortadan kaldırmak ve ortak mülkiyet anlayışına dayalı bir ekonomi oluşturmaktı. Fakat sosyalizm 19. yüzyıl sonları itibariyle fikirsel ayrılığa uğradı.

Bir taraf işçi şartlarının iyileştirilmesinin, sendikalar ve siyasi partiler aracılığıyla olmak üzere aşamalı kanunlar ile yapılması gerektiğini düşünürken diğer taraf sosyalizmin ancak devrim yoluyla yapılacağını savunuyordu.

Terimin ilk kullanışı 1827’de İngiltere’de, Robert Owen’ın takipçilerini adlandırmak için oldu. Fransa’da 1832 yılında l’Encyclopédie nouvelle’deki Saint-Simon, ardından Pierre Leroux ve J. Regnaud’un fikirlerinin takipçisi olanlar için kullanıldı.

Sosyalizme son şeklini veren isimse Karl Marx olmuştur.

Karl Marx Sosyalizm Yeri

Sonuç olarak; Marx kendinden önceki sosyalist akımları ütopik olmaktan çıkartmış, daha somut ve bilimsel görüşlerle destekleyerek sosyalizmin bugünkü şeklini almasını sağlamıştır. Marx’ın bilimsel sosyalizmi marksizm olarak da ifade edilmektedir.

Marx tarafından geliştirilip Engels tarafından yaygınlaştırılan bilimsel sosyalizmde, üretim araçlarının burjuvazinin hakimiyetinde olduğu sınıf ayrımlı devletin yıkılarak, sınıfsız bir düzen kurma amacı güdülmektedir.

Marx’a göre sosyalizm komünizme zemin hazırlayan bir hareket niteliği taşımaktadır. Marksist teoride sosyalizm, bireycilik ve özel mülkiyet odaklı kapitalizmin yerini alacak ve sonrasında sosyalist yapı doğal bir şekilde yerini komünizme bırakacaktır.

Sosyalizm Kapitalizm Komünizm Arası Köprü

Kısacası; sosyalizm tarihinde sosyalist grupların düşünceleri arasında farklılıkla olsa da ortak noktaların toplumculuk, eşitlik, sınıfsızlık gibi anlayışlar olduğu görülmektedir.

Devletçi bir model olan sosyalizmde, ekonomi geniş kitlelerin yararına işletilmelidir. Devletçilik prensibinin geçerli olduğu sistemde toplum yararına hareket edilse de etkin güç her zaman devlettir. Daha açık bir ifadeyle devlet her şeyin sahibidir ama sahip olduklarını sınıf ayrımı yapmadan yalnızca toplum yararı için kullanmaktadır.

Yani sermayenin sahibi devlettir. Özel mülkiyet değil ortak, kolektif mülkiyet vardır ve bu şekilde insanların insanları sömürmesinin önüne geçilecektir. Kısacası; devlet toplum adına her şeyin idaresini yapan güçtür.

Sosyalizm Özel Mülkiyet

Sosyalist sistemde yalnızca büyük sermeye sahipleri, toprak ağaları, yani ortalamanın çok üzerinde varlığa sahip olanların mülk sahipliğine karşı çıkılmaktadır.

Sosyalizm ekonomik sistemindeki temel prensipler; üretici gücün emek olması, üretim araçlarındaki tek yetki sahibinin devlet olması, merkezi planlamanın varlığı, tek partili siyaseti tercih edilmesi ve kamu yararının ön plana çıkması biçiminde belirtilmektedir.

Sosyalist sistemde üretim araçları devletleştirilir, evler ve topraklar kullanılması için yurttaşlara verilir, özel mülk anlayışı ortadan kaldırılır, hastane, okul gibi hizmetler ücretsiz hale getirilir.

Karl Marx tarafından geliştirilen sosyalizmin esasları ünlü düşünürün Das Kapital isimli eserinde ortaya konulmuştur. Ve Marx’ın önderliğinde pek çok düşünür tarafından geliştirilen sosyalizm kavramı ilk kez Rus lider Vladimir Lenin tarafından hayata geçirilmiştir.

Vladimir Lenin Sosyalizm Kuruldu

Yani SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) kurulmuştur.

Lenin önderliğinde Bolşevikler tarafından yapılan devrimle (1917) 1922 yılında kurulup 1991 yılına kadar varlığını sürdüren devlet, sosyalist devlet denildiğinde akla gelen ilk örnektir. Kapitalizme bir tepki olarak kurulan SSCB’ye pek çok Orta Asya devleti katılmıştır. Sonrasında ise Çin’de bir devrim yapılmış, sosyalist Çin Halk Cumhuriyeti kurulmuştur.

Çin’in yanı sıra Doğu Bloku oluşturulmuş, ayrıca bazı Uzak Asya ve Arap ülkeleri sosyalist ekonomiye benzer sistemler geliştirmişlerdir.

Fakat 1947’den 1991’e kadar süren Soğuk Savaş dönemindeki yayılmacı politikalar, Doğu Bloku ile Sovyetler Birliği’nin çöküşüne neden olmuştur. Sonrasında ise Bağımsız Devletler Topluluğu ve Şanghay Paktı gibi emperyalizm karşıtı yapılar kurulmuştur.

Sosyalist Kime Denir?

Sosyalist Kime Denir?Fransızca kökenli olan kelime TDK’de toplumcu olarak ifade edilmektedir. Ve kısaca yukarıda bahsettiğimiz ideolojiyi benimseyen kişiler olarak ifade edilebilir. Nasıl ki faşizmi benimseyen kişiler faşist, komünizmi benimseyen kişilerse komünist oluyorsa, aynı şekilde sosyalizmi benimseyen kişiler de sosyalist olmaktadır.

Biraz daha açacak olursak ise sosyalistlerin kapitalistlerin aksine özel mülkiyete karşı olduklarını ve eşitliği savundukları söylenebilir. Sosyalistlere göre üretim araçları ortaklaşa ve toplum yararına kullanılmalıdır. Sosyalistler, emekçilerin sömürülmesinin karşısındadır ve böylesi bir düzenin adil olmadığı görüşünü savunurlar. Basitçe sosyalist insan sosyalizm yandaşı olan insandır.

Özellikle de günümüzün baskın sistemini, yani kapitalizmi destekleyen birçok kişiye göre ise sosyalistler çalışmayı ve üretmeyi sevmeyen insanlar!

Çünkü sosyalistler, bir başkasının daha çok çalışıp daha çok mal-mülk sahibi olması görüşünün tam anlamıyla karşısındalar. Ayrıca çoğu kişiye göre eşitliği savunan sosyalistler her insanın farklı yetenekleri olduğunu ve kiminin az kimininse çok çalıştığı gerçeğini unutarak, bir ütopyanın peşinde koşarlar.

Sosyalizm ile Komünizm Arasındaki Farklar Nelerdir?

Sosyalizm ile Komünizm Arasındaki Farklar Nelerdir?Öncelikle; sosyalizmin üretim ve değiş tokuş araçlarının ortaklaşa kullanılarak toplumsal sınıfları ortadan kaldırmaya yarayan öğreti olarak tanımlandığını hatırlatalım. Ardından komünizmin bütün malların ortaklaşa kullanıldığı ve özel mülkiyetin olmadığı toplum düzeni biçiminde ifade edildiğini söyleyelim.

Gelelim iki kavram arasındaki belirgin farklılıklara!

Sosyalizm ekonomik bir sistemken, komünizm hem ekonomik hem de politik bir sistem olarak belirtilmektedir. Çünkü sosyalizm her bireyin eşit yaşamasını amaçlarken komünizmde hem her bireyin eşit yaşama amacı hem de sınıfsız, dinsiz ve devletsiz bir topluma ulaşma amacı güdülmektedir.

Sosyalizm Komünizm Eşit Yaşam

Sosyalizmde çoğunluğun kararı dikkate alınırken, komünizmde tek olan parti otoritesi geçerlidir. Ve bu özelliği de sosyalizmi bir bakıma liberalleştirmektedir denilebilir. Çünkü ekonominin yönetiminde halkın söz hakkı bulunmaktadır.

Tüm bunlara ek olarak; refahın neye göre dağıtıldığına dikkat edilmelidir. Nitekim sosyalizmde bireyin üretkenliğine göre dağıtım yapılırken, komünizmde bireyin ihtiyacına göre dağıtım yapılmaktadır. Sosyalizmde mülk sahibi olunabilirken (büyük şirketler ya da büyük topraklar değil) komünizmde özel mülkiyet kavramı yoktur.

Örneğin; sosyalizmde kişi araba sahibi olabilir ama bir araba fabrikasının sahibi olamaz. Komünizmde ise bütün mal mülk, toplumun tamamı tarafından serbest olarak kullanılabilir.

Son olarak; komünizm kapitalizmin tamamen yok edilmesi gerektiği görüşünü savunurken, sosyalizm kapitalizmin sosyalist bir devlet içinde var olabileceğini savunur.

Sosyalizm ve Kapitalizm Karşılaştırması

Sosyalizm ve Kapitalizm KarşılaştırmasıKapitalist ekonomi (serbest piyasa veya piyasa ekonomileri olarak da bilinir) ve sosyalist ekonomi, mantıksal dayanakları, belirtilen veya ima edilen amaçları, sahiplik ve üretim yapıları esaslarıyla farklılık göstermektedir.

Sosyalistler ve serbest piyasa ekonomistleri, uygun adaptasyon konusunda aynı fikirde değilken arz ve talep çerçevesi gibi temel ekonomi unsurlarında anlaşırlar. Sosyalizm ve kapitalizm arasındaki tartışmanın merkezinde çeşitli felsefi sorular da yatmaktadır.

Bunlar; hükümetin rolünün ne olduğu, insan hakkını neyin oluşturduğu, eşitlik ve adaletin toplumdaki yeri gibi sorulardır. İşlevsel olarak, sosyalizm ve serbest piyasa kapitalizmi mülkiyet hakları ve üretimin kontrolünde bölünebilir.

Şöyle ki kapitalist bir ekonomide, özel şahıslar ve işletmeler üretim araçlarına ve onlardan kar etme hakkına sahiptir; özel mülkiyet hakları çok ciddiye alınır ve neredeyse her şeye uygulanır. Sosyalist bir ekonomide hükümet üretim araçlarına ve kontrolüne sahiptir, kişisel mülkiyete ise bazı durumlarda izin verilmektedir.

Png;base64,iVBORw0KGgoAAAANSUhEUgAAABAAAAAJCAQAAACRI2S5AAAAEElEQVR42mNkIAAYRxWAAQAG9gAKqv6+AwAAAABJRU5ErkJggg==

Piyasa ekonomileri üretim, dağıtım ve tüketimi belirlemek için kendi kendine karar veren bireylerin eylemlerine dayanmaktadır. Ne, ne zaman ve nasıl üretileceğine ilişkin kararlar; kendiliğinden geliştirilmiş bir fiyat sistemi ile özel olarak koordine edilir ve fiyatlar arz-talep yasalarına göre belirlenir.

Sistemin taraftarları serbestçe yüzen piyasa fiyatlarının kaynakları en verimli sonuçlara yönlendirdiğini söylemektedir. Böylece karlar teşvik edilir ve gelecekteki üretim yönlendirilir. Sosyalist ekonomiler, üretimi ve dağıtımı yönlendirmek için hükümete ya da işçi kooperatiflerine güvenir.

Tüketim düzenlense de kısmen bireylere bırakılmıştır. Devlet, ana kaynakların nasıl kullanılacağını ve yeniden dağıtım çabaları için servet vergisini belirler. Sosyalist iktisat düşünürleri, arbitraj veya kaldıraç gibi birçok özel iktisadi faaliyetin mantıksız olduğuna inanırlar. Gerekçeleri ise hemen tüketim veya kullanım yaratmamalarıdır.

Bir Ülke Hem Sosyalist Hem Kapitalist Olabilir mi?

Bir Ülke Hem Sosyalist Hem Kapitalist Olabilir mi?Piyasa ekonomisi ve sosyalist ekonominin unsurları karma bir ekonomide birleştirilebilir. Zaten çoğu modern ülke karma bir ekonomik sistemle çalışır. Buna göre hükümet ve özel şahısların her
ikisi de üretimi ve dağıtımı etkiler.

Ekonomist ve sosyal teorisyen Hans Herman Hoppe; ekonomik meselelerde sadece iki model olduğunu (sosyalizm-kapitalizm) ve her gerçek sistemin bu modellerin bir kombinasyonu olduğunu savunmuştur.

Bununla birlikte modellerin farklılıkları nedeniyle karma bir ekonominin felsefesinde doğal bir zorluk bulunmaktadır. Bu da devlete öngörülebilir itaat ile bireysel davranışların öngörülemeyen sonuçları arasında hiç bitmeyen bir dengeleme eylemi yaratır.

Sosyalist Ülkeler Hangileridir?

Sosyalist Ülkeler Hangileridir?İlk sosyalist ülke Lenin’in önderliğinde kurulan SSCB’dir. Dünyanın ikinci sosyalist ülkesi ise 1924 yılındaki hareketiyle Moğolistan Halk Cumhuriyeti olmuştur. Daha sonra ise Asya ve Doğu Avrupa’da sosyalist ülkeler kurulmaya başlamıştır. Ve bu ülkelerin çoğu Marksist-Leninist ideolojiyi benimsemişlerdir.

1989-1922 yıllarında yaşanan değişimler pek çok ülkede sosyalist sistemin çöküşüne neden olmuştur. SSCB ve Çekoslovakya dağılırken Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti iç savaşa gitmiştir.

Günümüzde Marksist-Leninist ideolojiye bağlı dört sosyalist ülke bulunmaktadır.

Bunlar, 1 Temmuz 1961’den beri sosyalist olan Küba Cumhuriyeti, 2 Temmuz 1976’dan beri sosyalist olan Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti, 2 Aralık 1975’ten beri sosyalist olan Laos Demokratik Halk Cumhuriyeti ve 1 Temmuz 1949’dan beri sosyalist olan Çin Halk Cumhuriyeti’dir.

Çin Sosyalist mi Kapitalist mi

Bunların yanı sıra, günümüzde Marksist-Leninist ideolojiye bağlı olmayan sosyalist ülkeler ise şu şekilde belirtilmektedir:

1971’den beri sosyalist olan Bangladeş Halk Cumhuriyeti, 1980’den beri sosyalist olan Guyana Kooperatif Cumhuriyeti, 1947’den beri sosyalist olan Hindistan Cumhuriyeti, 1976’dan beri sosyalist olan Portekiz Cumhuriyeti, 1992’den beri sosyalist olan Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti, 1964’ten beri sosyalist olan Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti ve 1978’den beri sosyalist olan Sri Lanka Demokratik Sosyalist Cumhuriyeti.

Size daha iyi hizmet verebilmek için Yasal Mevzuat çerçevesinde, veri politikalarımızda belirtilen amaçlarla sınırlı olmak üzere çerezler (cookies) kullanıyoruz. Detaylı bilgi ve izin iptali ile ilgili olarak Gizlilik Politikamızı inceleyebilirsiniz.

Ayrıntılar
Sponsorlu | 2023/4Ç Kar/Zarar %36.13/63.87%
Piyasalar yükselişte veya düşüşte olabilir.
Fiyat beklentini iki yönlü değerlendir.