İngiltere Hazine Bakanlığı, Maliye Bakanı Rachel Reeves’in 26 Kasım’da sonbahar bütçesini açıklayacağını duyurdu. Ancak bütçe öncesi tablo oldukça zorlayıcı görünüyor. Hükümet, borçlanma kuralları, artmış harcama taahhütleri ve yüksek faiz ortamı arasında sıkışmış durumda.
İngiltere’nin gilt olarak bilinen 30 yıllık devlet tahvillerinin getirisi 1998’den bu yana en yüksek seviyeye çıktı. Bu artış, yatırımcıların hükümetin mali disipline uyup uymayacağına dair endişelerinin bir yansıması olarak görülüyor.
Uzmanlar, yatırımcıların net mesaj verdiğini düşünüyor. Reeves mali kuralları gevşetirse piyasalar güveni kaybedebilir. Capital Economics’ten Ruth Gregory, Reeves’in mali kurallarını tutturabilmesi için 18-28 milyar sterlin ek gelir yaratması gerektiğini söylüyor. Bu da büyük ihtimalle vergi artışlarıyla mümkün olacak.
Ancak Gregory, “yüksek gelir sağlayacak, politik olarak kabul edilebilir ve ekonomik görünümü iyileştirecek bir vergi artışı hükümetler için her zaman kutsal bir kâse olmuştur, ama yine de ulaşılamaz görünüyor,” uyarısında bulundu.
Peel Hunt Başekonomisti Kallum Pickering ise İşçi Partisi’nin hem harcamaları kısmayı reddetmesi hem de bazı büyük vergileri artırmama sözü vermesiyle kendini köşeye sıkıştırdığını söylüyor. Pickering, “Aslında ekonomi basit; harcamaları kesebilir veya piyasaları serbestleştirebilirsiniz. Ama bu seçenekler siyaseten yok. Bu yüzden 20 milyar sterlin yaratmak bu kadar zorlaşıyor,” dedi.
Siyasi ikilem
Reeves, savunma ve NHS için uzun vadeli harcama planlarını artırmış durumda. Ancak İşçi Partisi’nin seçim vaatleri, gelir vergisi, çalışanların ulusal sigortası ve KDV’yi artırmamayı içeriyor.
Bu durumda vergi yükü iş dünyasından ve çalışanlardan gelebilir. Ancak bu da siyasi riski artırıyor. Refah harcamalarında kesinti planları da parti içi muhalefetle karşılaşıyor.
İngiltere hükümeti, yaklaşık 10 milyar sterlinlik manevra alanıyla hareket etmek zorunda. Ancak yükselen borçlanma maliyetleri, ertelenen tasarruf planları ve siyasi kısıtlar bu alanı daraltıyor.
Yatırımcılar, Reeves’in katı mali kurallara sadık kalıp kalmayacağına odaklanmış durumda.
Yatırımcı ne beklemeli?
Kasım bütçesi sterlin, gilt ve hisse senetleri için kritik bir dönemeç olacak. Reeves’in mali kuralları ne kadar sıkı uygulayacağı, piyasalarda yönü belirleyecek asıl faktör.
Eğer Reeves, vergi artışlarıyla mali kurallarına sıkı sıkıya bağlı kalırsa, bu sterlini destekleyebilir. Çünkü yatırımcı güveni artar. Ancak mali disipline dair şüpheler ve bütçede büyük açıkların ortaya çıkması halinde sterlin üzerinde satış baskısı oluşabilir.
Gilt getirileri ise şimdiden 1998’den bu yana en yüksek seviyede. Reeves’in bütçesi yatırımcılarca inandırıcı bulunmazsa getiriler daha da yükselebilir. Yani borçlanma maliyeti artar. Tersi durumda ise mali güvenin yeniden sağlanması tahvil piyasasında rahatlama rallisi yaratabilir.
Hisse senetleri tarafında ise vergi artış ihtimali, özellikle iş dünyasına ve yüksek gelir gruplarına yük bindirirse baskının artabileceği değerlendiriliyor. Buna karşılık NHS ve altyapı yatırımlarına ağırlık verilmesi, sağlık, inşaat ve savunma sektörlerinde pozitif beklentiler doğurabilir.
Ancak piyasa, geniş resimde bütçe açığının büyümesinden ziyade mali disipline bağlı kalınmasını ödüllendirecektir.
