Hisse Senedi Değerlemesi Nedir, Nasıl Yapılır?

Borsanın kazandıran araçları arasında bulunan hisse senetleri, yatırımcıların birikimlerini değerlendirmek için en çok tercih ettiği enstrümanlardandır. Bu kapsamda başarılı sonuçlar için hisse senedi değerlemesi kritik önem taşımaktadır.

Çünkü değerleme sayesinde beklentilerinizi karşılayacak, hedeflerinize yönelik menkul kıymetleri doğru bir şekilde seçebilirsiniz.

Bununla birlikte hisse senedi değerlemesi; borsa nedir, hisse senedi alımında nelere dikkat edilmelidir benzeri soruların yanıtlarını detaylarıyla bilmeyenler için zor görünebilir.

Fakat aşağıda başlıkları incelediğinizde, değerlemenin belli başlı faktörlere göre yapıldığını görecek, kafa karıştırıcı terimlerin ardındaki mantığı rahatlıkla anlayacaksınız.

Şimdi hisse senedi değerlemesi nedir, hesaplar nasıl yapılır gibi soruları cevaplandırarak güzel kâr getirecek hisselerin belirlenmesinde önem taşıyan faktörleri ele alalım:

Hisse Senedi Değerlemesi Nedir?

Hisse senedi değerlemesi nedir sorusundan önce değerlemenin ne demek olduğuna bakalım. Değerleme, Türk Dil Kurumu tarafından “değerleme işi ve değer biçme, bir malın değerini belirleme; valüasyon” olarak tanımlanmaktadır.

Finansta da değerleme, bir yatırımın, varlığın veya menkul kıymetin değerinin belirlenmesi sürecini yansıtmaktadır.

Hisse senedi yatırımı yaparak para kazanmak isteyen kişilerin bilmesi gereken değerleme konusu son derece önemlidir. Çünkü düşük değerlemesi olan hisseler, yatırımcılara potansiyel fırsatlar sunar.

Gerçek değer ile piyasa değeri arasındaki bağın yorumlanması, seçimlerin buna göre yapılması gerekir. Çünkü şirketler değerleme hesabında hata yapmış olabilirler ya da fiyatlar şişirilmiş bir şekilde hesaplanabilir.

Öncelikle şirketin değerini bularak, ardından hisselerin değerini birbirine bölerek değerlemeyi yaparsınız. Bunun dışında daha birçok sayısal formül vardır. Beklediğiniz değer üzerinden verileri formüle yerleştirerek alım – satıma karar verebilirsiniz.

Sonuçta değerleme yatırımın temel bir yönüdür. Bir hisse senedinin değerinin altında olduğunu keşfederseniz, gelecekte daha yüksek bir fiyata satabileceğinizi öngörerek onu satın alarak sermayeye dönüştürebilirsiniz.

Bir hisse senedinin aşırı değerli olduğu tespit edilirse, hisse senedinden kaçınabilir veya mevcut varlıklarınızı fiyat düşmeden satabilirsiniz.

Hisse senedi değerlemesinde hesaba katılan pek çok faktör vardır.

Mesela şirketin nakit akışını, gelecekteki kazanç beklentilerini ve varlıkların piyasa değerini incelemeniz gerekir. Ekonomik kriz korkusu gibi psikolojik faktörler de yatırımcı davranışını etkileyebileceğinden dikkate alınmalıdır.

Hisse senedi değerlemesi konusunda yapmanız gereken analizler vardır. Yatırımcılar bu konuda daha çok şirket ve sektör analizlerine yönelmektedir. Fakat doğru bir seçim yapmak istiyorsanız, aşağıdaki 4 unsuru dikkate alarak ve bunları analiz ederek yatırımlarınıza yön vermelisiniz.

1) Piyasa Şartları

Birikimlerinizi menkul kıymetler üzerinden değerlendireceğinizde piyasa şartlarının da bu anlamda olumlu sinyaller vermesi gerektiğini unutmamalısınız. Örneğin,

ABD’den gelen bir veri sonucu piyasalar istikrarsızlaşabilir, fiyatlar arasında aşırı farklar görülebilir.

Bu gibi durumlarda risk yüksek olacaktır. Riskin yüksek olması getiriyi de yükseltse de doğru adım atmak önemlidir. Bu konuda yatırım yaptığınız piyasayı çok iyi tanımalı, özelliklerini bilmelisiniz. Analizinizi iyi bir şekilde yapmalısınız. Aldığınız sinyallere göre hareket etmelisiniz.

2) Ekonomik, Sosyal ve Politik Şartlar

Biliyorsunuz ki borsa ve forex piyasaları aracılığıyla hisse senetlerine yatırım yapılır. Piyasalar aracılığıyla yalnızca yerel senetlere değil, yabancı senetlere de kolaylıkla yatırım yapılabilmektedir.

Ancak kâr sağlamak için ekonomik, sosyal ve politik şartlar önemlidir. Yani piyasa şartları dışında söz konusu alanlarda hem iç hem dış gelişmelerin takibi yapılmalıdır. Buna göre piyasada fiyatlar ne yönde oluşacak daha doğru belirlenebilir.

Örneğin bir ülkenin ekonomik durumunda belirsizlik varsa ve görünümde aynı derecede karamsarsa, ileride çok yüksek fiyatlara ulaşabilecek sağlam hisselerde bile düşük değerleme olabilir. Benzer şekilde o andaki belirsizliğin yarar sağlayabileceği şirketlerin hisselerinde yüksek değerleme görülmesi mümkündür.

Dolayısıyla ekonomik, sosyal ve politik şartlar da hisse senedi değerlemesi yaparken hesaba katılmalıdır.

3) Sektör Analizi

Zaman zaman piyasalarda belli başlı sektörler popüler olmaktadır ve yatırımcılara daha yüksek getiri fırsatı sanmaktadır. Doğru seçim yapma konusunda etkili olan sektör analizi hisse senetleri için değerlemede etkilidir.

Bu nedenle seçeceğiniz sektörden emin olmalısınız. Şöyle ki yazın havacılık, turizm gibi sektörlerin hisseleri yatırımcılar tarafından tercih edilmektedir.

Bunun sebebi talebin ve dolayısıyla şirket kârlılığının artmasıdır. Yani hisse senedi değerlemesi yaparken sektör analizi, hesaplamaya mutlaka dahil edilmelidir.

Sektör analizi sonucunda yatırım yapılacak alana karar verilir. Fakat bu anlamda aynı sektörde yer alan çok sayıda şirket vardır. Bu nedenle seçiminizi yaparken kârlılık oranlarını katlayanlara, temettü ödemelerini zamanında yapanlara yoğunlaşmak mantıklıdır.

4) Toplam Pay Miktarı

Yatırım yapmayı düşündüğünüz senet üzerinde uygulanması gereken bir analizdir. Bu analiz sayesinde birikimlerin değerlenmesi amacıyla işleme konacak olan menkul kıymetin, beklentiyi karşılaması için portföyde ne kadar miktarda olmasına karar verilir.

Diyelim ki A hissesi satın alacaksınız. Toplam pay miktarı analiziyle, bunun portföyünüzün yüzde kaçını oluşturması gerektiğine karar vermelisiniz.

Bunların dışında hisse senetlerinin alacağı değerleri bulmaya yarayan temel ve teknik analiz yöntemleri vardır.

Temel analiz daha çok uzun vadeli yatırımlarda tercih edilirken teknik analizler günlük ticaret ya da kısa vadeli yatırımlarda kullanılır. Evet, hisse senedi değerlemesinde önem taşıyan ve analiz edilmesi gereken başlıca konuları ele aldık. Şimdi değer tespitinin nasıl yapıldığına geçelim.

Hisse Senedi Değer Tespiti Nasıl Yapılır ve Hesaplanır?

Bir hisse senedini ilk kez değerlemek için hangi değerleme yönteminin kullanılacağına karar verirken, yatırımcıların kullanabileceği değerleme tekniklerinin sayısı karşısında bunalmanız kolaydır. Oldukça basit değerleme yöntemlerinin yanında çok daha kapsamlı ve karmaşık olanlar da vardır. Fakat her duruma uygun olan tek bir yöntem yoktur.

Her hisse veya sektör, birden fazla değerleme yöntemi gerektirebilecek benzersiz özelliklere sahiptir. Kullanılan en yaygın yöntemlerse indirgenmiş nakit akışı yöntemi ve fiyat-kazanç oranıdır. Hangi yaklaşım seçilirse seçilsin, dikkatli bir şekilde yapılmalıdır.

Şimdi gelin, aşağıdaki başlıklarda en yaygın değerleme yöntemlerine ve bunların ne zaman kullanılacağına bakalım.

Fiyat/Kazanç Oranı

Hisse senedinin değerinin hesaplamasında genellikle temettüler dikkate alınmaktadır. Fiyat/kazanç (F/K) oranında ise daha çok kârlar üzerinden hesaplar yapılır.
Fiyat/kazanç oranı, hisse senedi fiyatının hisse başına kazanca (EPS) bölünmesiyle hesaplanır.

Kâr çarpanı olarak da adlandırılır.

Hisse senedi emsallerine göre daha yüksek F/K oranına sahip bir şirket aşırı değerlenmiş olarak değerlendirilirken, hisse senedine kıyasla nispeten düşük F/K oranına sahip bir şirket düşük değerlenmiş olarak kabul edilir.

F/K, geriye dönük veya ileriye dönük öngörülen esasa göre tahmin edilebilir. Kazancı olmayan veya para kaybeden şirketlerin F/K oranı yoktur çünkü paydaya eklenecek bir şey yoktur.

İndirgenmiş Nakit Akışı

Hisse senedi değerlemesinde en çok kullanılan yöntemlerden biri indirgenmiş nakit akışıdır.

Paranın zaman değerini de içeren bir menkul kıymete, projeye, şirkete veya varlığa değer vermek için kullanılan modeldir.

Şirket temettü ödemezse veya düzensiz ödeme yaparsa, bu model kullanılabilir.

Çünkü indirgenmiş nakit akışında temettülere bakmak yerine, işletmenin değerini belirlemek için firmanın gelecekteki indirgenmiş nakit akışlarını kullanır. Çeşitli varyasyonları bulunan bu yaklaşımın en büyük avantajı, temettü ödemeyen firmalarla ve hatta temettü ödeyen şirketler için bile kullanılabilmesidir.

Bir yatırımın değerini beklenen gelecekteki nakit akışlarını kullanarak tahmin eden bir değerleme yöntemini ifade eder. Beklenen gelecekteki nakit akışlarının bugünkü değerine, öngörülen iskonto oranı kullanılarak ulaşılır.

İndirgenmiş nakit akışı, yatırımın mevcut maliyetinden yüksekse, fırsat olumlu getirilerle sonuçlanabilir ve değerli olabilir.

Şirketler genellikle iskonto oranı için ağırlıklı ortalama sermaye maliyetini (WACC) kullanır çünkü bu, hissedarların beklediği getiri oranını açıklar.
Modelin dezavantajı, gelecekteki nakit akışı tahminlerine güvenmesidir ve bu tahminler hatalı olabilir.

Temettü İndirgeme Modeli

Temettü indirgeme modeli, bir şirketin hisse senedinin fiyatını, bugünkü fiyatının, bugünkü değerlerine indirgendiğinde gelecekteki tüm temettü ödemelerinin toplamına eşit olduğu teorisine dayanarak tahmin etmek için kullanılan niceliksel bir yöntemdir.

Mevcut piyasa koşullarından bağımsız olarak bir hisse senedinin gerçeğe uygun değerini hesaplamaya çalışır ve temettü ödeme faktörlerini ve piyasanın beklenen getirilerini dikkate alır.

Modelden elde edilen değer, hisselerin mevcut işlem fiyatından yüksekse, bu durumda hisse senedinin değeri düşük olur ve satın alınabilir. Ya da tam tersi düşükse hisseden kaçınılabilir.

Temettü indirim modeli, bir şirketin hisse senedinin fiyatını tahmin etmenin matematiksel bir yoludur.

Emsal Karşılaştırma Yöntemi (Piyasa Yöntemi)

Karşılaştırılabilir yöntem piyasa değerini bulmak için herhangi bir parametre kullanmaz. Bunun yerine, hisse senedi fiyat katlarını belirlenmiş bir kıyaslama değeriyle karşılaştırır. Bu yöntemin mantığı benzer finansal araçların aynı piyasa değerini taşımasıdır.

Bir şirketin özsermaye değeri, benzer sınıftaki diğer özsermayelerle bir miktar benzerlik taşımalıdır. Bu, bir şirketin özsermayesinin rakiplerle veya aynı sektördeki diğer firmalarla karşılaştırılmasını gerektirir.

Emsal karşılaştırma yaklaşımı, şirket halka açık şirket emsalleri olarak değerlendiği sürece genellikle gerçekleştirilmesi daha kolay değerlemelerden biridir.

Çünkü bir firmanın ana rakipleriyle veya en azından benzer işleri yürüten rakipleriyle karşılaştırılmasıyla kolayca belirlenebilir.

Benzer firmalar arasındaki değer farklılıkları fırsat anlamına gelebilir. Bunun tersi de geçerli olabilir. Böyle bir durumda hisse senedinde açığa satış yapma veya portföyünü fiyatındaki düşüşten kâr elde edecek şekilde konumlandırma fırsatı sunabilir.

Defter Değeri Yaklaşımı

Bir şirketin özsermaye değeri önceki satın alma maliyetine göre belirlenir. Bu yöntem yalnızca minimum büyüme gösteren ve yakın zamanda satın alma işlemi gerçekleştirmiş olabilecek şirketler için geçerlidir.

Bir şirketin değerini, şirketin net değerini muhasebe açısından temsil eden toplam varlıklarından toplam yükümlülüklerini çıkararak hesaplar.

Defter değeri yöntemi, bir varlığın değerinin orijinal maliyetinden birikmiş amortisman veya itfa paylarının çıkarılmasıyla hesaplandığı bireysel varlıklara da uygulanabilir.

Bununla birlikte tarihsel maliyete dayanması ve bir işletmenin veya varlığın adil piyasa değerini önemli ölçüde etkileyebilecek piyasa talebi, büyüme potansiyeli veya rekabet ortamı gibi faktörleri dikkate almaması nedeniyle muhafazakar bir değerleme yaklaşımı olarak kabul edilir.

Yani yöntem belirli şirket ve varlık türleri için yararlı olsa da bir işletmenin veya varlığın gerçek değerini her zaman doğru şekilde yansıtmayabilir ve uygun olduğunda alternatif değerleme yöntemleri dikkate alınmalıdır.

Varlık Bazlı Değerleme

Varlık bazlı değerleme, bir şirketin varlıklarının değerine veya yükümlülüklerin düşülmesinden sonra toplam varlıklarının adil piyasa değerine odaklanan bir iş değerleme şeklidir. Varlıklar değerlendirilir ve adil piyasa değeri elde edilir.

Örneğin, arazi sahipleri bir mülkün piyasa değerini hesaplamak için değerleme uzmanlarıyla iş birliği yapabilir. Zamanla mülk değerleri artar ve mülk sahibi, bir mülkün bugün beş yıl öncesine göre daha değerli olduğunu fark edebilir.

Yeni değer fiyatlandırılır ve varlığa dayalı yaklaşımda kullanılır. Öte yandan, yükümlülükler çoğunlukla gerçek piyasa değerinden oluşur. Genellikle başka hesaplama yapılmaz. Varlık değerlemesi, benzer bir işletmenin yeniden yaratılmasının maliyetini belirler.

Sonuç olarak; her duruma uyan tek bir değerleme modeli yoktur. Ancak şirketin özelliklerini bilerek duruma en uygun değerleme modelini seçebilirsiniz. Ayrıca yatırımcılar sadece tek bir model kullanmakla sınırlı değildir.

Çoğu zaman, yatırımcılar bir dizi olası değer oluşturmak veya tüm değerlemelerin ortalamasını almak için birden fazla değerleme yaparlar. Hisse senedi analizinde bazen önemli olan, iş için doğru aracın kullanılması değil, rakamlardan farklı bilgiler elde etmek için kaç araç kullanıldığıdır.