İktisatçı Dr. Mahfi Eğilmez, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) durumu ve 2023 zararına ilişkin bir yazı kaleme aldı. Yazıda, TCMB’nin 2023 yılındaki zararının önceki yıllardaki kârların aksine, önemli bir dönüşümü yansıttığı vurgulandı.
TCMB’nin geçmiş yıllarda kâr elde ettiği ancak 2023’te 818,2 milyar lira ile tarihi bir zarar açıkladığına işaret etti.
TCMB’nin hissedar yapısı incelendiğinde, büyük çoğunluğunun Hazine ve Maliye Bakanlığı’na ait olduğu görülür. Ancak, bu yapıda diğer kamu kurumları ve Ziraat Bankası gibi kuruluşlar da yer almaktadır.
Merkez Bankası’nın Kâr Dağıtım Politikası
TCMB’nin kâr dağıtım politikası, genellikle Hazine’ye büyük oranda kâr devri yapılmasını öngörür. Merkez Bankası sermayesinin yüzde 55 Hazine ve Maliye Bakanlığı ile yüzde 19’u Ziraat Bankası’na ait.
Eğilmez, 2023 yılında 818,2 milyar lira zarar olduğu için ihtiyat akçesi ayrılması mümkün olmadığı gibi hissedarlara ve çalışanlara kârdan pay verilmesi ve Hazine’ye kâr devrinin söz konusu olmadığını vurguladı.
Bu zararın ana nedeninde kurumun mevduat yükünün ağırlaşması ve döviz kurlarındaki dalgalanmalar olduğuna işaret edildi. Bu durumun ise TCMB’nin faaliyetlerinin normalden sapmasıyla birlikte ortaya çıktığına dikkat çekildi.
Küresel Merkez Bankaları da Zarar Etti! Ancak…
Küresel merkez bankalarında da benzer durumların olduğu, örneğin ABD Merkez Bankası (FED) ve Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) da zarar ettiği anımsatıldı.
Ancak TCMB’nin zararının temel nedeninin faiz politikasındaki yanlış uygulama olduğuna dikkat çeken Eğilmez, şu ifadeleri kullandı;
“Son yıllarda pek çok bilim dışı adım söz konusu oldu ama bunlar arasında ekonomide en büyük hasarı yaratmış olanı faizi, enflasyonun altında belirlemek olmuştur.”
Eylül 2021’de başlayan faiz indirimlerinin yarattığı dövize talebi önlemek amacıyla getirilen kur korumalı mevduat sisteminin bankaların ödemesi gereken maliyeti TCMB’nin üzerine yıktığını vurguladı. Böylece de 2023 yılı sonu itibarıyla TCMB’nin 818,2 milyar liralık zarar ettiğine işaret etti.
Faiz Oranlarındaki Hata Dövize Talebi Artırdı
Faiz oranlarının hatalı belirlenmesi, dövize olan talebi artırarak kur korumalı mevduat sistemi gibi uygulamalarla Merkez Bankası’nın zararına neden olduğunu kaydetti.
Diğer bir taraftan TCMB’nin döviz ve altın rezervlerinde de ciddi bir azalma olduğuna vurguda bulunan Eğilmez, rezervlerin harcanması ve yanlış politikaların etkisiyle TCMB’nin rezervlerinin düştüğünü bildirdi.
Yanlış faiz politikalarının, ekonomi üzerindeki olumsuz etkileri göz önüne alındığında, gelecekte daha dikkatli ve stratejik bir yaklaşımın benimsenmesi gerektiğinin altını çizdi.
