Kahramanmaraş merkezli asrın felaketi olarak nitelendirilen depremlerin üzerinden tam 1 yıl geçti. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) bugün “Depremin İlk Yılını Geride Bırakırken” başlıklı bir not yayımladı.
kolayca yatırım yapın
TEPAV notunda, “Bir sene önce Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde meydana gelen Mw 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki iki deprem ile 11 ilde büyük can kaybı ve yıkım yaşandı.” ifadelerine yer verdi.
Haftalarca süren arama kurtarma çalışmalarına tüm Türkiye’nin seferber olduğu anımsatılan notta, can kayıplarının resmi açıklamalara göre 53 bin 537 vatandaşın öldüğünün bilgisini verdi.
TEPAV notunda, depremden bu yana geçen bir yıllık sürede deprem bölgesinde ve Türkiye ekonomisinde neler olduğuna ilişkin değerlendirmelerde bulundu.
650 Bin Bağımsız Birim Yıkıldı
Depremin yol açtığı yıkımı ve bunun maliyeti hakkında Burcu Aydın Özüdoğru tarafından Mart 2023’te kaleme alınan Değerlendirme Notu paylaşıldı.
Özüdoğru, “2023 Yılında Gerçekleşen Kahramanmaraş Merkezli Depremin Etkileri ve Politika Önerileri” başlıklı raporunda depremin yol açtığı yıkım hakkında detaylı bir durum tespit çalışması yaptığını hatırlattı.
Söz konusu raporda, deprem bölgesinde yer alan 650 bin bağımsız birimin yıkık veya acil yıkılması gerektiğini kaydetti. Özüdoğru, 170 bin birimin orta hasarlı olduğu ve 1,4 milyon birimin de az hasarlı olduğu yönündeki tahminini anımsattı.
Deprem kaynaklı yıkılan veya yıkılması gereken 650 bin bağımsız birimin, depremin etkilediği 11 ilin tamamında 2022’de alınan yapı kullanma izin belgesine göre konut sayısının yaklaşık 7 katı olduğu kaydedildi.
Bu rakamın, tüm Türkiye genelinde 2022 yılında verilen yapı kullanma izninin de üzerinde olduğu vurgulandı. Bu durumun da depremin yol açtığı yıkımın ne kadar devasa olduğunu ortaya koyduğu savunuldu.
Depremlerin Maliyeti 104 Milyar Dolara Ulaştı
TEPAV tarafından yapılan araştırmaya göre depremin ekonomik etkileri oldukça büyük boyutlara ulaştı. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (SBB) tarafından Mart 2023’te yayınlanan Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu’na göre depremin maliyeti yaklaşık olarak 104 milyar doları buldu.
Bu devasa maliyetin en büyük kısmı, yaklaşık 57 milyar dolarlık bir tutarla konut hasarı şeklinde ortaya çıktı. Kamu altyapısı ve hizmet binalarındaki hasarın tutarı ise 13 milyar doları, konutlar hariç özel sektördeki hasarın miktarı ise 12 milyar doları buldu.
Araştırmaya göre 2023 yılında yapılan harcamalar, milli gelirin yüzde 3,7’sine denk geldi. Ancak bu harcamaların, 2023 yılı bütçesi üzerinde önemli bir yük oluşturduğu belirtildi.
İhracat Yüzde 13 Düştü
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in 15 Ocak 2024 tarihinde yaptığı bir açıklamanın da yer aldığı raporda, 2023 yılı sonunda depreme yönelik yapılan harcamaların tutarı 950 milyar TL’ye ulaştı.
Orta Vadeli Programda (2024-2026), depreme bağlı bütçe harcamalarının milli gelire oranının 2024’te yüzde 2,5, 2025’te yüzde 0,9 ve 2026’da ise yüzde 0,8 olması hedefleniyor. Bu harcamalar ise 4 yıllık dönemde milli gelirin yaklaşık yüzde 8’ine denk geliyor.
Deprem bölgesindeki ihracatta da ciddi bir düşüş yaşandı. İl bazında verilere göre 2023 yılında deprem bölgesinde toplam ihracat, bir önceki yıla göre yüzde 13 oranında azaldı.
En sert düşüşler ise Osmaniye’de yüzde 53, Adıyaman ve Kahramanmaraş’ta yüzde 30 ve Hatay’da yüzde 28 olarak kaydedildi. Bölgesel ihracattaki bu düşüş, Türkiye’nin 2023 yılı ihracatının yüzde 1 artmasıyla sınırlı kaldı.
İstihdamda da büyük kayıpların yaşandığı ve işsizliğin rekor seviyelere ulaştığı vurgulandı. Deprem sonrasında, bölgeden yüksek göç olmasına rağmen işsizlik oranının arttığı da bildirildi.
