Altı muhalefet partisinin hazırlandığı “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği Önerisi ” bugün bir program ile birlikte kamuoyuna açıklandı. Anayasa değişikliğine ilişkin hazırlanan metin genel başkan yardımcıları tarafından okundu.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek, 28 Şubat tarihli mutabakat metinlerini temel alan Anayasa değişikliği önerisini kamuoyuna sunduklarını belirterek şöyle konuştu;
“Yasama, yürütme, yargı, temel hak ve özgürlükler, kamu yönetimi başlıkları altında belirlediğimiz ilkeleri 84 madde içeriği ve 9 başlıkta yaptığımız değişiklikle anayasal güvenceye kavuşturmayı hedefliyoruz.”
Taslak Metin Müzakereler Sonrasında TBMM’ye Sunulacak
Söz konusu metnin toplumsal sözleşme taslağı olduğunu vurgulayan Erkek, seçimlerden sonra metnin toplumun her kesimi ile yapılacak olan müzakereler sonrasında Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) sunulacağını kaydetti.
DEVA Partisi Genel Başkan Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu, meclisin temsil gücünü artırabilmek amacıyla seçim barajının yüzde 3’e indirileceğini bildirdi. İkinci olarak yasama bağışıklığının güçlendirileceğini bildirerek, dokunulmazlıkların kaldırılması için üye tam sayının salt çoğunluğunu gerekli kılacaklarını vurguladı.
Üçüncü olarak kanun yapım süreçlerinin demokratik hale geleceğini savunan Yeneroğlu, böylelikle Cumhurbaşkanı’nın kanunları veto etme yetkisinin son bulacağını savundu.
“Tek Adam Rejimi Üzerine Kurulan Sona Erecek”
Yeneroğlu dördüncü olarak, Meclis’in denetim yetkisini güçlendirileceğinden bahsetti. Şeffaf ve hesap verebilir bir yönetim için hükümete hesap sorulabilmesini sağlayacak araçları artırıp etkili kılacağız. Hükümet, başbakan ve bakanlar hakkında gensoru verme yetkisini tesis edeceğiz.
Parlamentoların tarihsel bir kazanımı olan “bütçe hakkının devredilmezliği ilkesinin”, beşinci olarak benimseneceği aktarıldı. Böylece Meclis bünyesinde Kesin Hesap Komisyonu kurulacağını, Komisyon Başkanı’nın da ana muhalefet partisinden olmasını Anayasada açıkça düzenleyeceklerini bildirdi.
Demokrat Parti Genel Sekreteri Serhan Yücel ise mevcut anayasanın en problemli bölümünün tek adam rejimi üzerine kurgulanan yürütme olduğunu dile getirdi. Mevcut sistemde yürütme konforu için yasama ve yargının işlevsiz bırakıldığını iddia ederek şöyle ekledi;
“Bu ucube sistemde, bakanlıklar ve kamu kurumları görev, yetki ve sorumluluklarını ifa ederken Anayasa ve Kanunlara bakmak yerine, tek bir kişinin iki dudağının arasına bakmak zorundadır.”
Cumhurbaşkanlığı Bir Dönem ve 7 Yıl Seçilebilecek
Yücel, hazırlanan Anayasa değişikliği önerisi ile Cumhurbaşkanı’nın bir dönem ve 7 yıl seçilmesini önereceklerini paylaştı. Ayrıca Cumhurbaşkanı’nın seçilmesinin ardından parti ile ilişiğinin kesilmesini teklif edeceklerini iletti.
Önerilen Anayasal düzende Cumhurbaşkanı’nın ya da Bakanlar Kurulu’nun tek başına Olağanüstü Hal (OHAL) ilan etme yetkisinin olmadığına dikkat çekildi. Yücel, OHAL ilan etme yetkisinin Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu’na ait olduğunu savundu.
Hakim ve Savcıların Bireysel Bağımsızlıkları Güçlendirilecek
Gelecek Partisi Genel Başkan Yardımcısı Serap Yazıcı önerilerinin, yargı mensuplarına bireysel bağımsızlıklarını, yargı kuruluşlarına da kurumsal bağımsızlıklarını sağlayan yenilikler içerdiğini belirtti.
Hakimlik ve savcılık teminatını düzenleyen 139. maddeye coğrafi teminatın eklendiğine değinen Yazıcı, böylece hakim ve savcıların bireysel bağımsızlıklarının güçlendirileceğinin altını çizdi.
Yargı mensuplarının bireysel bağımsızlıklarını güçlendirmek için Hakimler Kurulu ve Savcılar Kurulu şeklinde iki organın düzenlendiğini ekledi. Hakimler Kurulu, hakimlerin özlük hakları konusunda, Savcılar Kurulu ise savcıların özlük hakları konusunda karar verme yetkisine sahip olacağını iletti.
Anayasa Mahkemesi’nin Üye Sayısı 22’ye Çıkarıldı
Bu yenilikle birlikte adil yargılanma hakkının bir başka unsuru olan silahların eşitliği ilkesinin garanti edileceğini açıkladı. Bu hüküm kapsamında Türkiye Barolar Birliğine özerk bir statü sağlanacağını ve bu yenilikle avukatlık mesleğine sahip olması gereken itibarın kazandırılacağını vurguladı.
Anayasa Mahkemesi’nin ağır iş yükü dikkate alınarak üye sayısının on beşten yirmi ikiye çıkarıldığına değindi. İki daire ve bir Genel Kurul halinde çalışan Mahkeme’nin dört daire ve bir Genel Kurul halinde çalışmasının sağlandığını ekledi.
Temel Hak ve Hürriyetler Güvenceye Kavuşturulacak
İYİ Parti Genel Sekreteri Uğur Poyraz ise güçlü, kalkınmış ve demokratik Türkiye’nin inşası için hazırladıkları anayasa değişikliği çalışmasının, temel hak ve hürriyetlerin güvenceye kavuşturulması için hazırlandığını ifade etti.
Temel hak ve hürriyetler açısından değişiklik önerisinin ilk düzenleme başlığa ilişkin olduğunu belirtti. Poyraz, Anayasa’nın ikinci kısmının başlığını ‘Temel hak ve hürriyetler’ olarak değiştirerek otoriter anayasacılık anlayışına karşı demokratik ve özgürlükçü anayasayı öne sürdüklerini paylaştı. Poyraz şu şekilde konuştu;
“İnsan onurunun dokunulmazlığını ve devletin buna saygı gösterme ve koruma yükümlülüğü ile temel hak ve hürriyetlerin bütünlüğünü ve yasama yürütme ve yargıyı bağlayıcı olduğunu Anayasanın 12’nci maddesine ekliyoruz.”
Genel Seçimde En Az Yüzde 1 Oy Alan Partilere Hazine Yardım Verecek
Düzenleme ile Milletvekili genel seçimlerinde geçerli oyların yüzde birini alan partilere devletin mali yardımda bulunacağı ve bu yardımın dörtte birinin partiler arasında eşit olarak dağıtılacağını belirtti. Geri kalan tutarın ise partilerin elde ettikleri oy oranına göre paylaştırılacağı belirtildi.
Poyraz, siyasi partiler hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın kapatma davası açabilmesini TBMM’nin iznine bağlandığını vurgulayarak şöyle ifade etti;
“Daha yalın bir düzenleme ile odak olma tanımına ‘yoğun, sürekli ve demokratik düzene ciddi tehlike oluşturacak bir şekilde’ kavramları ile fıkranın son cümlesine ‘yasama sorumsuzluğu kapsamında kullanılan oy, söz ve düşünce açıklamaları odak olmanın tespitinde gözetilemez’ hükmünü ekliyoruz.”
Kamu Yönetimi ve Siyasi Etik
Saadet Partisi Genel Başkan Yardımcısı Bülent Kaya ise taslak metinde yer verdikleri diğer başlıkların Kamu Yönetimi ve Siyasi Etik olduğunu anımsattı. Anayasa’nın 127. maddesinde bir değişiklik teklifini öngördüklerini bildirdi.
Bu değişiklik teklifinde görevi ile ilgili bir suç sebebi ile hakkında soruşturma veya kovuşturma mahalli idare organlarının veya bu organın üyelerinin, İçişleri Bakanı tarafından görevden uzaklaştırılma uygulamasına son verildiğine dikkat çekti.
Basın Özgürlüğü Güvence Altına Alınacak
Diğer bir noktanınsa akademik özgürlük ve üniversitelerle ilgili düzenleme olduğuna işaret eden Kaya, “Yükseköğretim Kurulu’nu kaldırarak yerine yetkileri koordinasyon görevi ile sınırlandırılmış, üyelerinin ise demokratik meşruiyet esasına dayanılarak seçildiği üniversiteler arası bir kurul tesis etmek amacı ile Anayasanın 130. ve 131. maddelerinde değişiklik öngördük.” dedi.
Mutabakat metninde kamu yönetimi başlığı altında mutabık kalınan bir diğer noktanınsa düzenleyici ve denetleyici kurum olduğuna dikkat çekti.
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’na işaret eden Kaya, “Anayasanın 133. maddesindeki değişiklik teklifimiz ile bu kurulun çoğulculuk, özerklik ve tarafsızlık ilkelerine bağlı olarak çalışmasını temin etmeyi amaçladık.” ifadelerini kullandı.
KAYNAK: AA
İşte ortak anlaşma bildirisinde yer alan maddeler:
- Cumhurbaşkanlığı Çankaya’ya alınacak.
- Cumhurbaşkanı tarafsız olacak, varsa partisi ile ilişiği kesilecek.
- 7 yılını tamamlayan cumhurbaşkanı bir daha aktif siyasete dönemeyecek.
- Cumhurbaşkanının veto yetkisi kalkacak.
- TBMM seçimleri 5 yılda bir yapılacak.
- Seçim barajı yüzde 3’e düşürülecek.
- Genel seçimde en az yüzde 1 oy alan partilere de Hazine yardımı verilecek.
- Gensoru geri gelecek. Başbakan ve bakanlar TBMM üyelerinden seçilecek.
- TBMM’de en çok sandalye sayısına sahip olan parti, hükümeti kuracak.
- Hakimlere coğrafi teminat güvencesi sağlanacak. Hukuk fakültelerinin sayısı azaltılacak. Anayasa Mahkemesi ve AİHM kararları derhal uygulanacak.
- Adalet Bakanı ve müsteşarı, HSK’dan çıkarılacak. AYM’nin üye sayısı artırılacak, en az dörtte üçü hukukçu olacak.
- Basın özgürlüğü güvenceye alınacak.
- TRT, RTÜK, BİK ve AA tarafsız olacak. Keyfi akreditasyon olmayacak.
- Kamudaki sınavlarda mülakata son verilecek, yazılı sınav esas alınacak.
- Belediyelerde başkanlar yargı kararı olmadan görevden alınamayacak ve kayyum uygulamasına son verilecek.
- Üniversite rektörleri de öğretim üyelerince seçilecek.
