ABD hükümeti, Salı gece yarısından itibaren kapanma riskiyle karşı karşıya. Cumhuriyetçiler ile Demokratlar arasındaki bütçe krizi, özellikle sağlık politikaları ve harcama kesintileri nedeniyle çözümsüzlüğe sürüklenmiş durumda.
Trump yönetimi, kapanmayı siyasi baskı aracı olarak kullanabileceğinin sinyalini verirken, Demokratlar sağlık yardımlarını korumak için geri adım atmıyor.
Bir anlaşmaya varılmazsa Çarşamba günü ABD yedi yıl aradan sonra ilk kez hükümet kapanması yaşayacak. Bu durum, sosyal yardımlardan öğrenci kredilerine, gıda yardımlarından ulusal parklara kadar birçok hizmeti aksatabilir ve ekonomiye de olumsuz yansıyabilir.
Her ne kadar bütçe çatışmaları Amerikan siyasetinde sık görülse de bu kez durum daha gergin. Zira Trump son dokuz ayda federal hükümetin boyutunu ciddi şekilde küçülttü.
İşte ABD hükümetinin kapanmasıyla ilgili bilinmesi gerekenler:
kolayca yatırım yapın
ABD hükümeti neden kapanabilir?
Tarafların Ekim ve sonrası için hükümet hizmetlerini finanse edecek bir tasarıda uzlaşamaması kapanmayı tetikleyecek.
Cumhuriyetçiler Kongre’nin her iki kanadını kontrol ediyor, ancak Senato’da tasarıyı geçirmek için gereken 60 oya sahip değiller. Demokratlar, Cumhuriyetçilerin sağlık hizmetlerini zorlaştıracağını savundukları tasarıya destek vermiyor.
Demokratların talepleri arasında milyonlarca Amerikalıya sağlık sigortasını daha uygun hale getiren vergi kredilerinin uzatılması, Trump’ın Medicaid kesintilerinin geri alınması ve CDC ile NIH bütçelerinde yapılacak kesintilere son verilmesi yer alıyor.
Temsilciler Meclisi (alt kanat) daha önce bir geçici harcama tasarısını onayladı, ancak Senato’dan geçmedi.
Kapanma ne zaman olabilir?
Eğer anlaşma sağlanmazsa, Çarşamba günü ABD son yedi yıldır ilk kez hükümet kapanması yaşayacak. En son kapanma 2018 sonunda, Trump’ın ilk döneminde yaşanmıştı.
Trump Pazartesi günü Kongre liderleriyle bir araya gelecek olsa da anlaşmaya dair umutları düşürdü ve “Bu meseleyi nasıl çözeceğimizi bilmiyorum,” dedi.
Kapanma ihtimali nedir?
Şu an oldukça yüksek görünüyor. Trump yönetimi taviz vermeye yanaşmıyor ve kamuoyunun şuçlamayı Demokratlara yönelteceğini düşünüyor.
Demokratlar ise sağlık yardımlarını koruma taleplerinin halkta karşılık bulduğunu savunuyor. Ayrıca taban baskısı nedeniyle bu kez daha sert bir mücadeleye hazırlar.
Bu seferki kapanma durumunun farkı ne?
Öne çıkan nokta, Beyaz Saray’ın tavrı. Önceki yönetimler uzun kapanmaları siyasi açıdan riskli görürdü. Ancak Trump yönetimi, hükümeti kapatmaya istekli ve hatta bunu gereksiz çalışanları belirleyip kalıcı olarak işten çıkarmak için fırsat olarak görebileceğini ima etti.
Son dokuz ayda zaten ciddi kesintiler yapıldı. Olası bir kapanma, Trump’ın bu küçültme sürecini hızlandırabilir.
Kapanmanın etkileri ne olur?
Kapanma halinde hükümetin tamamı durmayacak. Sınır güvenliği, hastane hizmetleri, emniyet ve hava trafik kontrolü devam edecek. Sosyal Güvenlik ve Medicare ödemeleri de yapılacak.
Ancak öğrenci kredileri, gıda yardımı, okul öncesi programlar, gıda denetimleri ve ulusal park hizmetleri askıya alınabilir.
Temel çalışanlar görevine devam edecek fakat çoğu maaş almadan çalışacak. Önceki kapanmalarda bu çalışanlara geriye dönük ödeme yapılmıştı.
Uzayan bir kapanma ise seyahat gecikmelerine ve ekonomide ikincil olumsuz etkilere yol açabilir.
ABD’de kapanmalar ne kadar sık?
Son 50 yılda oldukça sık görüldü. Trump’ın ilk döneminde üç kapanma yaşandı. Bunlardan biri 36 gün sürerek tarihin en uzunu oldu ve ekonomiye 11 milyar dolara mal oldu.
Ronald Reagan döneminde ise sekiz kapanma yaşandı, ancak daha kısa sürdü.
ABD sisteminde, harcama planlarının yasalaşması için farklı hükümet organlarının uzlaşması gerekiyor. Bu yüzden bütçe krizleri ve kapanmalar, ABD siyasetinin kendine özgü bir parçası.
Kapanmanın küresel piyasalara olası etkileri
ABD hükümetinin kapanma riski hafta başından bu yana küresel piyasalarda hissediliyor. Borsalara satış baskısı ve riskten kaçış eğilimi yansırken, altın rekor üstüne rekor kırıyor.
ABD hükümetinin kapanma ihtimali, yatırımcı güvenini sarsarak, özellikle bankacılık, savunma ve kamu harcamasına bağımlı sektörlerde satış baskısı görülebilir.
Defansif sektörlere yönelim olabileceği görülürken, bunların sağlık, gıda, telekom gibi daha az riskli sektörler olduğu biliniyor. Avrupa ve Asya borsaları da bu belirsizlikten etkilenir. Çünkü ABD kaynaklı risk algısı global sermaye akışlarını yönlendiriyor.
Altın fiyatları tarafında ise hafta rekor rallisiyle başladı. Hükümet kapanmaları, ABD’de politik risk algısını artırdığı için yatırımcılar güvenli liman altına yöneliyor. Kapanma riski gündemde olduğu sürece altında yeni zirvelerin görülmesi kaçınılmaz görülüyor.
Üstelik kapanma uzarsa kaçırma korkusu (FOMO) denen ivme daha fazla yatırımcıyı altına çekebilir.
Dolar tarafında ABD’nin kurumsal işleyişinin zarar gördüğü algısıyla düşüş baskısı artabilir. Dolar endeksi üzerindeki negatif baskılar artabilirken, özellikle Euro ve Japon yeni dolara karşı güçlenebilir. Gelişmekte olan ülke para birimlerinde ise oynaklık artar.
ABD tahvilleri üzerinde ise karmaşık bir etki yaratabilir. Bir yandan yatırımcılar güvenli varlık arayışıyla ABD 10 yıllık tahvillerine yönelir, Bu da getirileri aşağı çeker.
Öte yandan ABD’nin bütçe yönetimindeki zayıflık algısı kredi notu riskini gündeme getirebilir. Daha önce S&P benzer krizlerde ABD’nin notunu düşürmüştü. Bu da uzun vadede faizleri yukarı itebilir.
Kısa vadede volatilite artar ve özellikle kısa vadeli tahvillerde oynaklık daha keskin olur.
