Paratic Haber: Ekonomi, Finans RSS Interactive

Borsanın Ekonomiye Katkısı ve Görevleri Nelerdir?

Borsalar sadece yatırımcı için değil, ekonomi için de faydalı oluşumlardır. İşte borsanın ekonomiye faydaları ve görevleri hakkında bilinmesi gerekenler:
Borsanın Ekonomiye Katkısı ve Görevleri Nelerdir?
YAYINLANMA ZAMANI
SON GÜNCELLEME
Yorum

Borsa ve ekonomi, sıklıkla aynı cümlelerde ya da tartışmalarda birlikte anılmaktadır. İkisinin tarihsel olarak birbirine paralel ilerlemesi, bu durumu açıklasa da öğrenilmesi gereken daha pek çok şey vardır.

Borsa nedir bilenler, sermaye piyasasının ekonominin durumu için bir gösterge olduğunu da bilirler. Aynı zamanda borsa, ülkede büyüme ve kalkınma açısından büyük önem taşımaktadır.

Zaten amacı ve işleyişine bakıldığında ekonomiye olan katkılarını ortaya serer. Bununla birlikte borsanın binlerce yıllık tarihi ve özellikleri incelenerek sağlamış olduğu avantajlar daha net görülebilir.

Mesela 1300’lerde Venedikli borç verenler; borç senetlerini diğer borç verenlere ve bireysel yatırımcılara satmaya başladı. Tacirler, bugün bir komisyoncunun yaptığı gibi satışa sunulan çeşitli konular hakkında bilgi içeren listeler taşıyor ve bunları müşterilere sunuyorlardı.

1500’lü yıllarda ise Belçika’nın Anvers Borsası bir ticaret merkezi olarak ortaya çıktı.

Borsa sistemi; İngiltere, Fransa, Almanya gibi ülkelere ardından tüm Avrupa’ya yayılarak yavaş yavaş günümüzdeki halini aldı.

Ülkemizde Borsacılık Tarihi

Peki, temelleri binlerce yıl önce atılan borsa, ekonomi için neden bu kadar önemli?

Yukarıda da belirttiğimiz gibi borsalar kurulmadan önce bireylerin birbirleri arasında gerçekleştirmiş oldukları menkul kıymetlerin ticareti; sokak aralarında, mahalle kahvelerinde yapılıyordu. Bu da güvenlik açısından sorun teşkil etmekteydi.

Aynı zamanda ticarette eşitlik ya da şeffaflık söz konusu değildi. Borsanın gelişimi; işlemlerin mevzuatlara uygun olarak yapılmasını sağladı. Dünya borsalarının kurulması ekonomiyi pek çok açıdan etkiledi ve ikisini birlikte çalışan bir mekanizma haline getirdi.

Şimdi gelin ikisinin nasıl birlikte çalıştığını, borsanın ekonomiye etkilerini ve görevlerini başlıklar altında ele alalım.

Borsanın Ekonomiye Katkıları Nelerdir?

Öncelikle borsa ile ekonominin birbirinden ayrı düşünülemeyeceğinin üzerini çizelim. Ancak ikisinin her zaman doğru orantıyla ilerlediğini söylemek de yanlış olacaktır. Çoğu zaman paralel ilerleyen iki kavram; birçok açıdan birbirini etkiler.

Mesela; ekonominin kötüye gittiği, gayri safi yurt içi hasılanın beklentilerin çok altında gerilediği bir ülkede borsanın pozitif seyrettiği pek görülmez. Aynı şekilde ekonomisi gayet iyi durumda olan bir ülkede, borsanın satıcılı seyretmesi ya da herhangi bir dış etken olmadan diplere gerilemesi mümkün değildir.

Sonuçta borsa; ekonomik büyüme ve istikrar için gerekli olan para ve likiditeye bir kanal rolü üstlenmektedir. Ekonomik büyümeyi ve kalkınmayı sürdürmek için yatırımcıların, kurumların ve hükümetlerin kesintisiz ticaret, yatırım ve sermaye artırma becerileri gereklidir.

Borsaların Ticaret Dünyasında Yeri

Bugün borsalara bakıldığı zaman çeşitli ve çok sayıda enstrümanları bünyelerinde barındırdıkları görülmektedir. Fakat ilk dönemlerde borsalarda sadece menkul kıymet ve bazı emtiaların alım – satımı yapılmaktaydı.

Özellikle sanayi devriminin etkileri ile Avrupa’nın ticaret işlem hacmini arttırması, yeni pazar arayışı içine girmesi ve ticareti yaygın hale getirmesi kıymetli evrakların borsada işlem görmesinde etkili olmuştur.

Bu dönemlerde deniz ticareti yaygındı ve işlemler belirli kurallar altında yapılmadığı için hile, aldatmaca gibi sorunlarla karşılaşılmaktaydı. Dolayısıyla belirgin bir düzene ve kurallara sahip kurumlara ihtiyaç duyulmuştur.

Böylece Belçika’nın Anvers kentinde borsa binası kurulmuştur. Bu durum küçük miktarda birikime sahip olan yatırımcıların parasını değerlendirmesini mümkün hale getirirken ekonominin gelişiminde etkili olmuştur.

Ülkemiz borsasının geçmişine gitmek gerekirse bu süreç Osmanlı Devleti dönemine kadar uzanmaktadır. Fakat Türkiye tarihinde Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra 1929 yılında yapılan düzenlemelerle ilk resmi adım atılmıştır.

Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsaları Kanunu çıkarılmıştır. Atatürk yeni cumhuriyetin ilk şirketlerinden olan İş Bankası’nı halka açık olarak kurdurmuştur.

1983 yılında Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsaları Kanunu yürürlükten kaldırılmış, daha sonra İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) kurulmuştur. İMKB, 5 Nisan 2013 tarihinde “Borsa İstanbul” olarak değiştirilmiştir.

Modern borsacılık döneminin başlamasının en önemli nedenlerinden biri bankerler krizi olmuştur. Tasarruf sahiplerinin büyük kayıplar yaşaması, yeni bir sistem arayışı başlatmıştır. 26 Aralık 1985’te İMKB’nin kurulmasıyla yeni bir dönem başlamıştır.

Rekabet ortamının yaratılması, şirketlerin kaynak bulmaları için halka arz edilmesi gibi teşvik politikaları hem borsanın hem ekonominin gelişimine katkıda bulunmuştur.

Borsanın Ekonomik Büyümeye Etkisi

Borsanın Ekonomik Büyümeye EtkisiBorsa genellikle bir duyarlılık göstergesidir ve en önemli makroekonomik veriler arasındaki gayri safi yurt içi hasılayı (GSYİH) etkileyebilir.

GSYİH, bir ekonomideki tüm mal ve hizmetlerin çıktısını ölçer. Borsa yükselip düşerken ekonomideki duyarlılık da değişir. Borsanın GSYİH üzerinde hem olumsuz hem olumlu etkileri olabilir.

Diyelim ki boğa piyasasında hisse senedi fiyatları artıyor. Yani tüketiciler ve şirketler daha fazla zenginliğe ve güvene sahip oluyor. Bu da daha fazla harcama ve daha yüksek GSYİH anlamına gelir.

Ayı piyasasında durum tam tersidir. Hisse senedi fiyatları düşer, tüketiciler ve şirketler daha az servete ve iyimserliğe sahip olur. Bu da daha az harcama ve daha düşük GSYİH demektir.

Ancak borsanın GSYİH’yi nasıl etkilediğini belirlemeden önce, öncelikle bir ekonomide büyümeyi neyin tetiklediğine bakılmalıdır. Çünkü her ülkenin GSYİH’si farklı bileşenlerle yönlendirilir.

Bir tanesinin ana kaynağı sanayi ve ihracatken diğeri turizm gelirlerinden besleniyor olabilir.

Fakat hisse senedi piyasasının GSYİH üzerindeki etkisi, GSYİH’nin borsa üzerindeki etkisinden daha az tartışılmaktadır. GSYİH arttığında kurumsal kazançlar da artar, bu da hisse senetleri için pozitif trend yaratır.

Sonuçta ister boğa ister ayı piyasası olsun, borsanın GSYİH ve bir bütün olarak ekonomi üzerinde dolaylı da olsa etkisi vardır.

Borsanın İşletmeler için Katkıları

Hisse senedi piyasaları olmasaydı, işletmeler büyük ölçüde faizleriyle birlikte geri ödenmesi gereken büyük krediler almak zorunda kalırlardır.

Ancak borsa sayesinde hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerdeki işletmeler halka arz olarak ve benzeri yöntemleri kullanarak geri ödeme yükü getirmeyen büyük miktarlarda nakit toplayabilirler.

İşletmeler bu tür sermayeye erişime sahip olduklarında faaliyetlerini kolayca genişletebilir ve daha fazla iş fırsatı yaratabilirler. Ulusal açıdan bakıldığında bu istihdamı artırır ve hükümetin işletme vergilerinden gelir elde etmesine olanak tanır.

Aynı zamanda rekabet ortamını iyileştirir. Çünkü borsada halka açık olan şirketlerin düzenleyici kurumlar tarafından belirlenen standartlara uyması gerekir. Bu, mali tablolarını ve kazançlarını hissedarlarına düzenli ve kamuya açık bir şekilde raporlama zorunluluğunu getirir.

Ülkemizde Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP) üzerinden yapılan raporlama işlemleri, yönetimin, şirketin ve hissedarların hedeflerine fayda sağlayacak kararlar almasına ve dolayısıyla verimli hareket etmesine yardımcı olur.

Ekonomik Verimliliğe Katkıları

Borsalar, şirket yönetimi verimliliğini teşvik etmenin yanı sıra sermaye tahsisi yoluyla ekonomik verimliliği de kolaylaştırır.

Menkul kıymet borsaları, bireylerin nakitlerini biriktirmek yerine, yatırım yapmaları için fırsat oluşturur. Bu, normalde dokunulmayacak olan yastık altı sermayenin ekonomik faydalar için kullanılması ve bunun sonucunda daha verimli bir ekonominin oluşması anlamına gelir.

Ayrıca borsalar, kişinin elindeki varlıkları satması nispeten kolay olduğundan likidite de sağlar.

Borsa, şirket hisselerine ilişkin gerekli tüm bilgiyi sunarak yatırımcıların şirketlerin değerine arz ve talep yoluyla aktif olarak karar vermelerine olanak tanır. Bu da verimli bir piyasayı teşvik eder.

Borsanın Hükümet Açısından Faydaları

Hisse senedi piyasaları hükümetler için de bir ticaret platformu işlevi görür. Bazen bir hükümet; toplu konut alanı geliştirmek, su arıtma tesisi inşa etmek veya başka sebepler nedeniyle daha fazla kaynağa ihtiyaç duyabilir.

Gerekli geliri artırmak amacıyla vergileri artırmak yerine borsa aracılığıyla sabit getirili menkul kıymetler arasında yer alan tahvil ya da bono gibi araçlar ihraç edebilir.

Yatırımcılar bu tahvilleri satın aldığında hükümet, yaşam masraflarını hafifletebilecek ve hatta yerel halk için iş yaratabilecek çeşitli projeleri başlatmak için ihtiyaç duyduğu parayı toplayabilir. Uzun vadede bu ekonomiyi iyileştirmektedir.

İster finansal piyasalarda ister ürün piyasalarında (tarım, gayrimenkul, imalat vb.) yapılan yatırımlar ekonomik ticaretin, büyümenin ve refahın temel itici gücüdür.

Hükümetler, yatırım kültürünü teşvik eden faiz oranlarını düşürmek gibi politikalar oluşturmaya odaklandıkça, borsalar yatırımcılar için en öncelikli hedef olarak öne çıkar.

Giderek daha fazla insan büyüme potansiyeli olan şirketlere yatırım yapmak isterken küreselleşen dünya, piyasaları çok daha avantajlı hale getirmektedir.

Borsanın Yatırımcılar Açısından Faydaları

Yatırımcılar için borsalar, büyük müzayede evleridir. Piyasalarda trade yapanlar, hisse alıp satarlar ve bu da menkul kıymetleri likit bir yatırım haline getirir. Bir yatırımdan çıkmak ya da pozisyonu kapatmak istediklerinde alıcı bulmak hızlı ve kolaydır. Diğer varlıkların satışı çok daha zordur.

Örneğin yatırım amaçlı bir gayrimenkule yatırım yaptıysanız, bir alıcı bulup ihtiyaç duyduğunuz parayı çekmeniz zaman alabilir.

Menkul kıymetler sayesinde ise yatırımcılar istedikleri an alıcı bulabilirler. Mülk gibi menkullere yatırım yapmak yerine borsaya yatırım yapmak, kişiye temettü şeklinde de gelir fırsatı sunar.

Tüm menkul kıymetler temettü sunmasa da yatırımcılara periyodik ödemeler sağlayan birçok hisse vardır. Bu ödemeler, hisse senedi değer kaybetmiş olsa bile gelir ve sonunda hisse senedinin satışından elde edilen kârın yanı sıra kazancı temsil eder.

Yatırımcılar temettü ödemesinden yararlanırken hisseleri tutmaya devam edebilirler. Aynı zamanda, borsaya yatırım yapmanın en büyük ve öncelikli avantajı, diğer yatırım yollarına kıyasla kısa sürede yüksek getiri sağlama potansiyeline sahip olmasıdır.

Sonuçta borsa yatırımcısına; getiri elde etmek, servet oluşturmak, uzun vadeli hedeflere ulaşmak, portföy çeşitlendirmek ve riski azaltmak gibi pek çok fayda sağlar.

Borsalar Ekonomiye Nasıl Katkıda Bulunurlar?

Sermaye, ülke ekonomisinin refah düzeyinin artması için en önemli faktördür. Bunu güvenli bir şekilde artırmanın yolları arasında ise borsa ilk sıralarda yer almaktadır. Çünkü şirketlere kaynak temin edilirken, yeni pazar alanları oluşturulur.

Böylece hem yatırımcılar hem de şirketler için olumlu olan bu durum ekonominin kalkınmasını sağlar.

Ülkemiz borsasında gerçekleşen yatırımlarda Türk lirası dışındaki dövizlerin miktarının artması, ekonomimizi olumlu yönde etkilerken ulusal para birimimizin de değer kazanmasını sağlar. Bu nedenle ticarette borsanın payı büyük ve önemlidir.

Gerek döviz gerek hisse senetleri gerekse de diğer finansal enstrümanlar sayesinde alım – satımların artmasıyla ülke ekonomisi canlanır.

Öyle ki Borsa İstanbul’un işlem hacmi ilk kurulum aşamasından bu yana oldukça yüksek rakamlara ulaşarak, ekonomiyi pozitif yönde ivmelendirmiştir. Böylelikle yerel senetlerin değerleri artarken, şirketlerin pazar payları da büyümüştür.

Finansal enstrümanları direkt olarak nakde çevrilebilme özelliği taşıyan borsa piyasasında yatırımcıların akıllarındaki sorular ve çekinceleri bu sayede azaltılmıştır.

Piyasada yatırımcı sayısının çok olması likidite oranını arttırdığı için hızlı bir şekilde para akışı sağlanmaktadır. Aynı zamanda sermayesi az olan ya da kaynak arayan şirketlerin borsaya kote olabilmeleri halka arz ile hem firma hem yatırımcı hem de ülke ekonomisi açısından olumludur.

Ekonomik kalkınmayı teşvik etmek ve finansal sistemi korumak için borsalar vardır. İyi işleyen borsalar ekonomik büyümeyi ve kalkınmayı mümkün kılar. Tabi bu yalnızca düzenlenmiş, güvenli, şeffaf ve eşitlikçi bir ortamda gerçekleşebilir.

Borsaların Görevleri ve Yükümlülükleri Nelerdir?

Borsanın başlıca görevi tüm yatırımcılara eşit fırsatlar sunarak, alım – satımların belli kurallar çerçevesinde yapılmasını sağlamaktadır. Biliyorsunuz ki borsa, SPK’nın denetim ve düzenlenmelerine tabidir.

SPK’nın temel görevleri; sermaye piyasasının güven, açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını, yatırımcı haklarının korunmasını, sermaye piyasalarının işleyiş kurallarının belirlenmesini, fon kullanan şirketlerin belli kurallara uygun olarak sermaye piyasasından etkin bir şekilde yararlanmalarını, piyasaların adil ve etkin
çalışmasını sağlamaktır.

Borsa İstanbul’un yürüttüğü faaliyetler ise şöyle belirtilmektedir:

  • Kota alınma, kottan çıkarılma ile borsada işlem görme ve işlem görmenin durdurulması
  • Emirlerin iletilmesi ve eşleştirilmesi
  • Gerçekleştirilen işlemlere ilişkin yükümlülüklerin zamanında yerine getirilmesi
  • Borsada işlem yapma yetkisinin verilmesi
  • Disiplin düzenlemelerinin yürütülmesi
  • Borsa gelirleri ile bunların tahsili
  • Uyuşmazlıkların çözülmesi
  • Borsa, borsanın pay sahipleri ve/veya piyasa işleticisi arasındaki muhtemel çıkar çatışmalarının önüne geçilmesi
  • Borsaların, işletim, denetim ve gözetim sistemleri
  • Piyasa oluşturma, işletme ve yönetilmesi

Borsa İstanbul’un başlıca amacı ve faaliyet konusu şöyle açıklanmaktadır:

“Kanun hükümleri ve ilgili mevzuat çerçevesinde, sermaye piyasası araçlarının, kambiyo ve kıymetli madenler ile kıymetli taşların ve Sermaye Piyasası Kurulunca uygun görülen diğer sözleşmelerin, belgelerin ve kıymetlerin serbest rekabet şartları altında kolay ve güvenli bir şekilde, şeffaf, etkin rekabetçi, dürüst ve istikrarlı bir ortamda alınıp satılabilmesini sağlamak, bunlara ilişkin alım satım emirlerini sonuçlandıracak şekilde bir araya getirmek veya bu emirlerin bir araya gelmesini kolaylaştırmak ve oluşan fiyatları tespit ve ilan etmek üzere piyasalar, pazarlar, platformlar ve sistemler ile teşkilatlanmış diğer pazar yerleri oluşturmak, kurmak ve geliştirmek, bunları ve başka borsaları veyahut borsaların piyasalarını yönetmek ve/veya işletmek ve ana sözleşmesinde yazılı olan diğer işlerdir.”

Borsanın görevleri arasında yatırımcıları bilgilendirmek ve şirketlere ait bilgilerin açıkça paylaşılması vardır. Bu koşullar SPK’nin kanunnamesinde yer almaktadır. Her türlü bilginin açık bir şekilde kamuoyuna duyurulması yatırımcı sayısının artışını sağladığı gibi ekonomiye olumlu katkıyı da artırmaktadır.

Size daha iyi hizmet verebilmek için Yasal Mevzuat çerçevesinde, veri politikalarımızda belirtilen amaçlarla sınırlı olmak üzere çerezler (cookies) kullanıyoruz. Detaylı bilgi ve izin iptali ile ilgili olarak Gizlilik Politikamızı inceleyebilirsiniz.

Ayrıntılar
Sponsorlu | 2023/4Ç Kar/Zarar %36.13/63.87%
Hesabınızı şimdi oluşturun!
Kolay kayıt, hızlı işlem ve uzman analizlerle başarıya giden yolda lider adımı atın.