Parasını borsada değerlendirmek isteyen kişilerin piyasaya giriş yapabilmeleri için aracı kuruma ihtiyaçları vardır. Basit bir ifadeyle aracı kurum, borsa ile yatırımcı arasında köprü görevindedir. Bu yüzden de doğru bir aracı kurumu seçimi oldukça önemlidir.
Çünkü güvenilirlik, erişilebilirlik gibi özelliklere sahip aracı kurumlar birikimlerinizi değerlendirme konusunda size daha fazla fırsat sunar.
Borsa, biliyorsunuz ki Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından düzenleme ve denetlemelere tabi olan bir piyasadır. Piyasada faaliyette bulunan çoğu aracı kurum yasal olmasına rağmen olmayanlarla da karşılaşılmaktadır.
Burada özellikle yurt dışı aracı şirketleri örnek verilebilir. Eğer dolandırılmak istemiyorsanız, yasal aracı kurumu seçiminde bulunmalısınız.
Şimdi borsa aracı kurumu nedir, görevleri nelerdir detaylı bir şekilde bakalım:
Borsa Aracı Kurumu Nedir?
Finans piyasalarında aktif halde hizmet veren, SPK’nin Yetki Belgesi’ne ve borsada işlem yaptırabilir belgesine sahip olan kurumlara aracı kurum denir.
Yetki Belgesi olmayanlar veya belgeleri iptal olunanlar, sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunamayacakları gibi ticaret unvanlarında veya ilan ve reklamlarında bu faaliyetlerde bulundukları intibaını yaratacak hiçbir kelime veya ibare kullanamazlar.
Bu kuruluşlar, banka ve özel şirketlerden oluşmaktadır. Aynı zamanda anonim ortaklık şeklinde kurulmaları, hisse senetlerinin tamamının nama yazılı olması, hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması, sermayelerinin Kurul’ca belirlenen miktardan az olmaması, esas sözleşmelerinin ilgili kanun hükümlerine uygun olması gerekir.
Sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunmak üzere aracılık yetkisi verilen kuruluşların çeşitli görevleri vardır. Ancak en çok bilineni, borsa ile yatırımcı arasında köprü olmalarıdır.
Aracı kurumlar, yatırımcıların vermiş olduğu emri düzenleyerek piyasa sistemine işler. Yani borsada işlem yapmak için bir aracı kuruma ihtiyacınız vardır. Alım satım emirlerini borsa veya diğer piyasalara ileten aracı kurumlar, bunun yanında birçok başka işleve sahiptir.
Portföy yönetimi, danışmanlık hizmetleri, vadeli işlem ve opsiyon işlemleri, risk yönetimi, analiz, halka arz ve sermaye artırımı, aracı kurumların gerçekleştirdiği işlemlerdendir.
Aracı kurumlar ile bankaları ifade eden aracı kuruluşlar, türlerine ve ortaklık yapılarına göre sınıflandırılmıştır.
Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği’ne göre (TSPB) bankalar faaliyet alanlarına göre, “Ticari Banka” ve “Kalkınma ve Yatırım Bankaları” olarak gruplanmıştır. Aracı kurumlar ise ortaklık yapısına göre “Banka Kökenli” ve “Banka Kökenli Olmayan” şeklinde kategorize edilmiştir.
Faaliyet alanlarına göre aracı kuruluşlar ise alım satıma aracılık, repo/ters repo işlemleri, halka arza aracılık, portföy yönetimi, yatırım danışmanlığı, türev araçların alım satımına aracılık, kredili menkul kıymet, açığa satış ve menkul kıymetlerin ödünç alma ve verme işlemleri olarak sekiz kategoride ele alınmıştır.
Borsa Aracı Kurumu Görevleri Nelerdir?
Aracı kurumları bilinen başlıca görevi, adından da anlaşılacağı üzere alım satıma aracılık etmektir. Fakat daha birçok finansal faaliyette bulunabilirler. Elbette bunun için SPK’nin yetki belgelerine sahip olunması gerekir.
Örneğin; vadeli işlem sözleşmeleri aracılığıyla birikimlerinizi değerlendirmek istediğinizi varsayalım, fakat seçmiş olduğunuz kurumun türev araçların alım – satımına ilişkin yetki belgesi yok. Böyle bir durumda istediğiniz işlemi yapamazsınız.
Faaliyet alanlarına göre aracı kuruluşlardan; kredili menkul kıymet, açığa satış ve menkul kıymetlerin ödünç alma ve verme işlemleri, İzin Belgesi’ne tabi iken diğerleri Yetki Belgesi’ne tabidir.
Dolayısıyla seçeceğiniz aracı kurumunun hizmetlerini araştırmanız gerekir. Buna göre yatırımlarınızla örtüşecek, beklentinizi karşılayacak hizmeti sunanı tercih etmelisiniz.
Aracı kurumlar, her bir ayrı faaliyet için yetki belgesi almak kaydıyla şunları yapabilir:
- Sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına aracılık edebilir.
- Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracılık amacıyla alım satımına aracılık edebilir.
- Sermaye piyasası araçlarının müşteri namına saklanması ve yönetimini yapabilir.
- Sermaye piyasası araçlarının geri alım veya satım taahhüdü ile alım satımı (repo-ters repo), yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği faaliyetlerini yapabilir.
- Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli madenlere ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil türev araçların dayandığı kategoriler itibarıyla ayrı ayrı veya bütün olarak türev araçların alım satımına aracılık edebilirler.
Öte yandan SPK’nin aracı kurumlara sunmuş olduğu hizmetler bellidir. Fakat bu hizmetlere sahip olabilmek için kurumların belli başlı yükümlülükleri yerine getirmiş olmaları gerekir.
Tüm faaliyetlere uygun olan kurumların verdikleri hizmetlerden sözleşmeler aracılığıyla yararlanabilirsiniz. Bunun için almak istediğiniz her hizmet için aracı kurum ile aranızda anlaşma imzalamanız gerekir.
Sözleşmelere ve konularına bakmak gerekirse şunları söyleyebiliriz:
Alım Satıma Aracılık Çerçeve Sözleşmesi: Aracı kurumları ile aranızda imzalanacak olan bu sözleşmede sadece menkul kıymet araçlarını alıp satabilirsiniz. Eğer birikimlerinizi hisse senetleri, tahvil veya bono gibi araçlar üzerinden değerlendirmek istiyorsanız; bu sözleşmeyi imzalamanız gerekir.
Portföy Yönetim Sözleşmesi: Portföyün aracı kurumun uzmanları tarafından yönetilmesini isteyen kişilerin tercih edebileceği yardımcı sözleşmedir.
Yatırım Danışmanlığı Sözleşmesi: Portföyün yönetimi hakkında bilgi almak, uzmanların tavsiyelerinden yararlanmak isteyen kişilerin ilgi duyduğu sözleşmenin ana konusu yatırım danışmanlığıdır.
Repo ve Ters Repo Sözleşmesi: İşlemlerinizi repo veya ters repo şeklinde yapmak isteyen kişilerin tercih ettiği sözleşme türüdür.
Kredili Menkul Kıymetler Sözleşmesi: Kredili menkul kıymet yatırımı yapmak isteyen kişilerin imzalaması gereken sözleşmedir.
Açığa Satış Çerçeve Sözleşmesi: Borsada A grubu hisse senetleri üzerinde kullanılan bu işlem özelliğini yapmak istiyorsanız, aracı kurumunuzun buna yetkisi olması gerekiyor. Yetkisi olan kurumlar üzerinden açığa satış çerçeve sözleşmesini imzalayarak bu özelliği yatırımlarınızda kullanabilirsiniz.
Menkul Kıymetlerin Ödünç İşlemi Çerçeve Sözleşmesi: Açığa satış işlem özelliğine benzeyen bu özellikte sermaye piyasası aracı ödünç alma ve verme işlemi, ödünç veren tarafından ödünç alan tarafa, belirli bir dönem için sermaye piyasası araçlarının verilmesi ve aynı cins sermaye piyasası aracının mislen geri alınmasını ifade eder.
Vadeli İşlem Sözleşmesi: Vadeli işlem sözleşmesi (futures), sözleşmenin taraflarına, standartlaştırılmış miktar ve kalitedeki bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi, belirlenen ileri bir tarihte, bugünden üzerinde anlaşılan fiyattan alma veya satma yükümlülüğü getiren sözleşmedir.
Bu işlemler anlık fiyat dalgalanmaları üzerinden değil, belirli büyüklükteki sözleşmeler aracılığıyla vadeli olarak gerçekleştirilir. Eğer yatırımlarınızı vadeli yapmak istiyorsanız, aracı kurumu ile aranızda vadeli işlem sözleşmesi imzalamanız gerekir.
Borsa Emirleri Aracı Kuruma Nasıl İletilir?
Borsa emirleri aracı kurumlarına sözlü, yazılı veya direkt işlem platformu üzerinden iletilebilmektedir. Yatırımcılar, emirlerini aracı kurum vasıtasıyla borsaya iletirler.
Aracı kurum, müşteri emrini piyasa kurallarına uygun şekilde borsaya iletir. Yatırımcıların aracı kurumlara ilettiği emirler, müşteri emrini ifade ederken kurumların müşteriden alarak borsaya ilettiği emir borsa emridir.
Borsa emri, müşteri emrinin yönetmeliğe göre düzenlenmiş halidir. Aracı kurumlar, piyasa denetleyici devlet otoritelerine karşı sorumludurlar.
SPK öncesinde aracı kurumların hesabına yatırılan paralar, artık ülkemizin takas ve saklama kuruluşu olan Takasbank’a yatırılmaktadır. Bu sayede yatırımcıların parası güvence altına alınmıştır. SPK ve Borsa İstanbul yetkilileri bu nedenle yetkiyi Takasbank’a vermiştir.
Takasbank sadece paranızı korumakla kalmayıp aynı zamanda yaptığınız işlemlerinde kaydını tutmaktadır. Bu sayede aracı kurumu ile bir anlaşmazlık yaşadığınızda bunu yargı yoluna taşıyabilir, hakkınızı arayabilirsiniz.
Borsa emirlerinin iletimi kapsamında dikkate alınması gereken bir diğer konu da talebin reddedilmesidir.
Çünkü aracı kurumlar bazı durumlarda ilettiğiniz emri kabul etmeyebilir. Bu yetkiye sahiptirler. Fakat durumu gerekçesi ile size veya müşteri temsilcinize çok zaman geçmeden bildirmek zorundadırlar.
Böyle bir durumda gerekçeyi araştırmanızda fayda vardır. Nitekim aracı kurumun herhangi bir hatası nedeniyle avantajlı bir pozisyonu kaçırmış olabilirsiniz. Dolayısıyla aracı kurum seçiminizde özenli ve bilinçli davranmalısınız.
Borsa Aracı Kurumuna Ücret Ödenir mi?
Borsa aracı kurumlarına verilen her alım – satım emri için “kurtaj” adı verilen komisyon ücreti ödenir. Zaten kurumların gelir kaynağı söz konusu aracılık ücretleridir. İmzalanan sözleşmeye ve kuruma göre komisyon oranları değişkenlik gösterir.
Komisyonun yanı sıra bazı aracı kurumlar, müşteriden hesap işletim ücreti, para yatırma ve çekme ücreti gibi ek ücretler talep edebilir. Ayrıca müşteri hesabının minimum bakiyesini belirleyen kurumlar da bulunmaktadır.
Dolayısıyla mağdur olmamak için yapmanız gereken seçeceğiniz kurumun ücretlendirme ve ilgili diğer politikalarını detaylıca incelemek olmalıdır.
Borsa Aracı Kurumu Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Borsa aracı kurumu seçerken dikkat edilmesi gerekenler denildiğinde ilk başta kesinlikle yasallık gelir. Hangi aracı kurum yetki belgesine sahip, hangisi lisanslı, hangisi işlem yasaklı ve borsada kaç aracı kurum var sorusunun yanıtını SPK güncel listesinden öğrenebilirsiniz.
Hangi yetki belgelerine sahip olduklarını öğrenebilirsiniz. Buna göre beklentilerinizi karşılamanızı sağlayacak olanları seçebilirsiniz.
Aracı kurum seçiminde ücretlendirme politikası da oldukça önemlidir. Çünkü düşük aracılık ücreti alan ya da minimum bakiye belirleme gibi herhangi bir kısıtlaması olmayan kurumlar ile daha yüksek kazanç sağlamış olursunuz.
Aracı kurumu seçildiğinde yatırım yapacağınız enstrümana bağlı olarak sözleşme imzalarsınız. Bu sözleşmenin maddelerine de dikkat etmelisiniz. Maddeleri okuduktan sonra sizi mağdur etmeyecek şekilde ise sözleşmeyi imzalayabilirsiniz.
Kendiniz için en iyi borsa aracı kurumları hangileri karar verirken hizmet ve ürün çeşitliliğini de hesaba katmalısınız. Çünkü borsada portföy hazırlarken çeşitlendirme kritiktir. Yani kurumunuzun hangi enstrümanları bünyesinde barındırdığı aynı derecede önemlidir.
Teknolojik altyapı ve güvenilirlik de yatırımlarınıza başarılı bir şekilde yön vermenizde bakmanız gereken noktalardandır. Zaten Türkiye’nin en iyi aracı kurumları da bu alanda en başarılı olanlardandır.
Güvenilirliğin aracı kurum seçiminde ne kadar mühim olduğunu anladık. Peki, bunun için nelere bakabilirsiniz? Borsada en çok işlem yapan aracı kurumlar arasından yatırımcıların iyi referans verdiklerini inceleyebilirsiniz. Benzer şekilde kurumlara yönelik şikayetleri ve kullanıcı yorumlarını dikkate alabilirsiniz.
Direkt kurumun demo hesabını kullanarak sağlamış olduğu avantajlar ve dezavantajlar hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz. Demo hesaplar ücretsizdir ve sanal para ile yönetilir. Böylelikle hem kurumun müşteri desteğini ölçüp tartabilirsiniz hem de sanal borsa deneyimiyle tecrübe kazanabilirsiniz.
Sonuç olarak borsa aracı kurumu hakkında merak edilen bilgilere yazımızda detaylı bir şekilde değindik. Yatırımlarınızdan hedeflediğiniz getirilere ulaşmak için bahsi geçen her konuyu ayrıntılarıyla öğrenip, kendinize en uygun aracı kurumu seçmelisiniz.
işlem yapmak için
GCM Yatırım
yanınızda!
Paratic Haber
Paratic Piyasalar
